19 сакавiка 2024, aўторак, 8:56
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Андрэй Саннікаў: Беларусі патрэбныя перамены, а не мітуслівая тузаніна Лукашэнкі

5
Андрэй Саннікаў: Беларусі патрэбныя перамены, а не мітуслівая тузаніна Лукашэнкі
АНДРЭЙ САННІКАЎ

Бяспеку Еўропы немагчыма забяспечыць без дэмакратычнай Беларусі.

Аляксандр Лукашэнка знаходзіцца ва ўладзе ў Беларусі з 1994 года. «Астатні дыктатар Еўропы», як яго часта называюць, заслужыў гэтую мянушку, кідаючы ў турмы і забіваючы журналістаў і лідараў апазіцыі з канца 1990-х. Калі паглядзець на ролю Лукашэнкі ў Менскіх пагадненнях аб спыненні агню, то можна выказаць здагадку, што ён спрабуе пачаць з чыстага ліста стасункі з ЕЗ. Ці зможа Лукашэнка паставіць мост паміж Менскам і Брусэлем?

На гэтыя пытанні журналіста Visegrad Insight Сант'яга дэ ла Прэсілья адказвае лідар грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь» Андрэй Саннікаў (пераклад - charter97.org).

- 11 верасня ў Беларусі адбудуцца «парламенцкія выбары»; вы ўжо казалі, што гэтыя выбары не будуць сумленнымі, і што застаецца варыянт пратэсту на вуліцы. Ці не занадта гэтага мала і ці не занадта позна? А дзе былі масавыя пратэсты падчас леташніх «прэзідэнцкіх выбараў»?

- Трэба разумець, што існуе розніца паміж так званымі прэзідэнцкімі выбарамі і так званымі парламенцкімі выбарамі. Выбараў у Беларусі няма, аднак, падчас «прэзідэнцкіх выбараў» ёсць магчымасць кінуць выклік непасрэдна Лукашэнку, што мы і зрабілі ў 2010 годзе.

Кожныя «выбары» для апазіцыі, нягледзячы на фальсіфікацыі, маюць сваю палітычную логіку. Гэтым разам апазіцыя спрабавала данесці пасыл пра тое, што эканоміка знаходзіцца практычна ў катастрафічным стане, і пра тое, якім бачыцца выйсце з гэтай сітуацыі.

- Gazeta.ru апублікавала рэпартаж, які сцвярджае, што Лукашэнка не прапусціць у «парламент» дэпутатаў, якія падтрымліваюць расейскую анэксію Беларусі. Іншыя заяўляюць, што ён таксама разглядае магчымасць дазволіць некаторым апазіцыянерам займець месца ў «парламенце», каб ЕЗ прызнаў «выбары» легітымнымі. Наколькі праўдзівыя такія сцвярджэнні?

- Ды нічому гэтаму нельга верыць. Яму патрэбныя фальшывыя кандыдаты, якія стануць фальшывымі «дэпутатамі». Рэжым упарта не заўважае сур'ёзнасць сітуацыі і патрэбу рэформаў. Яму патрэбныя пустышкі ў парламенце, якія нібыта прэзентуюць нешта накшталт апазіцыі, каб прадаць гэта потым Захаду ў абмен на грошы.

Эканоміка дыктуе свае ўмовы. Калі яна функцыянуе добра, кіроўнаму рэжыму лягчэй. Аднак, калі яна на мяжы краху, становіцца відавочным, што патрэбныя радыкальныя змены. У такіх зменах і мае патрэбу сёння Беларусь, а не ў мітуслівай тузаніне Лукашэнкі.

- З 2 жніўня да 21 верасня ў Беларусі на выбарах будуць знаходзіцца агулам 458 назіральнікаў АБСЕ. Гэта мае якое-небудзь значэнне?

- Міжнародныя назіральнікі дзейнічаюць у адпаведнасці з правіламі, крытэрамі і стандартамі, выкладзенымі ў Капэнгагенскім дакуменце. Яны даюць дакладныя справаздачы аб парушэннях на «выбарах», якія выводзяць Лукашэнку з сябе, таму што кожныя выбары ён спрабуе прадаць Захаду. Гэтым разам, на жаль, мы назіраем трывожныя тэндэнцыі. Актывізаваліся лабісты Лукашэнкі, дамагаючыся, каб ЕЗ нарэшце прызнаў беларускі рэжым, спрабуючы аргументаваць гэта тым, што ў нас маецца небяспечны сусед, а ва Украіне ідзе вайна.

