Беларускі мільянер стаўся інвалідам і жыве ў хаціне

Адзін з першых фермераў у краіне апынуўся ў інвалідным вазку. Пасля трагедыі ўладальнік уласнасці на мільёны даляраў застаўся адзін.

Назваць гаспадарку Валянціна Грыцука фермерскай язык не паварочваецца - на 64 гектарах зямлі, размешчанай у Мядзельскім раёне, стаяць ангары, фабрычныя цэхі, шматпавярховыя будынкі і склады, запоўненыя тэхнікай. Гэта ўжо, мабыць, маленькая самадастатковая дзяржава, а не простая ферма. Ды і сам прадпрымальнік жартаўліва гэтыя землі называе не інакш як «краінай у краіне», піша onliner.by.

Раней тут жыццё віравала, працавалі дзясяткі адзінак тэхнікі, будаваліся будынкі, снаваліся і ажыццяўляліся грандыёзныя планы. Сёння гаспадарка Грыцука... не, не закінутая. Яна быццам застыглая на парозе другога тысячагоддзя пасля таго, як з гаспадаром здарылася няшчасце. Дванаццаць гадоў таму Валянцін Сідаравіч трапіў у вялікую бяду, і цяпер адзіны сталы жыхар «краіны ў краіне» ён сам - жыве ў маленькім старым драўляным зрубе. Як так здарылася? Гэта доўгая гісторыя.

Зіма, мароз, рыпае снег, аўтамабіль пад'язджае па расчышчанай простай дарозе да вялікага 6-павярховага будынка мудрагелістай формы. Перад будынкам – пахілая хаціна, сцежка да яе занесеная снегам, відаць, ніхто не ўваходзіў. Гэтая хатка – сённяшняе жыццё Валянціна Сідаравіча. Велізарны будынак ззаду - мінуўшчына, і, магчыма, - будучыня.

Пракідваем дарожку да ганку зруба. Адчыняем дзверы. Унутры нас чакае Валянцін Грыцук. Сустракаць гасцей на парозе ён не можа - прыкаваны да інваліднага вазка. «Ласкава запрашаю ў свой генеральны штаб!» - усміхаючыся, гукае гаспадар. Частуе нас гарбатай, каб сагрэцца - у доме 10 градусаў цяпла, і распавядае гісторыю з'яўлення «краіны ў краіне».

- Калі ў пачатку 90-х з'явілася магчымасць стварыць сваю фермерскую гаспадарку, я быў адным з першых. Тут не было нічога, глухія лясы і балоты - нават на кані не праехаць. Глыбока ў лесе стаяў хутарок - адзін дом, пабудаваны гадоў сто таму, яго я і купіў. Плошча маёй зямлі - 64 гектары, аддадзеныя ў пажыццёва-спадчыннае валоданне. Спачатку сельгасугоддзяў было вельмі мала - гектараў 20, астатняе непралазныя гушчары і багна. Яшчэ адна бяда - вялікая частка тэрыторыі - суцэльныя пагоркі, працаваць сельгастэхніцы на іх было практычна немагчыма.

Найперш я пастанавіў давесці да ладу зямлю. Уклаў дамову з інстытутам, і мы супольна з раённымі ПМК правялі меліярацыю балот. Гэта быў сапраўды буйнамаштабны праект - на працягу аднаго сезону на аб'екце працавала каля паўсотні адзінак тэхнікі. Пагоркі зрэзалі, балоты асушылі, торф і сапрапель з іх забяспечылі ўрадлівую зямлю. На месцы балот выкапалі 5 вялікіх глыбокіх сажалак.

Падвялі ваду, пабудавалі вадацяжную вежу, запоўнілі сажалкі вадой, зарыбілі карпам, сазанам, белым амурам і таўсталобікам. Да фермерскай гаспадарцы правялі добрую дарогу, тэлефонную сувязь, электрычнасць. На ўсе гэтыя работы спатрэбілася некалькі гадоў.

Адразу пасля гэтага фермер пачаў будаваць птушкафабрыку на 41 тысячу галоў. Запаўнялі яе пагалоўем цэлы месяц - птушак вазілі з Прыдняпроўя. Калі птушкафабрыка запрацавала, з'явіліся, нарэшце, свае, не крэдытныя грошы.

