Андрэй Суздальцаў: Лукашэнка паводзіць сябе, як бомж у прэзідэнцкім палацы

Валіцца і сыплецца літаральна ўсё, да чаго датыкаецца яго самадзяржаўная далонь.

У любой краіне свету на ўнутранай палітычнай арэне абавязкова прысутнічаюць маргінальныя палітыкі, якія робяць імя на скандальных заявах і нетрывіяльных палітычных хадах. Няма сумневаў, што падобныя палітычныя клоуны неабходныя, так як яны прыцягваюць увагу насельніцтва да палітычнага жыцця краіны і дазваляюць уладам, выступаючы ў ролі ўмераных і пазітыўна-кансерватыўных легітымных кіраўнікоў краіны, піярыцца на фоне правакацыйных выказванняў палітычных маргіналаў. Акрамя таго, такога роду палітыкі з'яўляюцца індыкатарамі наяўнасці ў грамадстве маргінальнай яе часткі, росту або скарачэння дэкласаваных элементаў, схільных да радыкальнай правакацыйнай палітыкі, піша расейскі палітычны аглядальнік Андрэй Суздальцаў у артыкуле «Маргіналы» на сайце politoboz.com.

Галоўны сэнс маргінальнай палітыкі - правакацыя, спроба паставіць пад сумнеў легітымнасць улады, падштурхоўванне кіраўніцтва краіны да непрадуманых рашэнняў, гэта значыць усё, што спрыяе хаосу. У сітуацыі хаосу ў маргіналаў з'яўляецца шанец прыходу да ўлады.

Аднак з'яўленне маргіналаў сярод прэзідэнтаў - з'ява выключная, калі не лічыць прадстаўнікоў кіруючай дынастыі Кімаў або нябожчыка Муамара Кадафі. Безумоўна, выбітным ньюсмейкерам у маргінальным фармаце быў прэзідэнт Венесуэлы Уга Чавес, які сышоў у іншы свет. Яго пераемнік, які не валодае харызмай Уга, спрабуе перасягнуць нябожчыка камандантэ, то размаўляючы з духам Чавеса, начуючы каля яго шкляной труны, то хутка адгукаючыся на яго пасланцаў у выглядзе птушак. Дапамагае мала... Аднак, калі экстравагантнасць і правакацыйнасць Уга Чавеса ўсё ж такі абапіралася на энергетычны патэнцыял Венесуэлы, якая валодае найбуйнейшымі на планеце запасамі нафты, а таксама на ўласную рэгіянальную палітыка-эканамічную групоўку ў Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыцы, то што можна сказаць пра сенсацыйныя заявы лідараў невялікіх і эканамічна несамастойных дзяржаў, чый дабрабыт і ўстойлівасць улады цалкам залежыць ад добразычлівасці суседзяў?

Правалена усё, што магчыма і немагчыма

Безумоўна, інтэрв'ю беларускага кіраўніка казахстанскім СМІ, вытрымкі з якога сталі з'яўляцца ў СМІ на рубяжы верасня і кастрычніка, вырабляе моцнае ўражанне. Лукашэнка выглядае ўпэўненым у сабе кіраўніком дзяржавы, у якога няма якіх-небудзь сур'ёзных праблем або ўсе праблемы, уключаючы знешнія і якія носяць глабальны характар??, вырашаюцца выключна воляй і розумам аднаго чалавека. З гэтым можна было б пагадзіцца, калі б мы не ведалі, што ён за вельмі працяглы час замест таго, каб хоць нешта «дадаць» да патэнцыялу і магчымасцяў сваёй краіны, як раз наадварот актыўна працуе супраць яе, блытаючы сваю кішэню з дзяржаўнай. Звернем увагу на дзве апошнія падзеі, звязаныя з імем беларускага кіраўніка:

- Уцягнуўшы краіну ў калійны канфлікт, Лукашэнка не ведае, як годна выйсці з гэтага скандалу. Пакутуюць і яго асабістыя фінансавыя інтарэсы. Працягваючы ўтрымліваць Уладзіслава Баўмгертнера ў якасці закладніка і разлічваючы вырваць у Расеі хоць які-небудзь за яго выкуп, у выніку Лукашэнка цалкам можа пазбавіць Беларусь цэлай галіны;

- Цалкам праваліўшы сустрэчу з Уладзімірам Пуціным у Гродна і Калінінградзе, Лукашэнка, нават не наблізіўшыся да вырашэння ніводнай з праблем, якія стаяць перад краінай, вярнуўся ў Менск ні з чым.

