Беларусь стала зонай кантрабанды

Праз тэрыторыю краіны ідуць транзітам «забароненыя» ў Расеі тавары.

Пра гэта былая палітзняволеная і галоўная рэдактарка ​​сайта charter97.org Наталля Радзіна заявіла ў інтэрв'ю Polskie Radio.

- Вітаем слухачоў беларускай службы «Польскага радыё», а таксама гледачоў нашай мультымедыйнай платформы. У нас у гасцях, у варшаўскай студыі, Наталля Радзіна, галоўная рэдактарка ​​парталу charter97.org. Вітаю вас, Наталля!

- Добры дзень!

- Сёння на вашым партале прачытаў цікавую інфармацыю: «Навукоўцы выявілі аддзел мозгу, які адказвае за сумленне». На вашую думку, у каго з беларускіх палітыкаў няма гэтага аддзела?

- Наўрад ці ў дыктатара і галоўнага беларускага алігарха Лукашэнкі ёсць сумленне. Тут пра сумлення казаць немагчыма.

- А з апазіцыі?

- Я б не хацела ацэньваць апазіцыю. Ведаеце, калі апазіцыя прыйдзе да ўлады - тады мы будзем яе крытыкаваць, а ва ўмовах дыктатуры ацэньваць апазіцыю з гэтага пункту гледжання я б не стала публічна. Хоць, вядома, там таксама ёсць розныя людзі.

- Калі заходзіш на ваш партал і адчыняеш, дапусцім, які-небудзь сюжэт, там бачная спасылка на PayPal. У «Хартыі» няма грошай на дзейнасць?

- На жаль, нам не стае сёння сродкаў. Мы вельмі ўдзячныя тым міжнародным партнёрам, якія ў нас ёсць. Мы вельмі ўдзячныя Польшчы за дапамогу, якую яна надае сайту «Хартыі». Але, на жаль, сёння сродкаў, якія нам вылучаюцца, не стае на цэлы год.

- Ці азначае гэта, што ў Еўропе, дапусцім, наогул у заходнім свеце, зацікаўленасць Беларуссю знізілася?

- Ёсць такі момант. Я б сказала, што ўсе гэтыя гады, усе 20 год дыктатуры Лукашэнкі ў Захаду не было стратэгіі ў дачыненні да Беларусі. Таму, вядома ж, цікавасць да нашай краіны заўсёды была недастатковай. Калі няма стратэгіі, няма жадання што-небудзь змяняць. Таму сёння на фоне расейска-ўкраінскай вайны цікавасць да Беларусі практычна знікла. Сёння заходнія бюракраты, у прынцыпе, аддалі Беларусь на водкуп Расеі, і зацікаўленасці ў зменах няма. Хоць мне здаецца, што гэта абсалютнае глупства. Паколькі трэба дакладна разумець, што без зменаў у Беларусі, без дэмакратызацыі нашай краіны не будзе сёння стабільнасці ва Украіне. Цалкам зразумела, што сёння Лукашэнка - галоўны хаўруснік Пуціна.

- Мне здаецца, што цяпер Еўропа звярнула ўвагу менавіта на Украіну і Расею. І парадаксальна, што Беларусь у гэтым канфлікце «Еўропа-Расея-Украіна» здабывае нават у эканамічным плане.

- Здабывае не Беларусь, здабывае выключна Аляксандр Лукашэнка, які выкарыстоўвае гэты момант, як ён выкарыстаў у свой ​​час расейска-грузінскую вайну, атрымліваючы пасля гэтага дывідэнды ад Захаду і крэдыты. Хоць напраўду для Беларусі гэта нічога не дало, акрамя ўзмацнення рэпрэсій і атрымання рэжымам дадатковых грошай.

Сёння Лукашэнка спрабуе весці сапраўды такую ​​ж палітыку, хоць верыць у гэта - абсалютная глупства. На тэрыторыі Беларусі размяшчаюцца расейскія войскі, размяшчаецца наступальная артылерыя. Мы бачым, што Лукашэнка галасуе сёння ў ААН за прызнанне Крыма тэрыторыяй Расеі. І сёння ён проста спрабуе зноў атрымаць для сябе пэўныя здабыткі ад расейска-ўкраінскай вайны.

- Але ў эканамічным плане Беларусь здабывае, а таксама насельніцтва Беларусі, таму што Расея забараніла пастаўкі прадуктаў харчавання з Еўропы. Беларускія прадпрыемствы будуць працаваць на Расею.

- Вы ведаеце, што апошняя інфармацыя з нагоды польскіх яблыкаў палягае ў тым, што Расея забараніла польскія яблыкі, а беларускія ўлады пацвердзілі, што праз тэрыторыю Беларусі штогод ідзе мільён тон польскіх яблыкаў. І зразумела, што сёння праз Беларусь транзітам ідуць тыя самыя прадукты, якія нібыта забароненыя. Гэта значыць «шэрыя» схемы, на якіх сёння зарабляе рэжым Лукашэнкі. Беларусь стала такой кантрабанднай зонай, праз якую праходзяць велізарныя эшалоны тавараў з Украіны ў Расею, з Расеі ва Украіну, з краін Еўропы ў Расею. І ўсё гэта «шэрыя» схемы, на якіх узбагачаецца не беларускі народ, а выключна рэжым Лукашэнкі і яму падначаленыя структуры.