- На гэтыя грошы я стаў будаваць іншыя аб'екты. Купляў сельгастэхніку - плугі, сеялкі, камбайны, бульдозеры, трактары, КАМАЗ, нават свой кран. Паставіў 80-метровы ангар для яе захоўвання. Побач збудаваў яшчэ адзін - у ім разлічваў гадаваць свіней, кароў, авечак, трусоў. Асобна пабудаваў свой рошчынна-бетонны вузел. За кошт гэтага завода мы і будавалі ўсе аб'екты.

За нядоўгі тэрмін на землях Валянціна Грыцука з'явіліся зімовыя цяпліцы агульнай плошчай больш за 5 тысяч квадратных метраў. Ля ўезду ў сваю фермерскую гаспадарка пабудавалі трохпавярховы гатэль, але пасля наважылі ўладкаваць у ёй цэхі перапрацоўкі - вяндлярню для птушкі, выраб фітагарбаты для мясцовых санаторыяў і нават кандытарскі цэх. У сутарэнні будынка планавалася абсталяваць памяшканне стометровай даўжыні для вырошчвання пячурыц і вешанак. Побач з домам - абсталяваць падземную цяпліцу з зашклёным дахам.

Каля невялікага дамка Валянцін Сідаравіч пабудаваў 6-павярховы будынак, на даху якога абсталяваная аглядная пляцоўка, што з'яўляецца адначасова «паркоўкай» для гелікоптэра (дарэчы сказаць, адзін раз гелікоптэр туды сапраўды пасадзілі). У гэтым будынку павінны былі змясціцца гатэль, офісныя памяшканні і канферэнц-залы, зімовы сад, басэйн, сталоўка і рэстарацыя. У цокальным паверсе прадугледжаныя складскія памяшканні і гаражы.

Фермер распавядае нам гісторыю станаўлення сваёй гаспадаркі, перабірае фатаграфіі. Захапляецца, пачынае падрабязна апісваць характарыстыкі кожнага будынка, тлумачыць логіку кожнага свайго паслядоўнага кроку. Потым заўважае, што мы пацепваемся ад холаду, падкідвае ў печку дроў, умыкае абагравальнік.

- А яшчэ ўсе гэтыя гады ў мяне быў пчальнік на 100 вулляў, - зноў вярнуўшыся думкамі ў мінулае, кажа ён. - Мёд быў настолькі добры, што спецыялісты з Міністэрства аховы здароўя прасілі, каб я яго не ўраздроб на продаж аддаваў, а здаваў для фармацэўтычнай вытворчасці...

- Шмат хто зазвычай, зарабіўшы грошы, спярша будуе сабе жытло, чаму Вы так не зрабілі?

- Бо ў мяне быў канкрэтны, комплексны план. І для яго рэалізацыі патрабаваўся кожны зароблены грош. Я не хацеў разменьвацца на дробязі, будаваў усе будынкі адначасова, і гэта было разумна, заставалася да завяршэння грандыёзнага праекта год-паўтары. Тады б усё зарабіла на ўсе застаўкі, я б перасяліўся са сваёй хаткі ў нармальны дом, а вакол, на 64 гектарах, жыла і квітнела б маленькая самадастатковая «дзяржава». За 5-7 гадоў я вывучыў каля 90 прафесій, вёў бухгалтэрыю, сам праектаваў, сам будаваў, сядаз за стырно трактароў, Камазаў, праводзіў электрыку, працаваў на кране. ....

Валянцін Сідаравіч задумаўся, пад'ехаў да акна, глядзіць на сваё заснежанае гаспадарку. Кажа праз плячо: «А потым здарылася бяда».

- Час тады быў няпэўны, ліхія 90-я. Шмат якія ўгоды праводзіліся праз поціск рукі, я людзям звык давяраць і неаднаразова на гэтым апякаўся. Памятаю некалькі выпадкаў, калі з брамы маёй фермы выходзілі фуры з прадукцыяй і знікалі недзе ў Расеі, ніхто нічога пасля знайсці не мог.

6 студзеня 2001 Валянцін Грыцук адправіў усіх работнікаў адзначаць чарговае свята і застаўся ў сваім генеральным штабе адзін. Увечары проста ў доме на яго быў учынены разбойны напад. Злачынца жорстка збіў фермера, пашкодзіў яму хрыбетнік, у некалькіх месцах праламаў чэрап малатком, зламаў чатыры рабрыны, пашкодзіў лёгкае. Валянціну Сідаравічу пашанцавала, да яго на агеньчык у той вечар зазірнулі знаёмыя. Яны знайшлі фермера ў крытычным стане і завезлі яго ў Мядзельскі шпіталь.