Апынуўшыся без расейскай падтрымкі перад велізарным і пражэрлівым драконам дэвальвацыі, які павольна разварочваецца, беларускі кіраўнік замітусіўся, пачаў вінаваціць уласны народ у безадказнай скупцы канверсоўнай валюты, кінуўся ў Казахстан прасіць крэдыт, інвестыцыі і нафту... Гэта не першая спроба афіцыйнага Менска ўцягнуць у свае гульні вакол Расеі і нафты Астану, аднак яшчэ ні разу за апошнія дзевятнаццаць гадоў Лукашэнку не ўдавалася перахітрыць Назарбаева... Зразумела, што яго візіт у Казахстан увойдзе ў салідны пералік бескарысных ваяжоў Лукашэнкі па свеце - Сінгапур, ААЭ, Інданезія, Кітай (гэта толькі за 2013 г.).

Слабая палітыка

Ізаляцыя, адсутнасць якіх-небудзь унутраных рэсурсаў і перспектыў атрымання знешніх, скурчванне ўсіх перспектыўных планаў да ўзроўню штотыднёвіка на фоне амаль містычных чаканняў якога-небудзь цуду і надзей («Бог не пакіне беларусаў») - гэта ўсё, што зараз можа «прапанаваць» беларускае кіраўніцтва свайму народу.

Звычка да ўтрыманства ўчэпіста трымае ў сваіх руках беларускі дзяржаўны мэнэджмэнт. Дзяржаўны апарат перыядычна нагадвае то разварочаны мурашнік, то ўпадае ў летаргічны сон, чакаючы чарговага перамоўнага «подзвігу» з боку Лукашэнкі . Але ў Лукашэнкі нічога не атрымліваецца...

Назіраючы беларускага кіраўніка многія гады, цяпер як ніколі раней Лукашэнка выклікае трывогу. І справа не ў тым, што ён сам на сябе не паходзіць, так як гады, натуральна, не толькі дадаюць, але і адбіраюць. Праблема ў тым, што беларускі кіраўнік паводзіць сябе часцяком неадэкватна, як быццам нейкі бомж у прэзідэнцкім палацы. Паступова фармуецца новы, ужо беларускі сюжэт «Прынца і жабрака», за выключэннем таго, што Лукашэнку, вядома, ніхто не падмяняў (ды і як знойдзеш замену такой своеасаблівай асобы, якая прымудраецца вывяргаць з сябе неверагодны паток нецэнзурнай лаянкі за лічаныя секунды), але дэградацыю, якая кідаецца ў вочы, ужо не схаваць.

Напрыклад, незразумела, навошта Лукашэнка зрабіў са штаба расейска-беларускіх вучэнняў дзіцячы садок. Між тым, у Расеі ідзе пераўзбраенне арміі, працягваецца і вайсковая рэформа, распачатая Сердзюковым, які пракраўся. Натуральна, з'яўленне школьнікаў за адным сталом з вайскоўцамі, выклікала вялікае незадавальненне Пуціна, які рэальна працаваў на вучэннях, ацэньваючы боегатоўнасць расейскіх войскаў... Каму спрабаваў беларускі кіраўнік прадэманстраваць сваю бацькаву любоў?

Неабходна нагадаць, што вучэнні «Захад-2013», якія завяршыліся тыдзень таму, мелі складаны сцэнар, які каштаваў нямала грошай. У вучэннях прыняў удзел і ваенна-марскі флот, было задзейнічана шмат тэхнікі. Войскі засяроджваліся ў Калінінградскай вобласці - анклаве, які з'яўляецца фарпостам Расеі ў Цэнтральнай Еўропе, і ў раёне Гродна - найбольш блізкай да Калінінграда кропцы на тэрыторыі Беларусі. Варта нагадаць, што абстаноўка вакол Калінінграда застаецца нездаровай, яна яшчэ не стала рэгіянальнай праблемай, але негатыўныя тэндэнцыі ў наяўнасці. Хтосьці нават пагражае блакадай расейскаму анклаву на Балтыцы, відаць не разумеючы, што гэта раўнасільна аб'явяшчэнню вайны Расеі.

