Сяброў Пуціна адлучаць ад кармушкі

Другая хваля аксамітных рэвалюцый закрые Усходнюю Еўропу для Расеі, як першая закрыла яе для СССР.

Масавыя акцыі пратэсту ў Будапешце і Празе - гэта не толькі «ўнутраныя справы» Венгрыі і Чэхіі. Гэта частка трэнду: па Цэнтральнай і Усходняй Еўропе коціцца хваля новых аксамітных рэвалюцый. Пачатак быў пакладзены яшчэ летась вясной ў Малдове, калі пад адчувальным уплывам Брусэля скандал ва ўрадзе Улада Філата не прывёў да развалу праеўрапейскай кааліцыі, а толькі змяніў яе лідэраў. Цягам усяго года напружанасць нарастала ва ўсім рэгіёне, пачынаючы з Босніі і заканчваючы Украінай, піша ўкраінскае выданне «Деловая столица».

Масква зрэагавала хутка. Беларусь і Казахстан амаль гвалтоўна былі захопленыя ў мёртвы Мытны саюз, аператыўна скупленае кіраўніцтва Арменіі, у адказ развітацца з марай аб еўраінтэграцыі ў агляднай перспектыве. Буйныя (але ў асноўным рытарычныя) авансы былі выдадзеныя абноўленаму кіраўніцтву Кыргызстана і старому, надзейнаму кіраўніцтву Таджыкістана. Паралельна агенты Крамля разгарнулі бурную дзейнасць на Балканах і ў Цэнтральна-Усходняй Еўропе, спакушаючы эліты выгадамі ад «Паўднёвага патоку», сур'ёзнымі льготнымі крэдытамі, прыцягненнем да інфармацыйнага і культурнага супрацоўніцтва. «Далёкі» Захад, усё яшчэ песцячы памяць аб перабудове, не адразу ўсвядоміў гэты новы выклік. Затое небяспеку адчулі ў постсацыялістычных краінах, і супраціў нязграбным і дакучлівым маскоўскім заляцанням пачаў прапарцыйна нарастаць.

Звяржэнне Віктара Януковіча стала сігналам да дзеяння для ўсяго вялізнага рэгіёну. Для пачатку з трэскам прайграў прэзідэнцкія выбары ў Славакіі прэм'ер Роберт Фіцо, вялікі сябар непразрыстых расейскіх карпарацый. Не падкачалі балтыйцы - «Цэнтр згоды», што цалаваўся з адыёзнымі расейскімі кіраўнікамі, страціў сацыял-дэмакратычны арэол і ў чарговы раз быў пазбаўлены права фармаваць урад у Рызе. У Балгарыі вярнуўся да ўлады правацэнтрыст Бойка Барысаў, перш за ўсё пачалі разбураць праекты ў сферы энэргетыкі, якія прасоўваў «маскоўскі абкам», у абмен на аднаўленне фінансавай падтрымкі краіны з саюзнага еўрапейскага бюджэту.

Нарэшце, выбаршчыкі нанеслі цяжкі ўдар па расейскім інтарэсам ў Румыніі, дзе яны і так увесь час вымушаныя былі маскавацца: не сакрэт, што менавіта Бухарэст Масква заўсёды ўважала перспектыўным партнёрам у раздзеле Рэспублікі Малдова і паўднёвага-захаду Украіны. Аднак левацэнтрыст Віктар Понта пасаромлены - без пяці хвілін кіраўнік дзяржавы прайграў мэру Сібіу Клаўсу Ёханісу, этнічнаму немцу і пратэстанту. А значыць, празаходні курс Бухарэста не зменіцца.

Падобна на тое, бліжэйшым часам варта чакаць вяртання да ўлады ў Будапешце лібералаў Гордана Байнаем, у свой час выцягнуў Венгрыю з-пад рызыкі суверэннага дэфолту, а ў Празе - буйнога ворага «саветаў» князя Карла Шварцэнбэрга. Бо абодва папулісты - Віктар Орбан і Мілаш Зэман - так і не змаглі прапанаваць сваім выбаршчыкам альтэрнатывы рэцэсіўнаму гібенню, а сам інстытут дэмакратыі пастаўлены імі пад пытанне вельмі сумнеўнымі палітычнымі крокамі.

Змена большасці ў заканадаўчым корпусе ў Вашынгтона, цяперашні відавочна часовы ўрад Польшчы, кансалідацыя праеўрапейскіх сіл на Балканах, а Еўропы - вакол Украіны паказваюць на доўгатэрміновую тэндэнцыю «аксамітнага» пашырэння паняцця «Захад» да сучаснай украінска-расейскай мяжы. Канчатковай мэтай новай хвалі дэмакратызацыі, якая ахапіла і тыя краіны, у інстытуцыйнай стабільнасці якіх яшчэ некалькі гадоў таму не даводзілася сумнявацца, з'яўляецца як мінімум выцясненне агрэсіўных архаічных элементаў за новую жалезную заслону на адміністрацыйнай мяжы РСФСР, а як максімум - дэмантаж маскоўскага рэжыму-ізгоя, які знаходзіцца у самым цэнтры павуціння міжнароднай карупцыі.

Вядома, яна не знікне. Але без патоку вялізных грошай з Масквы і грызні за газпрамаўскія кармушкі страціць размах. Усходнееўрапейскім элітам у значнай меры давядзецца расстацца з роляй рыб-прыліпалаў і пачаць звязваць сваё ўзбагачэнне з узбагачэннем краіны. Гэта, зразумела, не здарыцца адразу. Але цяперашняя хваля пратэстаў, якія маюць, здавалася б, самую звычайную сацыяльна-эканамічную падаплёку, можа перарасці ў маштабную, але «мяккую» чыстку элітаў - у масе сваёй былых камсамольцаў, пераўтвораных у посткамуністаў, якія так і не сталі дэмакратамі незалежна ад ступені сваёй цяперашняй левізны або правізны. Гэта азначае дэмантаж расейскай сістэмы подкупу і шантажу замежнай кліентуры, лагічны працяг дэмантажу савецкай сістэмы дыктату, што запозненая на чвэрць стагоддзя. Кажучы вобразна, сказаўшы тады Good bye, Lenin, цяпер Цэнтральная і Усходняя Еўропа кажа Russia, good bye. У гэтым сэнс аксамітнай рэвалюцыі 2.0.

Фота: AP