Шведскі дэпутат: Грошай ад Еўропы Лукашэнка не атрымае

Пакуль не спыняцца парушэнні правоў чалавека - ніякіх грошай, заявіў Крысціян Хольм.

У інтэрв'ю агенцтву Reuters, фрагменты якога былі апублікаваныя 27 лістапада, Лукашэнка зрабіў некалькі заяў, якія можна было б успрымаць як сігналы Захаду. Ён заявіў, што ЕЗ вінен Беларусі за ахову еўрапейскіх межаў ад нелегальнай міграцыі, што Беларусь калісьці вызваліла Еўропу «ад прыгнёту вашымі ж фюрэрамі», піша «Белгазета».

Галоўным тэзісам інтэрв'ю можна лічыць наступную фразу: «Па патрабаванні Еўразвяза і асобных палітычных дзеячаў ЕЗ, [мы] зрабілі столькі крокаў, што можна было б прабегчы або прайсці дзесяць кіламетраў. Але абяцаных насустрач крокаў мы не атрымалі». Кіраўнік падкрэсліў: людзі адрозніваюцца ад звяроў тым, што здольныя садзіцца за стол і дамаўляцца. Мелася на ўвазе, па ўсёй бачнасці, што цяпер Еўропа павінна спыніць паводзіць сябе як звер і неадкладна прыехаць сябраваць з Беларуссю.

Пра тое, ці адбудзецца ў бліжэйшы час новы раўнд замірэння Бруселя з афіцыйным Менскам, распавядае дэпутат парламента Швецыі Крысціян Хольм.

- Лукашэнка даў вялікае інтэрв'ю Reuters, яго прадстаўнік нядаўна правёў перамовы з намеснікам памочніка дзяржсакратара ЗША. Складваецца ўражанне, што Беларусь зацікаўленая ў тым, каб ажыўляць заходні вектар знешняй палітыкі, аднаўляць дыялог. Ці гатовыя бакі да гэтага?

- Дыялог, як мне здаецца, павінен ажыццяўляцца ў інтарэсах перш за ўсё народа Беларусі. З нашага боку ёсць разуменне, што Лукашэнка і яго рэжым працягваюць парушаць правы чалавека кожны дзень. У краіне да гэтага часу ёсць палітвязні. Што тычыцца дэмакратычных працэдур, то тут няма наогул ніякіх пазітываў. Я быў удзельнікам міжнароднага назірання за тым, што называюць «парламенцкімі выбарамі ў Беларусі». Гэта ўвогуле не было выбарамі. Так што, мне здаецца, нам будзе складана аднаўляць адносіны з вашай краінай у сапраўдны момант. Але я спадзяюся, што Беларусь выпусціць палітвязняў, рэабілітуе іх.

- Вы кажаце, што парламенцкія выбары ў Беларусі былі дрэннымі. Але Аляксандр Лукашэнка некалькі разоў адзначаў, што выбары былі выдатныя, што Еўропе трэба павучыцца ў Беларусі таму, як ладзіць электаральныя кампаніі...

- Калі вы хочаце знішчыць дэмакратыю па ўсім свеце, прытрымлівайцеся такіх парад і беларускага прыкладу. Я назіраў некалькі выбараў у Беларусі, гэта былі трэція па ліку. На жаль, я не бачу ніякіх паляпшэнняў. Больш за тое: восеньская кампанія была самымі горшымі выбарамі, на якіх мне давялося прысутнічаць. Так дрэнна было ў першы раз. Упершыню Беларусь падышла да буйной палітычнай кампаніі, маючы шмат палітвязняў за кратамі. Немагчыма сказаць, што парламенцкія выбары ў Беларусі былі дэмакратычнымі хоць у якой-небудзь ступені.

- Лукашэнка заявіў, што Беларусь прайшла «дзесяць кіламетраў» насустрач Еўропе. А Еўропа не адказала. Вы можаце ўспомніць хоць бы некалькі крокаў насустрач, зробленых афіцыйным Менскам?

- На жаль, не. Я і рады быў бы сказаць, што былі нейкія крокі. Але іх проста няма.