Я асабіста не бачу вялікага сэнсу ў іх [АБСЕ] прысутнасці. Я б вітаў іх, калі б «выбары» былі хоць трохі адкрытымі. Міжнародным назіральнікам таксама трэба здабываць урокі з папярэдніх выбараў, дзейнічаць неяк інакш. Недастаткова назіраць толькі за тым, за чым ім дазволена назіраць, варта было б, можа быць, больш шчыльна супрацоўнічаць з мясцовымі назіральнікамі. Недастаткова проста паехаць на выбары і прадставіць справаздачу аб парушэннях - такую справаздачу можна падрыхтаваць, нават не прысутнічаючы ў Беларусі. Парушэнні з боку рэжыму адныя і тыя ж. Гэта ніяк не ўплывае на сітуацыю.

- Калі вы балатаваліся на пасаду прэзідэнта ў 2010 годзе, вы казалі пра несвоечасовасць пытання аб сяброўстве Беларусі ў NATO. Блізу месяца таму ў Варшаве прайшоў саміт NATO, мы бачылі пагадненне аб размяшчэнні чатырох батальёнаў у краінах Балтыі і Польшчы на ратацыйнай аснове. Што гэта азначае для бяспекі Еўропы з пункту гледжання Беларусі?

- Беларусь на саміце не згадвалася, але ўскосна яна з'яўлялася ледзь не найбольш важнай яго тэмай. Саміт прадэманстраваў, што вайскоўцы думаюць больш рэальна, чым палітыкі. Чым занятыя палітыкі? Яны здымаюць санкцыі з дыктатара, спрабуюць паказаць, што ён грае нейкую пасрэдніцкую ролю... Іх кормяць гэтай хлуснёй, і яны яе паўтараюць. Вайскоўцы - не.

Вайскоўцы кажуць: «Беларусь - частка вайсковай падрыхтоўкі і вайсковага плану Расеі, мы ўлічваем гэта і прымаем захады ў адказ». Вось чаму ў краінах Балтыі размешчаны гэтыя батальёны NATO, вось чаму ўзмоцненая Польшча. Захады, што робяцца вайскоўцамі, накіраваныя супраць магчымай агрэсіі з боку Беларусі з дапамогай Расеі. Варшаўскі саміт з'яўляецца прыкладам добрага, лагічнага і яснага мыслення з пункту гледжання бяспекі. Сутыкненне паміж палітыкай «замірэння» і пунктам гледжання вайскоўцаў на тое, што патрабуецца для ўзмацнення бяспекі ў рэгіёне, непазбежнае. Калі Беларусь не стане часткай дэмакратычнага прасторы, гарантаваць бяспеку Еўропы немагчыма.

- Польская дэлегацыя на чале з віцэ-спікерам Рышардам Тэрлецкі надоечы наведала Беларусь. Ён сказаў «Беларусь была і застаецца суседкай Польшчы, таму нармалізацыя стасункаў важная для абодвух бакоў», ён нават наведаў абедзве палаты парламента і сустрэўся з намеснікам міністра замежных спраў Беларусі Аленай Купчыной. Што вы думаеце пра спробы Варшавы нармалізаваць стасункі з Менскам?

- Гэта смешна, бо, калі «Права і справядлівасць» былі ў апазіцыі, яны крытыкавалі «Грамадзянскую платформу» за мяккую пазіцыю ў дачыненні да Лукашэнкі. Цяпер, калі яны сталі кіроўнай партыяй, яны ў корані змянілі сваю палітыку.

Я думаю, што гэта вялікая памылка. Я магу толькі пагадзіцца з тымі сваімі калегамі, якія да гэтага сустракаліся з дэлегацыяй у Менску, і якія назвалі гэта здрадай. Асабліва здзівіў удзел у гэтым спадара Тэрлецкага, які бароніць маральныя прынцыпы і каштоўнасці. Рэч у тым, што яны пайшлі нават далей, чым папярэднія дэлегацыі - сустрэліся з так званымі «парламентарыямі». Раней дэмакратычна абраныя парламентарыі пазбягалі з імі сустракацца, асабліва на іх тэрыторыі, але гэтая дэлегацыя парушыла гэтае правіла. Спадар Тэрлецкі нават даў інтэрв'ю падкантрольным сродках масавай інфармацыі. Так, гэта здрада каштоўнасцям «Салідарнасці».

Сёння Польшча, мабыць, найлепей ад усіх разбіраецца ў беларускай сітуацыі і праблемах, і магла б быць лідарам у беларускім пытанні, калі б палітыка была заснаваная на каштоўнасцях.

