Расея губляе саюзнікаў

Сусветныя гульцы сядзяць ужо зусім за іншым сталом, а ў Расеі засталіся зусім дрэнныя карты.

Азіяцкія краіны вылучаюцца на ролю сусветных лідэраў, і ў новай рэчаіснасці ўсім астатнім выгадна заваяваць іх добразычлівасць, піша Nowa Europa Wschodnia (пераклад - inosmi.ru).

Аднак на нашых вачах Расея як раз губляе найважнейшага з гэтых гульцоў: Індыю. Расейска-індыйскае супрацоўніцтва мае доўгую гісторыю, карані якой варта шукаць яшчэ ў эпоху, якая папярэднічала незалежнасці Індыі, у перыяд суперніцтва расейскай і брытанскай імперый. Падчас халоднай вайны гэтыя кантакты сталі больш інтэнсіўнымі і аформленымі, так што іх можна было ў поўнай меры назваць стратэгічным партнёрствам. Хоць афіцыйна Індыя была актыўным удзельнікам Руху недалучэння, фактычна яна гуляла ролю саюзніка СССР, асабліва - пасля разрыву яго супрацоўніцтва з Кітаем.

Дрэйфуючая Індыя

Пасля распаду СССР дзве дзяржавы працягнулі свае адносіны - іх інтарэсы не асабліва супярэчылі адзін аднаму, і пры гэтым у іх былі агульныя праціўнікі. Акрамя таго, абодвум краінам была важная стабільнасць у Цэнтральнай Азіі і стварэнне процівагі сіле Кітая. Доўгія гады, па-за залежнасці ад змен дзяржаўнага кіраўніцтва, выдатна развівалася эканамічнае супрацоўніцтва (асабліва ў галіне ўзбраенняў), шматспадзеўна выглядалі праекты ў сферы энергетыкі. Доўгі час Расея і Індыя ў адзін голас выказваліся на міжнародных форумах і рэгулярна кансультаваліся адна з адной падчас крызісаў і перыядаў напружанасці. Дэлі быў для Масквы ключавым саюзнікам не толькі ў Азіі, але і ў цэлым у свеце.

У кантэксце ўзмацнення значэння Азіі ў сусветнай палітыцы і неабходнасці знайсці сваё месца ў новай глабальнай канфігурацыі, гады ўдалага супрацоўніцтва з Індыяй былі для Расеі выдатным пропускам у палітыку гэтага кантынента і каштоўным капіталам на будучыню. Менавіта таму паступовы дрэйф Індыі ў бок ЗША выклікае ў Масквы такое раздражненне і асцярогу застацца адсунутай на другі план.

Дрэнныя карты

Расейска-індыйскае супрацоўніцтва загінула ахвярай мадыфікацый, якія адбыліся ў сусветным раскладзе сіл, перамен, якія першапачаткова правакаваліся Расеяй і з натхненнем ёю ўспрымаліся. З моманту распаду СССР яна не пераставала паўтараць, што аднапалярны ўклад, які абапіраецца на гегемонію ЗША, невыгодны свету і, больш за тое, пагражае яго стабільнасці. У новых стратэгіях знешняй палітыкі расейскія лідэры неаднаразова вылучалі тэзіс аб неабходнасці плюралізацыі міжнародных адносін, гэта значыць, стварэння больш справядлівай канструкцыі прыняцця рашэнняў глабальнага ўзроўню. На практыцы Расея паўтарала, што ЗША і Еўропа дзеля забеспячэння дабрабыту, міру і стабільнасці на планеце павінны надаваць больш увагі так званым узыходзячым дзяржавам.

І вось міжнародны расклад змяніўся: Кітай, Індыя, Бразілія і іншыя крытыкі амерыканскага вяршэнства над светам паступова пачалі займаць месца ў шэрагу сусветных дзяржаў. Па меры крышталізацыі новай сістэмы становіцца ўсё ясней, што гэтыя дзяржавы будуць кіравацца ўласнымі інтарэсамі, а не лаяльнасцю ці нейкімі далікатнымі пачуццямі ў дачыненні да ранейшых партнёраў. Глабальная гульня ідзе па новых правілах і пры новым раскладзе сіл. Сусветныя гульцы сядзяць ужо зусім за іншым сталом, а ў Расеі засталіся зусім дрэнныя карты.

