Святлана Алексіевіч: Калі-небудзь мой народ абярэ менавіта такога прэзідэнта

Кожны з нас робіць свой выбар - застацца чалавекам ці не.

Нядаўна сайт charter97.org апублікаваў урыўкі з кнігі «Беларуская Амерыканка ці выбары пры дыктатуры», напісанай былым кандыдатам у прэзідэнты і палітвязнем Андрэем Саннікавым. Прадмову да гэтай кнігі напісала нобелеўская лаўрэатка Святлана Алексіевіч.

Газета The Guardian 9 кастрычніка апублікавала гэтую прадмову.

Прадмова Святланы Алексіевіч да кнігі Андрэя Саннікава

Яшчэ нядаўна мы былі рамантыкамі. Спявалі на кухнях бардаўскія песні і марылі аб свабодзе, але ніхто не ўяўляў, што гэта такое - свабода. І ніхто не ведаў, што хоча народ, ці хоча ён гэтай свабоды, ці ён хоча проста лепей жыць. Мець шэнгенскую візу, патрапаную іншамарку і адпачываць у Егіпце. Дваццаць гатункаў каўбасы і сыру. І гэта ён будзе называць свабодай. Апошнія 20 гадоў працверазілі ўсіх нас, наіўных вестуноў перабудовы, мы зразумелі, што шлях да свабоды будзе доўгі, усім нам спатрэбіцца мужнасць не меншая, чым у камуністычнае час, а то і большая, таму што ў тых, у каго сёння ўлада, няма ідэі , але ёсць уласнасць. Старажытны драпежны інстынкт мацнейшы.

Аўтар гэтай кнігі - адзін з тых, хто кінуў выклік новай аўтарытарнай сістэме. Экс-кандыдат у прэзідэнты Беларусі. Праз гэта яго кінулі ў турму, дзе ён прайшоў усе колы пекла. Бясцэннае сведчанне. Вельмі сучасная кніга, вы гартаеце старонку за старонкай і з жахам выяўляеце, што Сталін, ГУЛАГ - гэта не гісторыя ці не толькі гісторыя, няма, нічога не забылася, сталінская машына заводзіцца імгненна: зноў тыя ж стукачы, даносы і катаванні. Той жа ўсеагульны і раз'ядаючы страх. Перад намі праходзіць цэлая вядомая галерэя катаў. Кожны, як і паўстагоддзя таму, няма ўжо больш - праз семдзесят гадоў - робіць свой выбар: застацца чалавекам ці не. Успамінаецца формула Ханы Арэнт «банальнасьць зла», няма хімічна чыстага зла, зло рассыпанае, распыленае ў нашым жыцці. Кат і быццам бы чалавек ужываюцца ў адным целе: «Разумееце... у мяне дзеці ...», «Так, я галасаваў за вас... Але падпішыце гэты пратакол...», «Праца ў нас такая...» Разам з катамі мы ездзім у метро, сядзім у кафэ, стаім у чарзе ў супермаркеце... Звычайны чалавек... Звычайныя людзі... І так лёгка саслізнуць туды, да іх.

Самы вялікі пісьменнік ХХ стагоддзя Варлам Шаламаў, што адседзеў у сталінскіх лагерах семнаццаць гадоў, казаў, што лагер разбэшчвае і ката, і ахвяру. Гэта з намі і адбылося, засела ў генах. У гэты мы кожны раз упіраемся, не можам вырвацца з гэтай пасткі. Як быццам рванулі кудысьці, і зноў нічога не атрымалася. Добра, што ёсць людзі, гатовыя пачаць усё з пачатку.

Кніга Андрэя Саннікава аб тым, што д'яблу трэба паказваць люстэрка, каб ён не думаў, што ён не бачны. Ідзі і ахоўвай ў сабе чалавека - кажа аўтар.

Хочацца верыць, што калі-небудзь мой народ абярэ менавіта такога прэзідэнта. Абярэ будучыню.