Відаць, што многія «паляпшэнні» ў стасунках звязаныя з польска-беларускімі бізнэс-інтарэсамі. Павінен заўважыць, што я сядзеў у турме з польскімі бізнэсоўцамі, якім урад гаварыў, што можна мець бізнэс у Беларусі, але як толькі іх кампаніі пачыналі прыносіць прыбытак, іх бізнэс зазнаваў рэйдарскі захоп. Не хочаш дзяліцца прыбыткам - ідзі ў турму.

Усё гэта непазбежна прывядзе да адваротных вынікаў. Як бы моцна ЕЗ і Польшча ні стараліся палепшыць стасункі з дыктатарам, іх чарговым разам падмануць, а наступствы будуць згубнымі для ўсіх.

- Аднак існуюць таксама дзелавыя інтарэсы паміж Польшчай і расейскім анклавам у Калінінградзе. Многія расейцы перасякаюць польскую мяжу дзеля закупаў, але мяжа застаецца закрытай «з меркаванняў бяспекі», хоць саміт NATO і міжнародны дзень моладзі скончыліся. Ці няма тут сутыкненняў паміж гэтымі дзвюма тэорыямі?

- Той факт, што Польшча хоча пераарыентаваць бізнэс на Беларусь, яшчэ больш ускладняе нашую сітуацыю. Пакуль што я бачу падвойныя стандарты ў абыходжанні з адным дыктатарам як з сябрам, а з больш буйным дыктатарам - як з ворагам. Сутнасць абодвух дыктатараў аднолькавая, як і пагроза бяспекі, якую яны прадстаўляюць.

- Некаторыя дыпламаты, у неафіцыйным парадку, уважаюць Лукашэнку кімсьці накшталт пасланца Пуціну. Ці не прымаеце вы за правільнае прынамсі пакінуць гэтыя каналы адкрытымі?

- Лукашэнка ніякі не пасланнік, яго ненавідзяць ў Крамлі. Яму нельга давяраць, дыктатары ўзаемна падазроныя сваёй прыродай... Я думаю, што Крэмль разглядае ўсялякае пасланне, калі яно зыходзіць ад Лукашэнкі, з дакладнасцю да наадварот.

- Калі Лукашэнку так ненавідзяць ў Маскве, ці існуе, па-вашаму, магчымасць змены рэжыму ў Беларусі пры падтрымцы Расеі?

- Такія спробы магчымыя. Улічваючы расейскую прапаганду, падтрымку вайсковых груп расейскай праваслаўнай царквой, актыўнасць казакоў у Беларусі і г.д., гэта рэальная небяспека. Таму мы заклікаем нашых сяброў на Захадзе прызнаць гэтую небяспеку і дапамагчы нам супрацьстаяць прапагандзе і спробам Расеі знішчыць Беларусь як краіну. Але Лукашэнка ніяк не можа быць хаўруснікам у абароне незалежнасці Беларусі.

- Я не магу падабраць нейтральныя словы - падчас вашага 16-месячнага турэмнага зняволення вас катавалі рознымі спосабамі. Як вы думаеце, людзі, якія вінаватыя ва ўсіх гэтых жахах, калі-небудзь паўстануць перад судом?

- Я веру ў існаванне вышэйшай справядлівасці, якая нам непадуладная. Я сапраўды думаю, што зло непазбежна будзе пераможанае, але я не хачу весці асабістую вендэту, я не помслівы: яны паўстануць перад судом згодна з беларускімі законамі. Для мяне гэтыя людзі як быццам належаць да іншага віду. Яны проста настолькі іншыя, што іх варта вывучаць, як асобны від.

Паслядоўнае правасуддзе не праводзілася нідзе на тэрыторыі былога Савецкага Саюза пасля зрынання камунізму, у тым сэнсе, што камунізм не быў асуджаны. Было мноства абмеркаванняў, спроб, але судовага працэсу, які дапамог бы пазбавіцца ад мінулага, не было. Сёння відавочна, што калі не пазбавіцца ад гэтага мінулага, то будуць паўтарацца сітуацыі, з якімі мы сутыкаемся як у Беларусі, так і ў Расеі.

Андрэй Саннікаў - беларускі палітык, актывіст і аўтар кнігі «Мая гісторыя: Беларуская «амерыканка» ці выбары пры дыктатуры». Ён быў кандыдатам у прэзідэнты на прэзідэнцкіх выбарах 2010 года ў Беларусі, і заняў другое месца пасля дзейнага кіраўніка дзяржавы Аляксандра Лукашэнкі. Саннікаў быў кінуты ў турму КДБ за мірны пратэст пасля выбараў.

Сант'яга дэ ла Пресілья - варшаўскі журналіст і кансультант у галіне камунікацый. Ен піша пра еўрапейскую палітыку, Польшчу і міжнародную палітыку.

Напісаць каментар 5

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках