Пяць парадоксаў беларускай сістэмы ЖКГ

Выдаткі беларусаў на ЖКГ растуць, але колькасць прэтэнзій да якасці паслуг не памяншаецца.

Дзель кампенсацыі насельніцтвам затратаў дзяржавы застаецца загадкай. DW разбіралася ў гэтых парадоксах.

Паводле звестак Белстата, у 2016 годзе жыллёва-камунальныя паслугі (ЖКП) у Беларусі падаражэлі ў сярэднім на 32,7 адсотка. На газ – на 24,6 адсотка, на электрычнасць – на 24,5 адсотка, на тэхабслугоўванне – на 62,5, на водазабеспячэнне – на 53,5 адсотка.

Памежныя кошты на гэтыя паслугі ўсталёўваюцца ўказамі прэзідэнта – даволі рэдкая практыка ў нашы дні. Дзейныя тарыфы на ЖКП былі зацверджаныя ў сакавіку 2016 года. І пасля новага года яны зноў павялічацца. На колькі – пакуль не абвешчана.

Беларускія ўлады сцвярджаюць, што жыллёва-камунальная сістэма датуецца дзяржавай, таму яна мае права павышаць тарыфы. За што і колькі плацяць беларусы? І якую дзель выдаткаў на камунальныя паслугі на самай справе кампенсуе дзяржава?

Журналісты сабралі некалькі супярэчлівых фактаў пра беларускую сістэму жыллёва-камунальнай гаспадаркі (ЖКГ).

Якія насамрэч субсідыі дзяржавы?

Паводле вынікаў 2016 года дзель кампенсацыі дзяржавай выдаткаў насельніцтва на жыллёва-камунальныя паслугі складзе блізу 60 адсоткаў. А дакладную лічбу, паводле дзейнай інструкцыі ўладаў, разлічаць цягам трох месяцаў 2017-га.

У рахунках большасці беларусаў цяпер паказана, што насельніцтва пакрывае 44,4 адсотка выдаткаў на камунальныя паслугі. Прычым гэтая лічба пазначаная як у рахунках, якія прадугледжваюць субсідыі, так і ў тых, што выстаўленыя да аплаты паводле поўных тарыфаў.

Напрыклад, мянчанка Ірына толькі што набыла кватэру і яшчэ не паспела аформіць рэгістрацыю паводле месцы жыхарства, яна знайшла ў сваім рахунку суму ў тры разы большую, чым за аналагічную суседнюю кватэру.

За якія паслугі беларусы ўжо плацяць паводле поўнага тарыфу?

Большасці беларусаў незразумела, за што яны ўжо плацяць цалкам. У рахунках на аплату паслуг, якія выстаўляюць дзяржаўныя абслугоўвальныя арганізацыі – жыллёва-эксплуатацыйныя службы (ЖЭС) – гэта ўтоена. Так, паслуга «вываз смецця» ўпісаная ў рахунак у графу «паводле субсідыцыйных тарыфаў», але лічбы супадаюць з поўным коштам абслугоўвання. Гэта лёгка праверыць, бо пералік поўных тарыфаў можна знайсці ў розных дакументах, на розных сайтах. І калі параўнаць тое, што напісана ў рахунку, то апынецца, што ЖЭС упісала ў графу «субсідыцыйны тарыф» тое, што людзі аплачваюць паводле поўнага тарыфу.

Паводле субсідыцыйных тарыфаў у Беларусі плацяць толькі за колькасць спажытай вады, газу, электрычнасці, якія ўпісваюцца ў мінімальны, разлічаны на кожнага жыхара або кватэру стандарт. Напрыклад, мінімальны тарыф за электрычнасць – за 150 квт/г за месяц з адной кватэры, за 300 – ужо павышаны тарыф, больш за 300 – поўны.

Тое самае з вадой, тут памер аплаты павялічваецца ў залежнасці ад колькасці жыхароў у кватэры. Большасць выдаткоўвае больш за мінімальна ўсталяваную норму, а гэта на сёння 140 літраў у месяц. Атрымліваецца, што і за частку вады беларусы плацяць ужо поўны кошт.

