Альтэрнатыўнай службай будуць караць?

Тым, хто абярэ альтэрнатыўную службу, могуць абмежаваць права перамяшчэння, пазбавіць магчымасці паралельна навучацца завочна.

Адзін з законапраектаў, якія абазначаюць ў зацверджаным прэзідэнтам плане падрыхтоўкі на 2013 год, цалкам можна назваць сенсацыйным - «Аб альтэрнатыўнай службе». Аднак ёсць рызыка, што і гэтая рэформа пройдзе без удзелу грамадзянскай супольнасці, перадае БелаПАН.

Сутнасць альтэрнатыўнай грамадзянскай службы (АГС) у тым, што ў краінах з усеагульным воінскім абавязкам чалавек, які па сваіх глыбокіх перакананнях, часцей за ўсё рэлігійнага ці пацыфісцкага характару, адмаўляецца браць у рукі зброю, мае магчымасць выканаць свой абавязак у іншай форме. Часцей за ўсё гэта праца ў шпіталях, хоспісах, дамах састарэлых і іншых установах, якія пакутуюць ад кадравага дэфіцыту.

Права на альтэрнатыўную службу замацавана ў артыкуле 57 беларускай Канстытуцыі. Аднак закона аб гэтым да гэтага часу не было. Вось і атрымліваецца, што прызыўнік, які хоча скарыстацца сваім канстытуцыйным правам, становіцца «ўхілістам» з пункту гледжання ваенкаматаў і судоў.

Доўга цягнулі з-за лобі сілавікоў

Па незразумелай, на першы погляд, прычыне прыняцце відавочна неабходнага закона зацягвалася. Кіраўнік Цэнтра прававой трансфармацыі Lawtrend юрыст Алена Танкачова падкрэслівае: «Калі за 18 гадоў гэты прабел не быў ліквідаваны, узнікаюць пытанні да таго, наколькі адказна заканадавец ставіцца да канстытуцыйных палажэнняў і рэалізацыі канстытуцыйных правоў грамадзян».

У дадатак, яшчэ ў 2000 годзе Канстытуцыйны суд заклікаў такі закон прыняць. У лютым 2010 года такое даручэнне дзяржаўнаму сакратару Савета бяспекі Леаніду Мальцаву даў сам Аляксандр Лукашэнка. Назіральнікі звязвалі гэта з гучнымі справамі Зміцера Смыка і Івана Міхайлава.

Цягнуць было больш немагчыма. Як заўважае каардынатар кампаніі «За альтэрнатыўную грамадзянскую службу» Міхаіл Пашкевіч, «адна справа ігнараваць меркаванне грамадскасці, іншая - распараджэнне Лукашэнкі».

Але і нават пасля гэтага рабочая група, сфарміраваная для падрыхтоўкі законапраекта, доўга не ўносіла яго ў парламент. На думку Міхаіла Пашкевіча, галоўным супернікам альтэрнатыўнай службы выступае Міністэрства абароны.

Справа ў тым, што альтэрнатыўная служба дае магчымасць выбару. А значыць, ваенным прыйдзецца змагацца, каб маладыя людзі выбралі менавіта казарму. «Калі з'яўляецца канкурэнт, цяжка захоўваць статус-кво, атрымліваць тыя ж грошы з бюджэту, нічога не мяняючы», - рэзюмуе суразмоўца БелаПАН.

Улада адмаўляецца ад паслуг грамадзянскай супольнасці

Узначалены Аленай Танкачовай Цэнтр прававой трансфармацыі Lawtrend ужо некалькі гадоў займаецца распрацоўкай прапаноў па пытанні легалізацыі ў Беларусі альтэрнатыўнай грамадзянскай службы. Але пакуль улады праяўляюць да іх, мякка кажучы, стрыманую цікавасць.

Як распавяла праваабаронца, цэнтр арганізаваў кампанію «За альтэрнатыўную грамадзянскую службу», правёў канферэнцыю з удзелам замежных спецыялістаў, выдаў унікальны дапаможнік з абагульненнем замежнага вопыту і рэкамендацыямі ўладам і, нарэшце, разаслаў вынікі працы ва ўсе зацікаўленыя дзяржаўныя ўстановы.

Рэакцыя ўладаў была чаканай. На ўсе прапановы незалежных экспертаў давалі стандартны адказ: «Прынята да ведама». «Да дзейнасці рабочай групы грамадскасць запрошана не была», - адзначае Алена Танкачова.

Ну а затым на законапраект і зусім быў накладзены грыф «для службовага карыстання». Казалі, што ініцыятарам гэтага кроку стаў непасрэдна Савет бяспекі. «Гэта значыць, што грамадскасць страціла афіцыйную магчымасць мець праект закона для асэнсавання і крытыкі», - тлумачыць юрыст.

Такім чынам, Алена Танкачова гатовая толькі выказаць надзею на вялікую адкрытасць уладаў: «Павінен быць нармалізаваны працэс абмеркавання нарматыўных актаў з зацікаўленай грамадскасцю». Па перакананні праваабаронцы, сюды ўключаецца і іх адкрытасць на стадыі распрацоўкі.

Небяспека паліятыву

Альтэрнатыўная грамадзянская служба - гэта досыць далікатнае пытанне ў плане заканадаўчага рэгулявання. З аднаго боку, нельга, каб ўмовы яе праходжання былі зусім ужо курортнымі. Бо тады ў казармы сапраўды нікога не загоніш.

Але з іншага боку, нельга і ператвараць гэтую службу ў пакаранне за адмову ісці ў войска. Яе тэрміны не павінны значна перавышаць тэрмінаў звычайнай службы, а ўмовы яе праходжання не павінны ствараць «адмоўнікам» празмерных праблем або абмяжоўваць іх у правах без неабходнасці.

Але ёсць асцярогі, што менавіта па другім шляху і пойдзе беларускі заканадавец. Паводле слоў Міхаіла Пашкевіча, рабочая група схілялася да расейскага досведу, які эксперты лічаць вельмі няўдалым: «Гэта значыць - тэрмін службы істотна даўжэй, мінімальная зарплата, паражэнне ў сацыяльных правах».

Ён лічыць, што менавіта такімі дэталямі можна сапсаваць нават добрую ідэю. Міхаіл Пашкевіч таксама мяркуе, што верагодная дадатковая дыскрымінацыя асоб, якія абралі АГС: могуць абмежаваць права перамяшчэння, пазбавіць магчымасці паралельна навучацца завочна.