Варта нагадаць, што расейскія вайсковыя часткі, якія прымалі ўдзел у вучэннях, прывезлі з сабой у месцы дыслакацыі на беларускай зямлі практычна ўсё сваё: ад літра паліва да банкі тушонкі. Гэта выглядала вельмі сімвалічна.

На гэтым фоне з'яўленне на палігонах беларускага найсвятлейшага сямейства глядзелася, па меншай меры, правакацыйна і маргінальна: нейкія ўбогія прыйшлі з працягнутай рукой. Вось на іх і касіліся расейскія афіцэры, як на нахлебнікаў, якія толькі замінаюць.

Варта нагадаць, што ў цэлым беларускі ўдзел у вучэннях быў вельмі невыразным. Мабыць, працэс дэградацыі беларускай арміі дасягнуў свайго піка.

Як можна было разлічваць на такім выключна негатыўным фоне на рашэнне даўно пераспелых праблем беларускай эканомікі? Няўжо беларускі кіраўнік не разумеў, што робіць? Мабыць не разумеў, так як даўно страціў здольнасць ацэньваць сябе з боку.

Між тым...

Між тым праблемы назапашваюцца на вачах. Перш за ўсё, працягвае выклікаць непакой пастаўкі нафты, канвертоўная валюта літаральна выпараецца, з крызісу не выходзіць «Беларуськалій» - былы «валютны цэх» краіны. Вядома, можна ўпівацца пратаколамі намераў, які вышэйшы менеджмент кампаніі «Беларуськалій» друкуе з хуткасцю ксеракса, можна спасылацца на дзіўныя «дасведчаныя крыніцы» з Крамля, якія інфармуюць, што «Крэмль імкнецца пераадолець спрэчкі з суседняй Беларуссю, якія прывялі да краху нефармальнага глабальнага коштавага картэля», але гэта не вырашае праблемы. Між іншым, апошняя публікацыя ў The Wall Street Journal «дзіўным чынам» апынулася ў рэчышчы і фармаце шматлікіх вераснёўскіх публікацый у беларускіх дзяржСМІ і сюжэтаў БТ пра тое, што «расейцы ўжо шкадуюць», што разарвалі адносіны ў рамках «Беларускай калійнай кампаніі» і «просяцца назад».

Варта нагадаць, што такога роду «ўскосныя намёкі» даўно на ўзбраенні беларускага агітпрапа. Іншых варыянтаў няма, як сядзець і «высмоктваць з пальца» «пазітыўныя навіны», чым і займаецца Лукашэнка, які заявіў 30 верасня: «Мы і без іх («Уралкалій») спакойна пачынаем выруліваць, да нас прыязджаюць і на мяне асабіста выходзяць людзі, якія хочуць купіць калійныя ўгнаенні ў Беларусі. Яны вельмі якасныя, значна больш якасныя, чым у нашага партнёра (а беларускі цукар, натуральна, больш салодкі, мяса больш мясістае і г.д.). Усе хочуць мець справу з надзейным партнёрам. У нас дзяржаўная арганізацыя, кампанія. Яна сябе салідна зарэкамендавала. Мы гандлюем і будзем гандляваць, і расейцы да нас прыедуць. І тыя, хто хоча сёння купіць, нам ужо даюць сігналы да таго, што, беларусы, вы пачакайце крыху, мы ўсё роўна будзем з вамі». Між іншым, да сённяшняга дня ніхто з «Уралкалію» так і не выказаў пажаданняў папрасіцца назад у БКК... Дык колькі яшчэ чакаць «крышачку»? У 2003-2004 гадах Лукашэнка не раз паведамляў у сваіх выступленнях, што «інвестары тоўпяцца ў яго прыёмнай». Ужо дзесяць гадоў прайшло з таго «гармідару».

