Зміцер Дашкевіч: Нам трэба сфармаваць нацыю

Былы палітвязень прэзентаваў у Гародні зборнік турэмнай прозы.

Зміцер Дашкевіч «ад званка да званка» прайшоў шлях зэка - ад сцен КПЗ (камеры папярэдняга зняволення) да карцара ў турме крытага тыпу. Ён апісвае рэаліі беларускай пенітэнцыярнай сістэмы, а разам з тым і людзей, якія папаліся яму на шляху, піша «Беларускі партызан».

«Мне казалі, што я магу сказаць новага пасля Салжаніцына, Шаламава? Хачу вам сказаць, што ў 21 стагоддзі, у цэнтры Еўропы я сутыкнуўся ў турме з зусім парадаксальнымі рэчамі, пра што і распавёў у сваёй кнізе», - пачаў прэзентацыю Зміцер Дашкевіч.

У невялікай залі сабралася блізу 30 чалавек, сярод якіх - грамадскія актывісты, журналісты і звычайныя людзі, якія сачылі за лёсам Змітра і прыйшлі асабіста яго павітаць.

Геаграфія ягоных адсідак уключае калонію ў Глыбокім, СІЗА Магілёва і Віцебска, Мазырскую калонію і крытую турму ў Гародні. Зміцер заўважыў істотную розніцу паміж турэмнай адміністрацыяй і турэмнай сістэмай у Усходняй і Заходняй Беларусі. «У Заходняй Беларусі нейтральна ці нават станоўча ставіліся да таго, што я ўвесь час размаўляў на беларускай мове. У Жодзінскай турме такога не было, там я гэтым даводзіў адміністрацыю да шаленства. Я ўзяў сабе за правіла - з шалёнымі людзьмі маўчаць, што прыводзіла адміністрацыю у яшчэ большае шаленства», - распавёў былы палітвязень.

Гарадзенскі журналіст Андрэй Пачобут, які гэтак жа не па чутках знаёмы з гарадзенскай турмой, у сваім кароткім выступе адзначыў, што ў турмах ў справах палітвязняў нічога выпадковага няма. «У турмах заўсёды рыхтуюцца да размяшчэння палітвязняў. У рамках заканадаўства можна стварыць любыя ўмовы, ад памяркоўных да невыносных. Напрыклад, у адной камеры ёсць халадзільнік, у другой - няма, у адной камеры пастаянна сыра, у іншай - звычайна, шмат што яшчэ залежыць і ад сукамернікаў», - сказаў журналіст.

Турэмная адзіночка далася Змітру Дашкевічу вельмі лёгка, ён прытрымліваўся свайго звыклага графіка. «Уставаў а 5 раніцы, паўгадзіны - зарадка, затым станавіўся на шырокі старадаўні ўнітаз і абліваўся вадой. На новых ўнітазах, якія ўсталёўваюць у некаторых турмах, так ужо, вядома, не пастаіш. Яшчэ ў нас з Настаю была дамоўленасць: мы ў адзін і той жа час маліліся, і так сустракаліся духоўна, былі разам», - успамінае Зміцер.

Былы палітвязень прыехаў прэзентаваць кнігу са сваёй сям'ёй - жонкай Настай Дашкевіч і дачкой Марай.

У канцы прэзентацыі Зміцер Дашкевіч падпісаў кнігі ўсім жадаючым.

- Не мне судзіць аб тым, у чым асаблівасць маёй кнігі. Хтосьці знойдзе ў ёй штосьці для сябе, нехта іншы - не. Я імкнуўся, седзячы ў турме, зрабіць так, каб не былі выдраныя і выкінутыя на памыйніцу некалькі гадоў майго жыцця. Я хацеў падзяліцца сваім досведам, думкамі, зафіксаваць іх на паперы. Бывае, сустракаеш людзей, якія кажуць, што натхніліся чымсьці, штосьці для сябе ўзялі з кнігі. Я хацеў, каб мой час у турме быў карысным, - сказаў ён.

- Ці плануеце пісаць кнігі і далей?

- Пра гэта пакуль рана казаць, на сёння я вельмі заняты сям'ёй, працай. За ўсёй гэтай занятасцю хочацца ўпарадкаваць свой ​​час, спадзяюся, прыйду да таго, каб які дзень у тыдзень вылучыць на літаратурную працу.

- Вы і ваша сям'я часта становіцеся героямі навін, незалежныя СМІ шмат пішуць аб вашым асабістым жыцці. Як вы ставіцеся да такой публічнасці?