- Вы кажаце пра розныя «шэрыя схемы», казалі пра іншыя грахі Лукашэнкі, пра яго рахункі ў заходніх банках і г.д. Але ніхто з апазіцыі не падаў довадаў. Чаму так адбываецца? Людзі баяцца або такіх довадаў няма?

- Па-першае, каб знайсці такія юрыдычныя довады, патрэбныя велізарныя грошы, таму што патрэбныя паслугі адвакацкіх кантор і дэтэктыўных агенцтваў.

А па-другое, чаму няма довадаў? Довады таго, што Лукашэнка забівае сваіх палітычных апанентаў, ёсць з 2001 года. І гэта прызнала міжнародная супольнасць - рэжым Лукашэнкі злачынны. Людзі, якія цяпер знаходзяцца ва ўладзе, датычныя да выкраданняў і забойстваў людзей. Якія вам яшчэ патрэбныя довады? Зноў жа схемы з «разбаўляльнікамі» і «распушчальнікамі», калі з Беларусі расейскія нафтапрадукты ішлі бязмытна на Захад, таксама даведзеныя.

- Вы вельмі часта ў размове ўжываеце прозвішча Лукашэнка. А якія эмоцыі, якія пачуцці ў вас да яго?

- Вы ведаеце, сказала б нянавісць, бо вельмі шкада тых людзей, якіх няма з намі, якія былі выкрадзеныя, забітыя. Алег Бябенін, заснавальнік сайта «Хартыя'97», быў павешаны напярэдадні прэзідэнцкіх выбараў 2010 года. Але акрамя гэтага, ёсць пачуццё жалю. Таму што для мяне гэта варты жалю чалавек, які сёння ўчапіўся ва ўладу, які не можа з ёй расстацца. Відавочна, што ён недарэка.

- А наконт Бябеніна ёсць довады? Я ведаю, што непрыемна казаць пра чалавека, якога няма, але там была такая версія, што гэта была дэпрэсія.

- Гэта версія беларускага КДБ і яго агентаў. Ёсць довады, ёсць сведкі, якія бачылі цела Алега адразу пасля таго, як яго выявілі, і якія кажуць пра тое, што на яго целе былі сляды збіцця. А тое, як праводзілася расследаванне (хоць хутчэй, не праводзілася), як улады хавалі ўсе гэтыя факты і адмаўляліся даследаваць версію гібелі журналіста праз прафесійную дзейнасці, кажа пра тое, што Алега сапраўды забілі. Я ў гэтым не сумняваюся.

- Паколькі мы размаўляем шчыра, то я хацеў бы пагаварыць на розныя тэмы, нават балючыя. А чаму менавіта Бябенін? А не іншы апазіцыйны дзеяч ці журналіст «Хартыі»?

- Забойствам Алега Бябеніна ўлады выконвалі дзве задачы. Першая з іх - гэта вядома напалохаць журналістаў, у тым ліку сайт «Хартыі», які заўсёды жорстка і прынцыпова крытыкаваў рэжым Лукашэнкі. А другая - Алег пагадзіўся стаць адным з кіраўнікоў выбарчай кампаніі Андрэя Саннікава. І, натуральна, калі забіваюць чалавека які належыць штабу апазіцыйнага палітыка - гэта дэмаралізацыйна дзейнічае на людзей, якія хочуць далучыцца да кампаніі гэтага кандыдата

- Вы згадалі агентаў беларускіх спецслужбаў. На вашую думку, ці шмат такіх агентаў у шэрагах беларускай апазіцыі?

- Я думаю такіх агентаў было шмат і ў шэрагах польскай «Салідарнасці». За кожнай дыктатурай улады ўкараняюць сваіх агентаў у апазіцыйныя структуры.

- Я не буду пытацца прозвішчы. Але вы падазраяце пэўных людзей?

- Падазраю, але я аддаю перавагу трымаць свае меркаванні пры сабе. Заўсёды ёсць небяспека абвінаваціць невінаватага чалавека.

- А вы ўважаеце сябе за частку беларускай апазіцыі?

- Вядома.

- Скажыце, ці існуе, на вашую думку, аб'ектыўная журналістыка?

- Вы ведаеце, ва ўмовах дыктатуры складана казаць аб незалежнай журналістыцы. Сёння ўлады загналі нас у такую ​​сітуацыю, калі журналістаў запалохваюць, забіваюць, кідаюць у турмы паводле абвінавачванняў, як напрыклад, было са мной, у «арганізацыі масавых беспарадкаў» і паводле артыкула да 15 гадоў пазбаўлення волі. Сёння мы ператварыліся ў змагароў за свабоду. Мы спрабуем дамагчыся свайго права працаваць журналістамі, казаць людзям праўду і даносіць да людзей інфармацыю пра тое, што адбываецца ў краіне.

