Яўген Кісялёў: У пуцінскай Расеі зусім моташна

Мяне часам пытаюцца: «Вы эмігрант?» «Не», - адказваю я.

Ва Украіну пераехаў добраахвотна. З Расеі ніхто не высылаў, не выганяў, да эміграцыі не прымушаў. Проста ў Маскве не засталося магчымасці працаваць на тэлебачанні, а ў Кіеве - наадварот, прапанавалі, піша журналіст Яўген Кісялёў на сайце «Новы час».

З тых часоў мінула сем гадоў. Усе гэтыя гады я працую не вахтавым метадам, не наездамі, як некаторыя расейскія тэлезоркі, а жыву тут пастаянна. У Кіеве мой дом. І гэта свядомы выбар: інакш нельга ўсур'ёз працаваць у палітычнай журналістыцы. Трэба з галавой апускацца ў жыццё краіны, вучыць гісторыю, мову.

Таму нярэдка папраўляю тутэйшых калег, якія ўпарта называюць мяне расейскім журналістам. Выбачайце, але я ўкраінскі журналіст, бо працую ва ўкраінскай прэсе, на ўкраінскую аўдыторыю, і галоўны мой клопат - каб ва Украіне ўсё было ў парадку. Толькі пашпарт у мяне расейскі. Дарэчы, цікавы факт: праца на «старым» НТВ, якая прынесла мне па сапраўднаму гучную вядомасць, доўжылася крыху даўжэй - сем з паловай гадоў.

Патрыярх расейскай тэлежурналістыкі, неўвядальны Уладзімір Познер, які вясной адсвяткаваў 80 годдзе, нарадзіўся ў Францыі, у сям'і стоадсоткавай францужанкі і эмігранта з Расеі, габрэя па паходжанні, але абсалютна рускага чалавека па выхаванню, культуры і менталітэту. Родная мова Познера - французская, але і на ангельскай ён размаўляе бездакорна, бо сям'я яго бегла ад вайны за акіян, і вырас Познер у Амерыцы. Потым лёс павярнуўся так, што бацька Познера вярнуўся на радзіму, у Маскву, і Познер-малодшы прыехаў разам з ім, ужо дарослым маладым чалавекам, які амаль не размаўляў па-руску.

Да гэтага часу ў яго прамовах, калі ўважліва прыслухацца, адрозны лёгкі замежны акцэнт. У Познера два грамадзянствы - ЗША і Францыі. Больш за тое, ён не раз публічна заяўляў, што за 60 з лішнім гадоў жыцця ў Маскве так і не здолеў адчуць Расею радзімай, а сябе - расейцам, што адчувае сябе французам, а камфортней за ўсё яму ў родных Парыжы і Нью-Ёрку. Пры гэтым я ні разу не чуў, каб хтосьці называў Познера амерыканскім ці французскім журналістам.

Вось і мне хацелася б такога стаўлення.

Зрэшты, па паходжанні я, вядома, расеец. І не проста расеец - карэнны масквіч, у пятым пакаленні мінімум. А карэнны масквіч - гэта адмысловая парода. Мае нябожчыкі бацькі далі мне чыста расейскае ліберальнае выхаванне. Я інтэрнацыяналіст. Не пакутую ні імперскім сіндромам, ні тугой па моцнай руцэ. Я не адчуваю сябе прыніжаным і абражаным ад таго, што СССР прайграў халодную вайну і распаўся, а камуністычны рэжым абрынуўся. Наадварот, я ўважаю гэтыя падзеі за самыя пазітыўныя з усіх, што прыйшліся на жыццё майго пакалення.

Мне, сыну бацькоў, якія сапраўды ўнеслі асабісты ўклад у перамогу над нацысцкай Германіяй (бацька рабіў знакамітыя штурмавікі Іл-2, а мама збірала снарады на зброевым заводзе), атрымалі медалі за гэтую перамогу (прымеркаваныя не да нейкага юбілею, а ў 1945 м), агідна глядзець, як сапраўдныя крамлёўскія правадыры прысмакталася да памяці пра перамогу і ператварылі яе ў татэмны культ.