- З аднаго боку, мы асабліва не імкнемся да залішняй публічнасці, асабліва штосьці афішаваць, выпінаць, у некаторай ступені нават абмяжоўваем доступ у наша асабістае жыццё. З іншага боку, успрымаем нашу публічнасць больш-менш нармальна. Зразумела, што многіх цікавіць наша жыццё. Многія сачылі за маім турэмным лёсам, турэмным лёсам Насты. Цалкам абмежаваць доступ да нашага жыцця СМІ было б непавагай да людзей, якія падтрымлівалі нас увесь гэты час, дапамагалі. Дзякуючы журналістам мяне не разарвалі ў турме, і цяпер не пускаць іх у сваё жыццё было б непрыгожа. Мы імкнемся знаходзіць «залатую сярэдзіну».

- Прайшло больш за год пасля вашага вызвалення з турмы. Як сёння бачыцца ваш турэмны досвед?

- Я і цяпер, і тады ацэньваю ўсё, што са мной адбылося, станоўча. Любы досвед гэта досвед. У Бібліі гаворыцца, дзякуйце Богу за тое, што вы праходзіце выпрабаванні, вы ягоныя дзеці. Калі ў вас няма выпрабаванняў, жыццё вас не б'е, значыць, вы байструк для Бога. Таму любы хрысціянін павінен дзякаваць Богу за выпрабаванні, і я дзякую, што праз гэтыя выпрабаванні я вучуся, імкнуся сябе ўдасканальваць, імкнуся аналізаваць свае памылкі і грахі, пакуль у сваіх грахах, каб такога больш не дапускаць.

У мяне пасля турмы з’явілася правіла кожны дзень рабіць зарадку. Да турмы я ленаваўся часам, у турме - два разы на дзень, ізалятар - не ізалятар, хворы - не хворы, дзе б я не знаходзіўся - рабіў зарадку, затым залазіў на ўнітаз і абліваўся халоднай вадой. На волі на зарадку два разы на дзень не хапае часу, але адзін раз - абавязкова.

- У адным з сваіх інтэрв'ю вы казалі пра тое, што на папярэдніх прэзідэнцкіх выбарах ніхто не ішоў браць уладу - і мы атрымалі тое, што маем. Які сцэнар прадбачыцца ў будучым годзе, на новых выбару прэзідэнта Беларусі?

- На вялікі жаль, калі спрабаваць быць рэалістам, з кожным днём становіцца ўсё горш. Так дрэнна, як сёння, у грамадска-палітычным жыцці краіны не было ніколі. Калі ў тым жа 2010 годзе я быў ​​у поўнай упэўненасці, што галоўнае - дабрацца да каморкі таты Карлы, прыкласці намаганні, праявіць волю, тады можна ўзяць уладу. Сёння ж мне нават не зразумела, ці трэба гэта хаця б каму-небудзь. Пайсці і проста кінуцца на амбразуру, заклікаць усіх выйсці і ісці да апошняга, як гэта было ў 2001, 2006 гадах... Я тады бачыў канкрэтны сэнс у тым, каб заклікаць усіх і самому ісці да апошняга. Мы ішлі ў 2010 годзе на Плошчу з разуменнем, што нас могуць пасадзіць на працяглы тэрмін, я адкрыта казаў: ты гатовы стартаваць ад 5 да 25 гадоў турмы? Цяпер я не ведаю, што казаць. Мы дайшлі да ручкі, пры гэтым - усё беларускае грамадства, тут нельга ўсё спісваць толькі на апазіцыю. Усе грамадства ў стане дэградацыі. Улады закруцілі гайкі тут, закруцілі гайкі там, напрыклад, паднялі кошты на паліва. Хто-небудзь выходзіць? Гэта ж не для апазіцыі толькі паднялі кошты, а для мільёнаў людзей. Усё гэта праглынаюць, гэта жарэ ўсё грамадства. Усё грамадства дэмаралізаваць, таму што б беларускі рэжым ні рабіў, што б не рабіў, усім усё роўна.

- Чаго ж не хапае беларусам?

- Беларусам не хапае веры і адзінства. Многія, гледзячы на падзеі ва Украіне, задаюць пытанне: чаму ва Украіне атрымаўся Майдан? Я прыйшоў да высновы, што самая галоўная прычына ў тым, што там ёсць народ, які не дазволіць уважаць сябе за быдла, не дазволіць закаваць сябе ў кайданы, пляваць сабе ў душу і сэрца. У Беларусі, на жаль, няма народа. Нам трэба сфармаваць нацыю. Сёння ўсе, хто бярэ на сябе грамадска-палітычную адказнасць, павінны працаваць на гэтую адну самую вялікую неабходнасць - сфармаваць беларускі народ, які не дазволіў бы сябе зневажаць. Мы ж дазваляем рабіць з намі што заўгодна, таму што не ўважаем сябе супольнасцю, групай людзей, якіх штосьці аб'ядноўвае.

Я перакананы, што нацыянальная ідэя трымаецца на двух асновах: на праўдзе, якая для мяне ўвасабляецца ў Езусе Хрысце, і на нацыянальнай мове. Неабходныя гэтыя дзве асновы, якія аб'ядналі б народ, далі б яму веру і сілы дамагчыся сваёй незалежнасці і свабоды.