Паўстанне страчанага пакалення

Фільмы для моладзі апошняга часу палітычныя, як ніколі раней.

Іх адрознівае наяўнасць герояў, якія павінны праявіць сябе ў проціборстве з таталітарнымі кіруючымі структурамі. Трэці і перадапошні фільм з серыі «Галодныя гульні» (The Hunger Games) уяўляе сабой бліскучую антыўтопію, піша nzz.ch (пераклад - Иносми.ру).

У дзяржаве Панем ідзе вайна. Капітолій кіруе жалезнай рукой, і там, дзе бясчынствуюць ягоныя каты, застаецца толькі выпаленая зямля. Пасля таго як Кітніс Эвердын (Katniss Everdeen) спыняе галодныя гульні з дапамогай легендарнага стрэлу з лука і траплення стралой у электрастатычны сферычны купал над баявой зонай, пачынае фармавацца афіцыйны пратэст у прыгнечаным народзе. Аднак на энтузіязм абнаўлення неўзабаве кладзецца змрочная цень. Менавіта ў той момант, калі выратаваная незадоўга да гэтага з арэны гульні гераіня (Джэніфер Лоурэнс) у першым фільме апошняй частцы трылогіі Фрэнсіса Лоўрэнса «Галодныя гульні - сойка-пересмешніца: Частка 1» (The Hunger Games - Mockingjay: Part 1) прачынаецца ў бункеры паўстанцаў і даведваецца пра каласальныя разбурэнні, становіцца ясна: гэтая экранізацыя кнігі Сьюзен Колінз (Suzanne Collins) ужо даўно балансуе на мяжы антыўтопіі, дзе, акрамя ўзброеных канфліктаў, разгортваецца медыйная вайна і на ўсю моц задзейнічаная прапаганда. У той час як жанчына-прэзідэнт (Джуліян Мур) і галоўны стратэг супраціву (адна з апошніх роляў Філіпа Хофмана) робяць з галоўнай гераіні ў спецыяльна знятых фільмах абраз свабоды, прэзідэнт Капітолія Сноў (Дональд Сазерленд) выкарыстоўвае яе каханага Піта (Джош Хатчэрсан) як тэлевізійную марыянетку для дыскрэдытацыі бунтароў.

Палітызацыя

Ужо ў папярэдніх серыях разгортвалася гратэскавая крытыка медыйнага свету. Каб адцягнуць увагу ад беднасці ў паняволеных землях і ўмацаваць непарушную ўладу рэжыму, масам паказваюцца жорсткія сцэны з галодных гульняў. Гэтыя кадры з'яўляюцца сведчаннем гістарычнай амнезіі грамадства, якое з дапамогай грубага эмацыйнага ўздзеяння цалкам утрымліваецца ва ўладзе сучаснасці. Аднак маладая ўдзельніца гэтай жорсткай гульні выкарыстоўвае накіраваныя на яе камеры ў сваіх інтарэсах: з іх дапамогай яна выкрывае махінацыі дзяржавы татальнага сачэння і кідае выклік існаму істэблішменту, і такім чынам гэтая стужка ўпісваецца ў агульную мазаіку фільмаў для моладзі, якія цяпер палітызаваныя, як ніколі раней. У іх элементы навуковай фантастыкі, прыгодніцкага жанру і грамадскай драмы ператвараюцца ў кашмарную прытчу. Яны прамацваюць спадчыну страчанай гісторыі, шукаюць выхад з медыяльна ілюзорнага свету і ўвесь час змагаюцца за права мець незалежную будучыню.