Панесла...

Устойлівае раздражненне Лукашэнкі зразумела. Валіцца і сыплецца літаральна ўсё, да чаго датыкаецца яго самадзяржаўная далонь. Вядома, дылетантызм, заўсёды ўласцівы беларускай палітыцы, калі-небудзь павінен быў праявіцца ў поўнай меры - прапрацоўка пытанняў і праектаў вельмі непрафесійная, меркаванне прэзідэнта не падвяргаецца сумневам, іншыя пункты гледжання ігнаруюцца і г.д. Але ўсё ж такі пэўная містыка ў чарадзе правалаў, вядома, прысутнічае, што толькі пацвярджае меркаванне аб адноснай недаўгавечнасці любой аўтарытарнай сістэмы, якая падобна міфалагічнай галоднай пачвары. Калі яе не карміць, то яна пачынае несці трызненне, мучыць сваё асяроддзе і, у выніку, з'ядае сама сябе.

Маргінальнасць у меркаваннях з'яўляюцца вернымі прыкметамі маральнага разлажэння, калі лідар краіны інстынктыўна пачынае арыентавацца на самую адсталую частку электарату, а менавіта: нізкакваліфікаваны рабочы клас, калгасна-саўгаснае сялянства, а таксама хатніх гаспадынь, дэкласаваныя элементы, прадажную творчую інтэлігенцыю, маргінальную частку палітычнага класа, гэта значыць усіх, хто з'яўляецца прыхільнікам «простых рашэнняў», «выпрацаваных» на кухонных вячорках і зразумелых дадзенай частцы насельніцтва краіны.

Яскравым прыкладам такога роду меркаванняў можна лічыць словы Лукашэнкі ў дачыненні да ЗША (краіны, яе лідара і знешняй палітыкі) выказаныя беларускім кіраўніком падчас ужо згаданага інтэрв'ю казахстанскім СМІ. Неабходна нагадаць, што ён заявіў:

«Паглядзіце, да чаго дагаварыліся. Амерыканская нацыя, а я як гісторык, не магу асэнсаваць, што гэта за нацыя такая, якая прысвоіла сабе права нейкай выключнасці. Мы гэтую выключнасць у сярэдзіне мінулага стагоддзя перажылі, і яна каштавала 50-ці млн жыццяў... прысвойваць сабе нейкую выключнасць і ў выніку гэтага абгрунтоўваць бамбёжкі іншых дзяржаў - гэта, мякка кажучы, контрпрадуктыўна... Гэта вельмі дрэнна, як правільна казаў Пуцін, што гэтую выключнасць убіваюць у галаву амерыканцаў. І яны, як гэта было некалі ў Германіі, пачынаюць разумець, што гэта адмысловая раса, асаблівая выключнасць, і мы (ЗША) павінны наводзіць парадак у свеце і ўсіх пастрыгчы пад іх стандарты... І наогул мяне Абама здзіўляе, яшчэ нядаўна чарнаскурыя людзі ў Амерыцы рабамі былі, а сёння аб выключнасці нейкай заяўляюць. Я ніколі не думаў, што чалавек, які выйшаў з гэтых бедных слаёў, зможа наогул рыторыку такую ??ў свеце праводзіць. Гэта недапушчальна, гэта вельмі небяспечна... (стаўленне да вайны ў Сірыі) вельмі негатыўнае не толькі як прэзідэнт, але і як чалавек. Таму мы вельмі актыўныя ў гэтым пытанні, мы адкрыта выказваем сваю пазіцыю...»

Нагаварыў шмат. Неабходна разабрацца.

Па-першае, амерыканская нацыя ўсё-такі існуе, але гэтая нацыя заснавана не на этнічным адзінстве, а на адзінстве выбару: грамадзянства, месца жыхарства, адзіных каштоўнасцяў... Напэўна часам дадзеныя «змацаванні» бываюць больш цеснымі, чым нават этнічныя, «гісторыку» гэта карысна ведаць і разумець.

Па-другое, дзеля справядлівасці, амерыканцы не гавораць на ўзроўні прэзідэнтаў аб сваёй выбранасці, у адрозненне ад, напрыклад, некаторых прэзідэнтаў ганарлівых і суверэнных рэспублік, якія публічна прысвойваюць сваёй нацыі нейкія «плюсы», пакідаючы «за бортам» іншых «недаразвітых» недаеўрапейцаў (варыянт: «недачалавекаў»).

Па-трэцяе, ніякія Статуты ААН не адбіраюць права любой дзяржавы на вайну. ААН толькі абмяжоўвае гэта права (абарона, зваротны ўдар і г.д.), фармулюючы паняцце агрэсіі. Іншая справа, калі ЗША дзейнічаюць у абыход ААН, лічачы, што тая ці іншая дзяржава ўяўляе непасрэдную пагрозу іх нацыянальнай бяспекі. Безумоўна, з такімі рашэннямі ўрада ЗША можна не пагаджацца, можна спрабаваць даказаць, што ён памыляецца, але наўрад ці неабходна пустой хамскай рыторыкай даводзіць справу да адкрытага супрацьстаяння, багатага ракетна-ядзернай вайной. Зразумела, што ў дадзеным выпадку, Лукашэнка, спекулюючы на саюзніцтве з Расеяй, выступае ў ролі правакатара і, як рэальны лімітроф, спрабуе падштурхнуць Усход і Захад да канфрантацыі. Раздзімае вугольчыкі вогнішча канфліктаў і крызісаў, якое ўпарта не гасне, спадзеючыся «пагрэцца» каля глабальнай звады. А там, як гаворыцца, паглядзім, на чый бок перакінуцца. Варта ўзгадаць паводзіны афіцыйнага Менска ў жніўні 2008 года.

Неабходна разумець, што Вашынгтон ў дадзеным выпадку вядзе сваю палітыку, выступае ў рамках уласных нацыянальных інтарэсаў. Пры гэтым, паклаўшы руку на сэрца, варта ўспомніць: ці заўсёды былі адэкватнымі кіраўнікі былой Югаславіі? Што з сябе ўяўляў Садам Хусэйн? Наколькі дэмакратычны Башар Асад? З'яўляліся гэтыя людзі саюзнікамі Расеі ці ім было проста неабходна рускае гарматнае мяса?

Натуральна, было б контрпрадуктыўна слепа абараняць і падтрымліваць гэтыя вельмі несімпатычныя персоны, але неабходна захоўваць суверэнітэт гэтых краін, не дапускаць знешняе ўмяшанне ў іх унутраныя канфлікты, адначасова разумеючы, што ў дадзеным выпадку ЗША не з'яўляецца праціўнікам, а хутчэй партнёрам, у якога часцяком маюцца цалкам абгрунтаваныя сумневы, усякае цярпенне скончылася і рукі свярбяць. Менавіта ў гэтым рэчышчы і ішоў адкрыты дыялог паміж Кэры і Лаўровым і паўзакрыты паміж Абамам і Пуціным. Гэта і вызначыла поспех вырашэння праблемы хімічнай зброі ў Сірыі, каму б яна не належала, і кім бы не выкарыстоўвалася.

Па-чацвёртае, у дадзеным інтэрв'ю Лукашэнка хутчэй нагадвае ланцужнога сабаку, якога як раз кармілі, калі хтосьці палез праз плот. Зразумела, што трэба было б голас падаць, ды ад міскі немагчыма адарвацца. А як праглынуў, калі ўжо і злодзея схапілі, то тут ужо трымайся - пёс захлынецца ад брэху і дэманстрацыі іклоў.

Варта нагадаць, што да цяперашняга моманту, калі не лічыць пары вельмі «бяззубых» заяваў МЗС і некалькіх пустых фраз службовых асобаў рэспублікі, афіцыйны Менск практычна ўхіліўся ад удзелу ў дыскусіі ў дачыненні да хімічнай зброі ў Сірыі. Расея білася па дадзенай праблеме фактычна ў адзіночку, калі не лічыць ускоснай падтрымкі Кітая ў РБ ААН (гэта да пытання аб беларускім «саюзніцтве»).

Больш за тое, варта нагадаць, што захоп Баўмгертнера прыйшоўся на самы пік «хімічнага» сірыйскага крызісу (26 жніўня 2013 года). Не будзем падобнымі да БТ, якое ў «Панараме» ад 4 кастрычнiка ўхітрылася ўвязаць трагедыю са звар'яцелым стаматолагам, які кідаўся на бар'еры бяспекі Белага Дома і Капітолія, з эканамічнымі праблемамі ЗША, быццам забыўшыся, што амерыканская эканоміка як раз пачала ажываць, так як разумеем, што ў дадзеным выпадку адбылося супадзенне і ніхто ў беларускім кіраўніцтве спецыяльна не падгадваў момант, калі расейскае кіраўніцтва завязне ў сірыйскім крызісе, для разборак з «Уралкаліем». Але калі калійны крызіс апынуўся ў разгары, то з'явіўся пабочны і эфектыўны для Менска аспект - аказалася вельмі выгадным дыстанцыявацца ад Расеі, калі ўжо ўсім сусветнай супольнасці стала ясна, што Расея прайграла Сірыю, і разгарнуць з Масквой поўнамаштабную сварку.

Але вось калі сітуацыя з Сірыяй стала паляпшацца і Пуцін раптам набыў лаўры міратворца, то тут ужо перад беларускім кіраўніцтвам паўстала задача «тэрмінова ўбудавацца» і прадэманстраваць, што «і мы тут стаялі». Адсюль і жорсткая антыамерыканская рыторыка з вуснаў Лукашэнкі, якая раптам узнікла, калі вастрыня хімічнага крызісу ў Сірыі ўжо абмінула. Трэба сваё «дачыненне» пазначыць (тактыка шакала Табакі з бессмяротнага твора Кіплінга «Маўглі»).

Па-пятае, наогул нават у побыце ў ЗША не ўжываюцца словы «негр» (Лукашэнка не выкарыстоўваў дадзенае слова, згадаўшы «чарнаскурых») і не паказваецца колер скуры. У лепшым выпадку кажуць пра «афраамерыканца». Іншыя варыяцыі паказваюць на расісцкія прыярытэты. Тут, як гаворыцца, беларускі кіраўнік «трапіўся». Акрамя таго, знаходзячыся столькі гадоў ва ўладзе, Лукашэнка павінен бы ўсё ж такі навучыцца чытаць біяграфіі сваіх калег, а не дэманстраваць набор асабістых меркаванняў аб людзях і працэсах у свеце. Такім чынам, калі б ён усё ж такі спраўляўся са сваёй пасадай, то ён бы абавязкова ведаў, што

- Барак Абама не з'яўляецца нашчадкам рабоў, яго бацька - грамадзянін Кеніі. Акрамя таго, у сучасных ЗША наяўнасць у радаводу рабоў лічыцца гонарам і годнасцю, гэтым ганарацца. У Абамы з гэтай нагоды былі праблемы ў яго палітычнай кар'еры і выратавала сітуацыю толькі тое, што яго жонка з'яўляецца прадстаўніком сям'і, дзе ў XIX стагоддзі былі і рабы і рабаўладальнікі;

- Барак Абама вырас у небагатай сям'і, што не перашкодзіла яму, у адрозненне ад некаторых вельмі ўпэўненых у сабе прэзідэнтаў, атрымаць бліскучую адукацыю, але ён не выхадзец з самых бедных і маргінальных слаёў грамадства (у адрозненне...).

30 верасня, Лукашэнка, успамінаючы сваю сустрэчу з Пуціным запэўніваў, што гаварыў з прэзідэнтам Расеі аб суверэнітэце Беларусі (вельмі сумнеўна, пацверджанняў няма): «А галоўнае - я сказаў: нікому не дазволена аб нас выціраць ногі. Мы суверэнная незалежная дзяржава і свае інтарэсы будзем як след абараняць». Цікава тое, што абарона беларускага суверэнітэту ў інтэрпрэтацыі Лукашэнкі выліваецца ў захопы людзей у закладнікі, бурчанне з нагоды палітыкі вялікіх дзяржаў і спроб выціраць ногі аб саюзнікаў, прэзідэнтаў і народы. Ну і што ён хоча атрымаць у адказ?