Дактары, не разважаючы, сказалі, што Грыцук з магілы не выкараскаецца, і адправілі напаўжывога фермера ў абласную лякарню ў Бараўлянах. Аперацыя доўжылася больш за дзесяць гадзін, Валянцін Сідаравіч выжыў, але застаўся прыкаваным да інваліднага вазка. Для таго каб больш-менш ачомацца, спатрэбілася каля паўгода. Увесь гэты час маленькая дзяржава Грыцука заставалася без гаспадара, на якім трымалася даслоўна ўсё.

Вярнуўшыся да паўнавартаснага жыцця, Валянцін Сідаравіч зноў узяўся за сваю гаспадарку, але сіл і фінансавых магчымасцяў ужо бракавала. На сённяшні дзень ён пакуль здольны выходзіць у нуль. Штогод праводзяцца прафілактычныя работы для захавання ўжо пабудаванага. Працуюць зямля і тэхніка. Бязвыплатна фермер здае трактары і ворныя землі мясцовым СВК, тыя наўзамен дапамагаюць з працай у гаспадарцы.

- Няўжо за гэты час не знайшлося ніводнаго памочніка-аднадумца?

- Выяўлялася, што ўсе, хто прыходзіў з прапановамі, разлічвалі хутка зарабіць грошай і сысці. Слушных прапаноў на доўгі тэрмін да апошняга часу ўвогуле не паступала. Цяпер, на шчасце, пачалі са мной звязвацца людзі, якія ўмеюць глядзець наперад далей, чым на паўгода, інвестары. Вядзем перамовы. Толькі ўявіце, сёння тут стаяць закансэрваванымі 2 фабрыкі, цяпліцы, цэхі, офісныя і складскія памяшканні. Можна запускаць вытворчасць, займацца сельскай гаспадаркай, агратурызмам, і гэта ўсё ў комплексе. Вядома, спатрэбяцца немалыя інвестыцыі - блізу 5-6 мільёнаў даляраў.

Крэдыты я прынцыпова браць не хачу - наеўся імі ўжо ў былыя гады. Дарэчы сказаць, на сённяшні дзень у мяне запазычанасцяў няма - ні перад дзяржавай, ні перад партнёрамі. Усе абавязанні выкананыя.

- А вы не баіцеся, што гаспадарка прастаіць яшчэ 10 гадоў, і праца так і не ссунецца з мёртвай кропкі?

- Сказаць па праўдзе, пару гадоў таму ўжо пачаў баяцца. Але, на шчасце, апошнім часам пачаліся сур'ёзныя зрухі, казаць аб якіх пакуль рана. Цалкам можа быць, што лёс маёй гаспадаркі вызначыцца ўжо ў гэтым годзе.

- Пасля таго здарэння не баіцеся жыць адзін?

- А што ў мяне зараз узяць? Жыву я на пенсію з інваліднасці. Можаце самі паглядзець - ніякага шыку ў маім дамку вы не ўбачыце. Я валодаю ўласнасцю на мільёны даляраў, толькі, будучы злодзеем, бетонныя муры ў кішэні не панясеш.

У Грыцука ёсць жонка, двае дарослых дзіцеё. Але ніхто з іх не гарыць жаданнем ствараць з Валянцінам Сідаравічам ягоную маленькую дзяржаву. Жонка жыве ў блізлеглым паселішчы Нарач, дзеці перабраліся ў Менск.

- Няма ў нас ужо жанчын, што раней называлі жонкамі «дзекабрыстаў», усе хочуць прыехаць на гатовае, - усміхаецца Валянцін Сідаравіч. - Не магу і я знайсці такую, каб са мной жыла, у гаспадарцы дапамагала, разам мы б сапраўды нашу маленькую дзяржаву пабудавалі. Можа быць, вы мне з пошукамі дапаможаце?

Гаспадар «маленькае дзяржавы» сканчае свой аповед і просіць нас прынесці дроў. Пакуль мы складаем у куце абярэмкі палення, запрашае прыехаць у госці ўлетку. Абяцае фантастычную рыбалку, процьму грыбоў і ягад. Кажа, што, можа быць, ужо да гэтага часу мы ўбачым у ягоных уладаннях ашаламляльныя перамены - усё аджыве, запрацуе...

Развітваемся. Валянцін Сідаравіч праводзіць нас да парога, моцна цісне руку. На астанні кажа:

- Я ў вазку ўжо дванаццаць гадоў, але кожны раз, як толькі засынаю, выяўляюся зноў здаровым - бегаю ў справах, будую, на кране працую, за стырном трактара ару. Вось жа як бывае!