І заўсёды менавіта юныя змагары за справу дабра і праўды, гэтыя прадстаўнікі страчанага пакалення, пачынаюць весці барацьбу супраць таталітарнай тэхнакратыі. Фільм Уэса Болла «Беглы ў лабірынце» (The Maze Runner) таксама распавядае аб моладзевым паўстанні і засноўвае сваё бачанне будучага свету на рэканструкцыі ўласнага мінулага. І толькі тады, калі група маладых людзей, якая ўтварылася ў штучным лесе, усё больш пачынае згадваць пра часы, якія папярэднічалі амнезіі, некаторым з іх атрымоўваецца знайсці выхад з небяспечнага лабірынта. У канцы іх чакае цяжкае адкрыццё: яны былі і ўсё яшчэ працягваюць заставацца аб'ектамі доследаў жорсткага эксперыменту. Замест усхвалення прагрэсу гледачам прапануюцца дысананс медыйных сімуляцый. Яны з'яўляюцца сапраўднай зброяй 21-га стагоддзя, паколькі цяпер ужо яны ў стане занявольвае не толькі цела, але і душу. Вялікі Брат, Лагер ў джунглях або «Шоў Труман», калі параўнаць іх з варыянтам будучыні ў фільме 2014 «Дывергент» (Devergent) Ніла Бергера (Neil Burgers), могуць здацца ўсяго толькі пацешным фарсам. У гэтым фільме досыць выкарыстоўваць чыпы і перадатчыкі для таго, каб супакоіць масы і размеркаваць іх - як гэта адбываецца і ў трылогіі «Галодныя гульні» - на аддзеленыя адзін ад аднаго ў прасторавым дачыненні касты. І толькі падлетак Беатрыс або «Трыс» Прайар (Шейлін Вудлдзі), якая не паддаецца класіфікацыі і якая таму прадстаўляе патэнцыйную небяспеку для рэжыму, разам з невялікай групай паплечнікаў аказвае супраціў аўтакратыі з яе палітыкай страху і чужароднай заканамернасці. У канцы ёй атрымоўваецца здзейсніць выратавальныя ўцёкі з гэтага негасціннага месца.

Камусьці ўсё гэта можа здацца далёкімі ад рэальнага жыцця фантазіямі, сачыненні аўтарамі сцэнарыяў, аднак ні ў якім разе не варта недаацэньваць іх сацыялагічную значнасць. Героі гэтых фільмаў-антыўтопіі для юнацтва, не паспеўшы пасталець, ўсё часцей вымушаны ахвяраваць сваім жыццём дзеля маральных і духоўных пераменаў, і адначасова яны сведчаць аб трывожных летуценнях сваіх пакаленняў. Кітніс Эвердзін і Беатрыс Прайар становяцца ўвасабленнем надзеі рэальна існуючай моладзі, якая ў новым тысячагоддзі больш актыўна, чым раней, спрабуе здабыць сваю ўласную ідэнтычнасць на фоне масавага беспрацоўя, патокаў бежанцаў і геапалітычнай нестабільнасці. Гэта дзеці, якія ў алегарычнай форме вынялі ўрокі з «Заваднога апельсіна» Кубрыка альбо з «Матрыцы» братоў Вачоўскі, і яны са скепсісам рэагуюць на абсалютнае панаванне.

Праўдзівасць

Больш за тое: яны супрацьстаяць неафашысцкім кіраўнікам, рэзка выступаюць супраць эксплуатацыі, штрафных лагераў і стварэння з людзей аднастайнай масы. Ад наведвальнікаў кінатэатраў падлеткавага ўзросту спатрэбіцца знаёмства з непрыўкраснай выяўленчай мовай. У фільме «Галодныя гульні - сойка-пересмешніца: Частка 1» самалёты наносяць бомбавы ўдар па лазарэту, перад гэтым Кітніс стаіць перад агульнай магілай жыхароў Раёна 12, а неўзабаве пасля гэтага паўстанцы, атрымаўшы вялікія страты, пад гукі віртуозна выкананага Лоўрэнс пратэстнага гімна «Дрэва-шыбеніца» (The Hanging Tree) пачынаюць штурмаваць плаціну Капітолія. Ідэалізацыя і спрашчэнне ў сучасных фільмах для моладзі саступілі месца натуралізму і праўдзівасці.

Гэта знаходзіць сваё адлюстраванне і ў выразна апісаных героях. Джэніфер Лоурэнс ярка ўвасабляе вобраз змагара за свабоду божай ласкай. Каб паказаць унутраныя ваганні сваёй гераіні паміж любоўю да Піту і ўскладзенай на яе місіяй лідэра, паміж гневам і чалавечнасцю, рэжысёр бліжэй да канца фільма запавольвае развіццё сюжэту. Ён не зацягвае фільм, а проста дае сваёй стужцы і яе героям неабходную прастору. З дапамогай велічных і часам напоўненых пяшчотай мелодый Джэймса Ховарда (James Newton Howard), а таксама кранальнага відэашэрагу гэты эпас набывае дзіўную сталасць. З прыгоды ўзнікае магутная перасцярога супраць дыктатуры і вайны.