Наталля Радзіна: Беларускую дыктатуру не змяніць угаворамі

Пераменам у Беларусі дапаможа толькі жорсткая пазіцыя Захаду.

Для рэпрэсаваных беларускіх апазыцыянэраў эміграцыя ў краіны Еўразвяза становіцца адзіным шанцам захаваць свабоду. Арыштаваная ў ноч на 20 снежня 2010 года, галоўны рэдактар апазіцыйнага інтэрнэт-рэсурсу «Хартыя'97» Наталля Радзіна праз два месяцы пасля вызвалення, у сакавіку 2011 года, уцякала ад пераследаў КДБ у Літву. Адкрыла карпункт у Вільні і цяпер працягвае працаваць у Варшаве. На думку журналісткі, змяніць сітуацыю ў Беларусі дапамагла б, у ліку іншага, жорсткая пазіцыя ЕЗ у дачыненні да беларускага рэжыму, перадае Deutsche Welle.

- Як вы, знаходзячыся за межамі Беларусі, можаце дапамагчы наступленню перамен у краіне?

- Пры падтрымцы МЗС Польшчы мы з калегамі два тыдні таму адкрылі галоўны офіс у польскай сталіцы. У Літве, якая прадаставіла мне палітычны прытулак, працягвае дзейнічаць наш карпункт. Наш сайт выконвае галоўную задачу - паведамляе непадцэнзурную інфармацыю аб тым, што адбываецца ў Беларусі, на тэрыторыі якой працаваць стала практычна немагчыма. Мне, напрыклад, пасля арышту і прад'яўлення абвінавачванняў у арганізацыі масавых беспарадкаў у дзень прэзідэнцкіх выбараў у 2010 годзе пагражала да 15 гадоў турэмнага зняволення. Рэпрэсіям я і мае калегі падвяргаліся і раней.

Цяпер мы можам дзейнічаць спакойна, не баючыся арыштаў ці таго, што нас могуць забіць, як заснавальніка сайта «Хартыя'97» Алега Бябеніна, знойдзенага павешаным у верасні 2010 года. Мы з калегамі можам не баяцца ператрусаў і разгрому рэдакцыі з канфіскацыяй кампутараў, як было ў Беларусі двойчы - у менскім офісе сайта і ў мяне дома.

Акрамя таго, тут, у Еўразвязе, мы маем магчымасць падымаць тэму Беларусі ў міжнародных структурах. Мы гучна заяўляем аб праблемах і патрабуем адэкватнай рэакцыі ЕЗ на тое беззаконне, якое дзецца ў нашай краіне, без боязі, што нас могуць уключыць у спісы невыязных.

- Вы заўсёды былі прыхільніцай жорсткіх мер у дачыненні да беларускага рэжыму. На чым заснавана ваша перакананне?

- Дыктатуру нельга змяніць угаворамі, спробай пераканаць перастаць быць дыктатурай. Гэта ўтопія. Без цвёрдага адказу Захаду на падзеі ў Беларусі цяжка што-небудзь змяніць. Лукашэнка можа разумець толькі мову сілы.

Я і мае калегі не патрабуем цалкам спыніць гандаль з Беларуссю, бо гэта ударыць па насельніцтву. Але мы заклікаем да самай дзейснай меры - не купляць нафтапрадукты ў рэжыма. Таму што гэта - артыкул даходаў сям'і Аляксандра Лукашэнкі і ўсяго яго рэпрэсіўнага апарата. Гэтыя грошы ідуць на ўтрыманне КДБ, МУС і розных сілавых спецпадраздзяленняў, якія потым праводзяць рэпрэсіі супраць апазіцыі і іншадумцаў.

Упэўнена, што ў выніку такіх абмежаванняў будуць вызваленыя палітвязні. Сёння гэта галоўная задача - выратаваць людзей, на якіх аказваюць жахлівы ціск. Я была ў турме і ведаю, як доўга цягнецца там час. Палітвязні не могуць чакаць месяцамі рэакцыі ЕЗ, які ў апошні раз прымаў санкцыі ў дачыненні да прадстаўнікоў беларускай улады паўгода таму - у лютым.

- Але калі Захад адмовіцца супрацоўнічаць з Менскам, ёсць Крэмль, які будзе дапамагаць Лукашэнке ў імя рэалізацыі праекта Пуціна па збіранню земляў.

- Сапраўды, дыктатура ў Беларусі актыўна падтрымліваецца Расеяй і штучна падаўжае праўленне Лукашэнкі. Такія ж праблемы былі ў Польшчы, калі Савецкі Саюз падтрымліваў дыктатуру ва Усходняй Еўропе. Але я лічу, Захад не павінен азірацца на палітыку Масквы ў дачыненні да Менска. Калі ў Еўразвязе будуць казаць, што Расея ўсё роўна дапаможа дыктатару, усё застанецца ў ранейшым стане.

Я мяркую, што Крэмль не стане абараняць беларускі рэжым, калі зразумее, што Захад адвярнуўся ад Лукашэнкі канчаткова і беззваротна. Калі Пуцін убачыць, што Лукашэнка - ізгой для Захаду, што яго рэжым не мае ніякіх шанцаў для супрацоўніцтва, яму будзе нязручна падтрымліваць дыктатуру, таму што Расеі самой трэба развіваць адносіны з цывілізаваным светам.

- Вы крытыкуеце не толькі ўладу, але і беларускую апазіцыю. Напрыклад, у адным з апошніх вашых артыкулаў - «Саўдзельнікі злачынства» - абвінавацілі яе ў дапамаганні рэжыму. Якія ў вас ёсць падставы для такога абвінавачвання?

- Я рэзка крытыкую не ўсю апазіцыю, а яе асобных прадстаўнікоў, якія выступалі супраць байкоту «парламенцкіх выбараў», удзельнічалі ў «выбарчай кампаніі» і тым самым спрабавалі легітымізаваць гэты фарс. Я таксама крытыкую апазіцыянераў, якія выступаюць супраць санкцый у дачыненні да Менска, і лічу, што гэтыя людзі ў Беларусі цяпер у меншасці.

- У адным з інтэрв'ю вы сказалі, што пасля сыходу Лукашэнкі вернецеся ў Беларусь. Вы лічыце, што на змену яго рэжыму прыйдзе дэмакратыя?

- Я спадзяюся на гэта. Вядома, ёсць асцярогі, што аўтарытарныя сілы паспрабуюць узяць рэванш у краіне. Але «Хартыя'97» будзе працаваць, каб у краіне адбыліся перамены і Беларусь заняла сваё месца ў аб'яднанай Еўропе.