У мяне таксама была свая вайна - я служыў у войску ў Афганістане, але ніякага гонару за ўдзел у гэтай жорсткай, бессэнсоўнай і ганебнай авантуры я не адчуваю. У мяне ніколі не было ніякіх пакут або фантомных боляў праз тое, што Крым - частка Украіны. Больш таго, у адрозненне ад некаторых вядомых расейскіх апазіцыянераў, я мяркую, што Крым быў цалкам незаконна, з дапамогай сілы (зялёных чалавечкаў) і падробкі (на хуткую руку арганізаванага рэферэндуму) адарваным ад Украіны і павінен быць вернуты ёй. Сапраўды гэтак жа, як анэксаваныя Судзеты пасля Другой сусветнай вайны вярнуліся Чэхаславаччыне, Данцыг - Польшчы, а Эльзас і Латарынгію - Францыі.

З некаторых часоў я стаў адчуваць сябе па-новаму ва Украіне - добраахвотным эмігрантам. Развітвацца з Кіевам не хочацца, а ў пуцінскай Расеі зусім моташна, ды і нічога агульнага ў мяне з ёй няма. Калектыўная страта розуму, якая ўразіла большасць абывацеляў, выклікае толькі агіду. Як трапна заўважыў пісьменнік Барыс Акунін, разважаючы на тэму эміграцыі, «цвярозаму з п'янымі ў адным доме няўтульна». Буду, як і ён, чакаць, пакуль працверазеюць.

Але, паклаўшы руку на сэрца, і ў Кіеве я адчуваю сябе «сваім сярод чужых, чужым сярод сваіх». Штосьці мне падказвае, што, нават калі б я нарэшце навучыўся бегла і бездакорна гаварыць па-ўкраінску, нават калі б атрымаў украінскае грамадзянства, усё роўна многія працягвалі б упарта называць мяне расейскім журналістам. Хтосьці робіць гэта, не думаючы і па звычцы. Хтосьці пасылае мне мэсідж: ты ўсё роўна для нас чужы, мы заўсёды будзем пра гэта памятаць і нагадваць. Некаторыя адчуваюць неўміручую падазронасць да маскалёў: маўляў, не могуць жа яны не быць таемнымі агентамі Крамля.

І колькі ты не выказвай свайго крытычнага стаўлення да пуцінскага рэжыму, колькі ні кажы, што сёння для цябе поспех дэмакратычнай, еўрапейскі арыентаванай, свабоднай Украіны - залог таго, што і твая радзіма калі-небудзь пойдзе за Украінай услед, усё роўна знойдуцца тыя, што будуць глядзець на цябе з падазрэннем.

Вось вам, дарэчы, і адказ на іншае пытанне, якое мне таксама часта задаюць: а чаму вашы калегі-тэлевізійшчыкі, тыя, што засталіся ў Расеі без працы па палітычных прычынах, не перабіраюцца працаваць у Кіеў? Сапраўды, спіс незапатрабаваных і далёка не цалкам рэалізаваўшых сябе маскоўскіх і піцерскіх тэлевізійнікаў уражвае. Здаецца, можна стварыць цэлы канал.

Але я сумняваюся ў тым, ці гатовы хоць хто-небудзь з іх з'ехаць з Расеі і працаваць у Кіеве. Гэта ж не гісторыя пра брытанскіх актораў або рэжысёраў, якія палову жыцця працуюць у амерыканскім Галівудзе. Гэта раней магло выглядаць толькі працоўнай міграцыяй. Цяпер жа ў вачах пуцінскага рэжыму гэта пераход на бок ворага.

Зрэшты, ва Украіне ніхто і не хоча ніякіх «тэлевізійных ворагаў». Чаму - не мне судзіць. Хоць амерыканцаў калісьці не адпужвала нямецкае, італійскае або аўстрыйскае грамадзянства многіх выбітных фізікаў, якія беглі ад Гітлера ў ЗША і былі прыцягнуты да Манхэтанскага праекта - работах у стварэнні атамнай зброі. Энрыка Фермі, Клаўс Фукс, Ота Фрыш, Леа Сілард і яшчэ з дзясятак гучных імёнаў.

Праўда, ЗША - краіна імігрантаў. Невыпадкова так шмат расейскіх навукоўцаў, літаратараў, музыкаў, актораў, у розныя часы з'язджалі з Расеі, дамагаліся поспеху менавіта ў Амерыцы: авіяканструктар Ігар Сікорскі, вынаходнік тэлевізіі Уладзімір Зварыкін, кампазітар і дырыжор Сяргей Рахманінаў, пісьменнік Уладзімір Набокаў, харэограф Джордж Баланчын, танцор Міхаіл Барышнікаў, паэт Іосіф Бродскі, рэжысёр Андрэй Канчалоўскі.

У гісторыі Еўропы такіх прыкладаў куды менш. А Украіна ўсё ж такі ў Еўропе.