Гары Каспараў: Лукашэнка аддасць уладу толькі па прымусе

Мінулае дзесяцігоддзе было дзесяцігоддзем дыктатараў, а цяперашняе складаецца для іх проста жахліва.

Пасля шматлікіх месяцаў святочных дэманстрацый у Расеі пачалося жудаснае пахмелле, піша французская газета Liberation (пераклад - Inosmi.ru).

Затрыманні, судовыя працэсы, законы, якія забіваюць свабоду, - улада пусціла ў справу ўвесь свой арсенал, каб заткнуць рот апазіцыі. Адзін з самых заўзятых актывістаў і былы чэмпіён свету па шахматах Гары Каспараў пабываў на мінулым тыдні ў Парыжы. З нагоды выхаду ў Парыжы яго кнігі «Пуцін, шах і мат!» лідэр «Другой Расеі» паспрабаваў прыцягнуць увагу да лёсу расейскіх апазіцыянераў, якія падвяргаюцца ганенням пасля перавыбрання Уладзіміра Пуціна прэзідэнтам у сакавіку гэтага года. Акрамя таго, не забывае былы чэмпіён і пра шахматы: ён шкадуе, што ў яго краіне пра іх амаль забыліся. «У Расеі ўлада не імкнецца да развіцця інтэлекту. У краіны, дзе ўсім запраўляюць нафтаправоды, няма патрэбы ў мазгах», - адзначае ён.

- Як ідуць справы з пратэстным рухам супраць рэжыму ў Расеі?

- Вулічныя пратэсты вельмі моцна прасунуліся наперад з 2006 года. Колькасць удзельнікаў павялічылася з некалькіх тысяч да больш чым 100 000 чалавек. У сапраўдны момант пратэстная актыўнасць некалькі спала, але пратэстнае ядро ўсё роўна ўключае ў сябе каля 30-40 тысяч чалавек, што ў дзесяць разоў больш, чым год таму. Насельніцтва ўсё больш расчароўваецца ва ўладзе. Раней людзі баяліся пераменаў, таму што былі ў цэлым задаволеныя рэжымам. Цяпер яны баяцца пераменаў, таму што ў іх свядомасці яны азначаюць пагрозу. Але ніхто ўжо нічога не чакае ад Пуціна. Калі раней ён увасабляў надзею, то сёння стаў сімвалам бяздзейнасці. Страх - гэта апошняя лінія абароны рэжыму. Расейцы думаюць, што ўсё можа быць яшчэ горш. І яны пачнуць думаць інакш толькі тады, калі ім прадставіцца сапраўдная альтэрнатыва.

- Гэта ўжо прыкметна?

- Пытанне - не ў тым, хто прыйдзе на змену Пуціну, а што прыйдзе на змену пуцінскаму рэжыму. Людзі чакаюць ўжо не выратавальніка, а змены самой сістэмы. Яны хочуць скасаваць пасаду прэзідэнта ці ж зрабіць яе сімвалічнай. Яны хочуць пашырэння палітычнай і фінансавай улады для рэгіянальных і муніцыпальных улад.

- Вы пішаце, што ў Пуціна не атрымаецца дапрацаваць да канца тэрміну. Вы ў гэтым упэўнены?

- Я не пастаўлю на яго і капейкі. Ён стаіць ва ўладзе ўжо амаль 13 гадоў. Гэта занадта доўга. Мінулае дзесяцігоддзе было дзесяцігоддзем дыктатараў, а цяперашняе складаецца для іх проста жахліва. Менавіта таму Пуцін так упарта абараняе Башара Асада. Яго падзенне сімвалізуе крах усіх дыктатараў і азначае сур'ёзныя наступствы для Пуціна. Таму што ідэя свабоды заразлівая.

- Як пераканаць скептыкаў у тым, што Пуцін - таксама дыктатар?

- Вазьміце хоць бы Аляксандра Лукашэнку. Ён таксама нікога не забіваў, але ўсе выдатна разумеюць, што ён - дыктатар. Цалкам відавочна, што ён можа адмовіцца ад улады толькі па прымусе. Расея - гэта не Беларусь, але хіба нехта ў свеце сапраўды верыць, што Пуцін пагадзіцца сысці, калі прайграе на выбарах? Сітуацыя абвастраецца. Калі раней рэжым заўсёды вельмі выбарча падыходзіў да выбару «ахвяр», то сёння ён усё больш пачынае насядаць на тых, у каго хапае адвагі выступіць з крытыкай.

- Якія маштабы рэпрэсій?

- Падчас буйнамаштабных зімовых дэманстрацый мы склалі спіс палітычных зняволеных, у якім налічвалася каля 40 імёнаў. Пасля мітынгу 6 траўня (напярэдадні інаўгурацыі Пуціна, заўв. рэд) былі затрыманыя 13 чалавек. Супраць яшчэ большай колькасці людзей быў пачаты судовы пераслед. Сем з 45 членаў каардынацыйнага савета апынуліся пад следствам, а двое ўжо сядзяць у турме. Гэта - не кажучы ўжо пра тое, што адбываецца ў правінцыі. Відавочна, што рэжым рыхтуе гучныя працэсы. Пасля ўсіх прынятых гэтым летам законаў любога палітычнага актывіста могуць адправіць пад суд як агента замежных дзяржаў.

- Дык як жа абараніцца?

- Толькі з дапамогай салідарнасці. Мы прытрымліваемся прынцыпу негвалтоўнага супраціву. Гэта надзвычай важна для поспеху Расеі ў будучыні. Наша краіна перавысіла ўсе межы гвалту. Мы збіраем сродкі, каб дапамагчы зняволеным і іх сем'ям. Прасоўванне нашай барацьбы за мяжой таксама з'яўляецца прыярытэтнай задачай. Справа ў тым, што ў адрозненне ад класічных дыктатур, пуцінскі рэжым уразлівы ў адносінах да Захаду, так як менавіта там, у вольным свеце, знаходзяцца багацці і дзеці алігархаў і бюракратаў. Любы канкрэтны ціск, напрыклад, закон Магніцкага, можа нанесці смяротны ўдар пуцінскаму рэжыму. Бо ён страціць свой статус абаронцы права алігархаў і бюракратаў рабаваць краіну і хаваць скрадзенае за мяжой.

- Ці можа Пуцін пайсці на саступкі, напрыклад, вызваліць Pussy Riot?

- Пуцін не ведае, што такое кампраміс. Ён хоча захаваць татальны кантроль. Пытанне - не ў тым, ці аддасць калі-небудзь Пуцін загад адкрыць агонь, - ён гатовы на ўсё. Галоўнае - гэта зразумець, ці будзе ў яго дастаткова выканаўцаў, гатовых прытрымлівацца яго распараджэнняў. Вось чаму такія меры, як закон Магніцкага, настолькі важныя. Яны ўдараюць па ніжніх эшалонах. І гэта можа іх напалохаць. Калі падначаленыя Пуціна зразумеюць, што ён не ў стане іх абараніць, яны двойчы падумаюць перад тым, як выканаць яго загад. У сувязі з гэтым процідзеянне прыняццю закона Магніцкага ў заходніх краінах стала прыярытэтам для знешняй палітыкі рэжыму.