- «Мы ўжо гэтых умоў выканалі не адзін дзесятак, перада мной іх ставілі, і я іх выконваў. У адказ мы атрымалі ўзмацненне санкцый», - заявіў Лукашэнка. Вы згодныя з тым, што ўзмацненне санкцый стала вынікам спробаў Беларусі выканаць патрабаванні ЕЗ?

- Не, санкцыі - як эканамічныя, так і візавыя - былі вынікам парушэння правоў чалавека і дэмакратычных прынцыпаў. Мы каралі санкцыямі не за тое, што рабіліся нейкія крокі. Санкцыі сталі рэакцыяй на тое, што крокі не рабіліся ў правільным кірунку.

- Ёсць уражанне, што Лукашэнка злёгку расчараваны тым, што Еўропа не адрэагавала на вызваленне актывіста «Еўрапейскай Беларусі» Зміцера Бандарэнкі і экс-кандыдата ў прэзідэнты Андрэя Саннікава. Можа быць, Еўропе трэба было неяк узнагародзіць рэжым за гэтыя крокі?

- Не. Гэтага было недастаткова. Недастаткова вызваліць аднаго, двух, трох палітвязняў. Трэба вызваліць усіх. Акрамя таго, мы ж памятаем выпадкі, калі сёння аднаго палітыка вызваляюць, а заўтра двух затрымліваюць. І мы, вядома, не можам заахвочваць такія паводзіны. Для нас недапушчальна, каб у Беларусі быў нават адзін палітвязень. Відавочна, што краіна з палітвязнямі не можа атрымліваць наогул ніякай падтрымкі ад Еўропы.

- Усе вызваленыя палітвязні не былі рэабілітаваныя. Частка з іх да гэтага часу паражаныя ў правах - павінны хадзіць у міліцыю, адзначацца.

- Так, і некаторыя пакінулі Беларусь, папрасілі палітычнага прытулку ў Літве, у Велікабрытаніі. І гэта, дарэчы, таксама вельмі дрэнны для нас знак. Калі Лукашэнка хоча палепшыць адносіны з Еўропай, так быць не павінна!

- Вы лічыце, што Андрэй Саннікаў, Наталля Радзіна, Аляксандр Атрошчанкаў, рэдактар ARCHE Валерый Булгакаў і іншыя людзі, якія з'ехалі павінны вярнуцца ў Беларусь да пачатку дыялогу? Беларусь павінна патрабаваць гэтага ад іх? А калі яны не захочуць?

- Не, Беларусь павінна забяспечыць дэмакратычныя правы і прававую абстаноўку, якая дазволіць ім вярнуцца. І я ўпэўнены, што многія беларусы, якія жывуць за мяжой, з радасцю вернуцца ў краіну, бо яны хочуць працаваць на карысць свайго народа, а не сядзець у эміграцыі. Цяпер гэта немагчыма: яны не могуць вярнуцца, бо гэта пагражае не толькі іх волі, але і іх жыццю.

- Вы асабіста лічыце, што Еўропа павінна дамагацца рэабілітацыі ўсіх палітвязняў? Ёсць адчуванне, што рэабілітацыя - вельмі балючая тэма. Афіцыйны Менск можа ўспрымаць яе як невыканальную ўмову і выйсці з дыялогу, калі Брусэль на рэабілітацыі стане настойваць.

- Цяжка адкінуць тэму рэабілітацыі. Вядома, неадкладнае вызваленне ўсіх палітвязняў - патрабаванне N1. Але ўсе асуджаныя за палітыку павінны быць рэабілітаваныя. Усе.

- Лукашэнка заявіў, што перад вызваленнем любы жадаючы амністыі павінен звярнуцца да яго з прашэннем. «Адзін ці два не звярнуліся, яны кажуць, што ў турме ім лепш, яны тады героямі будуць. Добра, будзьце ў турме», - дадаў ён. Для Беларусі гэты момант прынцыповы, паколькі тых, хто напісалі прашэнне лічаць «зламанымі», лічаць, што яны «прызналі віну». Як вам здаецца, ці павінны палітвязні прасіць аб памілаванні ў Лукашэнкі?