Пытанні ёсць таксама і да ўліку газу. Калі ў кватэры ёсць лічыльнік і спажывец не выходзіць за ўсталяваны мінімальны нарматыў, то кошт газу парадку 138 – 140 даляраў за тысячу кубоў. Пры гэтым Беларусь набывае газ у Расеі за 132 даляры за кубаметр. Але калі лічыльніка няма, то разлік ідзе на кожнага жыхара – 8 кубаметраў за месяц, хоць вядома, што сярэдняе спажыванне – блізу 3 кубаметраў. Гэта значыць тыя, у каго няма лічыльнікаў, плацяць за газ значна больш.

Колькі гадоў плаціць, каб зрабілі рамонт

Ці можна дачакацца капітальнага рамонту – загадка для многіх беларусаў, дамы якіх абслугоўваюць дзяржаўныя ЖЭСы. Іх штомесячныя плацяжы паводле гэтага артыкула ідуць у бюджэт дзяржавы. І нідзе не пазначана, колькі гадоў трэба плаціць, каб рамонт зрабілі. У выніку ў Менску нямала дамоў, пабудаваных у 70-я гады, у якіх капрамонту не было ні разу. Усталяваныя раней тэрміны рамонту адсоўваюцца. Механізмы дамагчыся рамонту юрыдычна ёсць, але фактычна, як паказвае практыка, гэта амаль нерэальна. Гэта значыць беларусы рэгулярна плацяць за паслугу, якую не атрымліваюць.

Тэхабслугоўванне і ўборка адзін раз за год?

Загадкавым выглядае налічэнне платы за «тэхнічнае абслугоўванне», якое немагчыма пракантраляваць. Як і тое, колькі грошай сыходзіць рэальна на падагрэў вады і ацяпленне – у большасці шматкватэрных дамоў, якія абслугоўваюцца ЖЭСамі, няма адпаведных лічыльнікаў.

Незразумелыя і налічэнні за санітарны стан. ЖЭС рэдка выконвае інструкцыю. Напрыклад, акты ўборкі пад'езда павінен падпісаць прадстаўнік жыхароў. Але яны альбо не падпісваюцца ўвогуле. Альбо іх падпісвае чуллівая Мар'я Іванаўна, у адказ на просьбу «падпішы, а то ўсяму ЖЭСу не выплацяць заробак». Пры гэтым, згодна з графікам уборкі, які складае ЖЭС, двойчы на тыдзень прадугледжаная сухая ўборка месцаў агульнага карыстання ад смецця, і толькі адзін раз за год – вільготная ўборка памяшкання.

Паслугі ЖЭС абыходзяцца даражэй

Навошта да гэтага часу існуюць неэфектыўныя ЖЭСы, калі ў Беларусі ўжо ёсць свой паспяховы досвед кіравання ЖКГ? Гэтым пытаннем задаецца і старшыня аднаго з менскіх таварыстваў уласнікаў Юры.

Паводле ягоных словаў, бяда ў тым, што таварыства ўласнікаў – сёння значна менш распаўсюджаная форма кіравання жыллёвай гаспадаркай, чым дзяржаўныя ЖЭСы.

Юрый паказвае кошт, з якога вынікае, што паслугі дзяржарганізацый абыходзяцца даражэй пры разліку платы за жыллё аднолькавай плошчы з аднолькавым колькасцю жыхароў.

Акрамя таго, грошы паводле артыкула «капрамонт» акумулююцца на рахунку таварыства. Калі і які рабіць рамонт на гэтыя назапашвання, пастанаўляе агульны сход. Ён жа вызначае, колькі плаціць за ўборку і якой яна павінна быць. Акрамя таго, у рахунках таварыстваў уласнікаў паказаны тэлефон адказнага за чысціню, ёсць каму прад'явіць прэтэнзіі, тлумачыць старшыня таварыства.