- Фразу, якую цяпер скажу, я пачуў ад аднаго беларускага каментатара: «У Беларусі існуе два цэнтры прапаганды - «Беларусь сегодня» і «Хартыя». Можна сказаць, што нейкая доля праўды ў гэтым ёсць?

- Можа быць і ёсць. Я буду радая, калі адная «Хартыя» зможа супрацьстаяць велізарнай прапагандысцкай машыне. Пакуль, на жаль, мы працуем практычна ў адзіноце. Таму што гульні ў псеўданезалежніцкую журналістыку ва ўмовах дыктатуры прычыняюцца да гульні на карысць улады. Трэба разумець, што на баку ўлады ўся прапагандысцкая машына. Велізарная колькасць газет, уся тэлевізія, вялікая колькасць радыёстанцый. Нас сёння знішчаюць і таму мы павінны супрацьстаяць гэтаму.

- З якім беларускім палітыкам з уладаў вы б маглі супрацоўнічаць, калі б змянілася сітуацыя? Я спадзяюся, нікому кар'еру не зламаем.

- Я гатовая супрацоўнічаць з кожным адэкватным чалавекам, для якіх інтарэсы радзімы, краіны вышэй за асабістыя.

- А якое-небудзь прозвішча?

- Не буду называць і падстаўляць гэтых людзей.

- Наталля, скажыце, калі ласка, а ці ёсць у вас час на асабістае жыццё? Таму што вы ўспрымаецеся як змагар за правы, за дэмакратыю, за свабоду. Але вы ўсё ж такі жанчына.

- Цяжка знаходзіць, але я вучуся.

- А якія эмоцыі, пачуцці пераважалі, калі вы знаходзіліся пад арыштам?

- У першую чаргу, больш за ўсё, я перажывала, што не будзе працаваць сайт. Мяне гэта турбавала значна больш, чым тое, што я апынулася ў турме.

- Страх быў?

- Як у кожнага нармальнага чалавека, страх быў. Вельмі вялікі страх за бацькоў. Я перажывала, як яны гэта ўспрымуць. Страшна, калі ты чакаеш нейкай пастановы ў дачыненні да сябе: выставяць табе абвінавачванні ці не выставяць. Калі мне праз 10 дзён выставілі абвінавачванне паводле артыкула да 15 гадоў пазбаўлення волі, я абсалютна супакоілася. Я зразумела, што не трэба толькі нічога чакаць, трэба проста прыняць, што ты пойдзеш у турму і ўяўляць, як ты ўладкуеш там сваё жыццё, свой ​​побыт, як ты пражывеш там гэтыя гады. І вось калі ты прымаеш, што можаш пайсці ў турму - цябе вельмі складана зламаць. Ты жывеш цалкам у іншым стане, у іншым вымярэнні.

- Яшчэ хацеў задаць вам пытанне. «Роскомнадзор» да вас прычапіўся. За што?

- Я з гэтай нагоды пажартавала: «пазбаўце мяне нарэшце расейскага грамадзянства». Як можа сайт «Хартыі» падпарадкоўвацца нейкім расейскім законам?

- Вы размаўляеце на сустрэчах з заходнімі палітыкамі або дзеячамі аб тым, што вы мне цяпер сказалі. Як яны рэагуюць? Так, так, так... І нічога не робяць?

- На жаль, нейкіх канкрэтных дзеянняў мы сёння не бачым. Там таксама розныя людзі. Ёсць людзі, якія рэальна занепакоеныя, заклапочаныя сітуацыяй у нашай краіне. Ёсць проста чыноўнікі, якія кажуць «так, так, так...», прымаюць да ведама, ставяць галачку і забываюць праз паўгадзіны. Але, я спадзяюся, што людзей неабыякавых, якія рэальна хочуць пераменаў у Беларусі, будзе больш.

- Апошняе пытанне. Я хацеў бы скончыць аптымістычна. Калі вы знаходзіце вольны час, што робіце? Якое ў вас хобі? Я думаю, што нашым слухачам і гледачам будзе цікава даведацца.

- Чытаю кнігі, гляджу фільмы.

- А што любіце гатаваць?

- Шчыра кажучы, на гатаванне часу не стае, але апошнім часам я стала атрымліваць задавальненне ад гэтага. Я люблю эксперыментаваць. Люблю браць элементы з розных кухняў і спрабаваць займацца гэткай кулінарным творчасцю.

- Наталля Радзіна, галоўная рэдактарка ​​парталу «Хартыя'97» была ў нас у гасцях у варшаўскай студыі. Шчыра дзякуем вам за сустрэчу. Дзякуй вам, паважаныя радыёслухачы і гледачы. Усяго добрага!

- Да пабачэння.