- Я разумею тых, хто звярнуўся да прэзідэнта за памілаваннем. Таму што для іх гэта было адзіным спосабам выйсці з турмы. Але гэта глупства поўнае. Таму што іх не павінны былі змяшчаць у турму. Яны - палітычныя. Яны павінны быць вызваленыя без усялякіх просьбаў да Лукашэнкі. Больш за тое, сістэма павінна адказаць за іх арышт і зняволенне. І калі нехта ў гэтай сітуацыі і павінен нешта тлумачыць, дык гэта ўлада. Чаму гэтыя палітычныя актывісты апынуліся за кратамі?

- Адным з новых тэзісаў, што прагучалі ў інтэрв'ю Лукашэнкі, стала патрабаванне да Еўропы плаціць за абарону яе межаў ад нелегальнай міграцыі: «У нас 120 тыс. на тэрыторыі Беларусі было, і яшчэ шмат застаецца афганцаў, з усіх азіяцкіх дзяржаў, з Каўказа людзей, якія імкнуліся патрапіць у ЕЗ. Мы іх тут, на мяжы, адлоўлівалі, кармілі, абаранялі Еўропу. Скажыце, нам гэта трэба? Не. Вы нам за гэта плацілі? Не». Такім чынам: ці павінна Еўропа плаціць Беларусі за ахову межаў?

- Гэта глупства - ставіць пытанне аб плаце за абарону ад міграцыі. У Беларусі адсутнічаюць усе дэмакратычныя правы. Менавіта таму мы не будзем даваць Беларусі наогул ніякіх грошай у сапраўдны момант. Мы павінны працягваць заклікаць да дэмакратычных пераўтварэнняў, спынення парушэння правоў чалавека, і да гэтага моманту - ніякіх грошай.

- Па словах беларускага лідэра, праз Беларусь ідзе 80% нафты і да 50% газу. «Вы маеце праблемы з пастаўкамі газу і нафты з усходу на захад праз нашу краіну? - спытаў ён. - Ніякіх праблем». Ці заслугоўвае Беларусь нейкіх асаблівых да сябе адносінаў на той падставе, што забяспечвае энергетычны транзіт?

- Транзіт, вядома ж, не можа быць прычынай нейкага асаблівага, больш прыязнага стаўлення да праблем палітычнай сістэмы і рэжыму, які экстрэмальна нядобразычлівы ў адносінах да ўласнага народу. Так што мой адказ - не.

- Афіцыйны Менск часта кажа, што Захад не задавальняе беларуская мадэль, што Захад чапляецца да Лукашэнкі таму, што хоча тут усё скупіць. А Лукашэнка - не дае. Як вы на гэта адрэагуеце?

- Я падтрымліваю дэмакратыю. І па гэтай прычыне я буду падтрымліваць волю народа Беларусі. З моманту, калі Лукашэнка быў абраны, у беларусаў не было магчымасці пераабраць свайго лідэра на свабодных і празрыстых выбарах. Швецыя, ЕЗ - сябры Беларусі і народа Беларусі. Але мы не можам быць сябрамі недэмакратычнага рэжыму. Так што мы не супраць Беларусі або беларускай мадэлі выступаем. Мы выступаем супраць лідэра Беларусі, супраць таго, як ён паводзіць сябе сёння.

- Са сказанага вамі можна зрабіць выснову, што да таго часу, пакуль Аляксандр Лукашэнка знаходзіцца на пасадзе прэзідэнта, Еўропа не зробіць крокаў яму насустрач. Таму што нават калі будуць выпушчаныя палітвязні - з'явяцца новыя. Палітычнай мадэрнізацыі не будзе, бо яна пагражае стабільнасці. Стала быць, вы дамагаецеся не дэмакратызацыі і нават не амністыі, а змены лідэра дзяржавы?

- Мы падтрымліваем крокі краін у бок дэмакратыі. І мы будзем падтрымліваць змагароў за свабоду і дэмакратыю ў вашай краіне. Але зараз я лічу немагчымым супрацоўніцтва з уладамі і рэжымам. Гэта будзе немагчыма да таго часу, пакуль улады будуць працягваць парушэнне правоў, пакуль ёсць палітвязні ў краіне. Рэжыму вельмі проста вырашыць усе праблемы з Еўропай, аднавіць нашае партнёрства. Для гэтага трэба ўсяго запусціць дэмакратычны працэс і неадкладна адпусціць усіх палітвязняў.