Дзве дэмакратыі

Пры новым балансе сіл Індыя дзейнічае, кіруючыся старымі прынцыпамі геапалітыкі, якія застаюцца нязменнымі з пачатку зараджэння дзяржаў і народаў. Да партнёрства, а ў будучыні - і да саюзу з ЗША, яе падштурхоўвае аб'ектыўная логіка захавання раўнавагі. З аднаго боку, як Амерыка, так і Індыя асцерагаюцца ўзмацнення Кітая і адчайна шукаюць саюзнікаў, здольных утрымаць Пекін і абмежаваць яго магчымасці ў рэалізацыі імперскіх апетытаў. З гэтага пункту гледжання «жандар сусветнай дэмакратыі» і «найбуйнейшая дэмакратыя свету» быццам бы створаны адзін для аднаго.

Да таго ж для прагматычнага саюза супраць Кітая існуе апраўданне, якое адсылае да сферы каштоўнасцей: падтрымка ўласных грамадзян і добразычлівасць сусветнай грамадскасці можна забяспечыць, падкрэсліваючы падабенства ўнутранай палітыкі двух «дэмакратычных» і «міралюбных» дзяржаў і кантраст паміж імі і «аўтарытарным», «агрэсіўным» Кітаем.

Усё ўзаемазвязана

З іншага боку, у выніку ператасовак у Цэнтральнай Азіі паступова знікае то перашкода для ўзаемных адносін, якая ў ходзе халоднай вайны і пасля яе атручвала амерыкана-індыйскія кантакты і не дазваляла выкарыстоўваць патэнцыял супрацоўніцтва ў поўную сілу. Увесь гэты час Амерыка актыўна падтрымлівала Пакістан, які, у сваю чаргу, з'яўляецца смяротным ворагам Індыі. Варта падкрэсліць, што ўсе - знешняя палітыка і палітыка бяспекі Індыі, яе саюзы і ініцыятывы - сфакусаваныя, па сутнасці, на адзінай мэце - нейтралізаваць пакістанскую пагрозу, што загадзя выключае кааперацыю з саюзнікамі свайго галоўнага суперніка. Аднак, з тых часоў, як стала відавочна, што ЗША і Пакістан маюць супрацьлеглыя інтарэсы ў Афганістане, іх цесны саюз пачаў трашчаць па швах. Пакістанская падтрымка ворагаў Амерыкі для пашырэння ўласнай сферы ўплыву, адмова ад супрацоўніцтва ў абслугоўванні ваенных дзеянняў амерыканцаў і сабатаж іх ініцыятыў, прымушаюць Вашынгтон прымірыцца са стратай рэгіянальнага партнёра і пачаць пошук новых. Калі дапусціць, што Пакістан працягне лінію сваёй цяперашняй палітыкі, то з часам з сябра ЗША ён ператворыцца ў іх ворага, што, у сваю чаргу, ператворыць прагматычнае амерыканскае партнёрства з Індыяй у саюз першараднай важнасці.

Выпушчаны шанец

Такім чынам, збліжэнне ЗША і Індыі натуральна і абумоўлена аб'ектыўнымі зменамі ў сусветным раскладзе сіл. Умацаванне сувязей Індыі са Злучанымі Штатамі апасродкавана азначае паступовае паслабленне яе ўзаемадзеяння з Расеяй: страту агульных мэт, змену стратэгічных прыярытэтаў, канцэнтрацыю ўвагі на розных рэгіёнах, скарачэнне ваенных кантрактаў і пераарыентацыю эканамічных сувязей. Падобна на тое, што стратэгі Крамля, якія ў мінулыя гады білі ў набат з нагоды «натаўскай пагрозы», і стратэгі са Смаленскай плошчы, якія пісалі праекты «рэінтэграцыі СССР», выпусцілі момант, калі яны (магчыма назаўсёды) страцілі цудоўнага саюзніка - вялікую, моцную , перспектыўную і адначасова сяброўскую дзяржаву. І страта гэтая тым мацней, што краін з такімі ж якасцямі ў спісе сённяшніх сяброў Расеі шукаць бескарысна.