Гальфстрым не памёр

Ці сапраўды спыніўся Гальфстрым?

Паведамленні аб спыненні Гальфстрыму лішні раз дэманструюць, што навука валодае такой уласцівасцю, як нявызначанасць. Часам гэтая ўласцівасць вядзе да вялікіх адкрыццяў, а часам яна з'яўляецца прычынай узнікнення інфармацыі аб нейкай міфічнай з'яве, якая мае пад сабой нібыта навуковую аснову, піша Gazeta.ru.

У сярэдзіне мінулага лета італьянскі фізік-тэарэтык Джанлуіджы Цангары, які працуе галоўным аналітыкам па складаных і хаатычных сістэмах у Нацыянальнай лабараторыі Фраскаці пры Нацыянальным інстытуце ядзернай фізікі, апублікаваў у інтэрнэце свой дзвюхстаронкавы артыкул. У гэтай публікацыі ён, грунтуючыся на дадзеных спадарожнікавага назірання, заявіў, што марская плынь Гальфстрым, якая забяспечвае, у прыватнасці, цёплы марскі клімат Еўропы і Брытанскіх астравоў, можа спыніцца. Варта зрабіць заўвагу, што Гальфстрым - гэта толькі тая плынь, якая рухаецца з поўдня на поўнач уздоўж паўночнаамерыканскага мацерыка, далей яна дзеліцца на галіны. Адна галіна паварочвае назад у тропікі, а іншая мяняе крывізну і сыходзіць у Паўночную Атлантыку, за кошт чаго атрымала назву Паўночна-Атлантычная плынь. Менавіта гэтая цёплая плынь істотна мяняе клімат Заходняй і Паўночнай Еўропы: за кошт яе на Скандынаўскім паўвостраве сярэднія тэмпературы адрозніваюцца ад шыротных нормаў на 10-15 градусаў, а ў порце Мурманска, які знаходзіцца за Палярным кругам, магчымая круглагадовая навігацыя. Пры гэтым доступ да Архангельска, размешчанага паўднёвей (на Белым моры), у зімовы час зачынены льдамі, так як цёплыя воды туды не даходзяць.

Спачатку публікацыя Цангары не атрымала шырокага распаўсюджвання і ў навуковых колах засталася практычна незаўважанай. Але праз некалькі месяцаў паведамленні пра пагрозу спынення Гальфстрыму апанавалі сусветны інтэрнэт, прычым з цягам часу падобныя паведамленні набывалі ўсё больш безапеляцыйны тон.

У лютым гэтага года гэта прывяло да шквалу навін і пастоў у блогах з фразамі ў стылі: «Жыццё на Зямлі толькі што змянілася... Гальфстрым памёр... Па апошніх спадарожнікавых дадзеных, Гальфстрым больш не існуе».

Адпаведныя навіны для большай пераканаўчасці дапаўняліся апавяданнямі аб некаторых вопытах фізікаў, якія правялі незацейлівае мадэляванне ўздзеяння разліву нафты на цёплыя плыні. У звычайную ванну з халоднай вадой былі дададзеныя спецыяльна падфарбаваныя цёплыя бруі, гэта значыць мяжу цёплых і халодных слаёў можна было назіраць візуальна. Пры даданні алею мяжы слаёў парушаюцца, і бягучыя напрамкі руху знішчаюцца, што нібыта і адбылося ў Мексіканскім заліве і ў Атлантычным акіяне з-за разліву нафты пасля выбуху платформы Deepwater Horizon кампаніі ВР.

Падмацоўваліся навіны словамі Цангары, якія невядома калі і каму былі сказаныя, ды і невядома, ці былі сказаныя наогул. Так, восенню вучоны нібыта заявіў, што Паўночна-Атлантычная плынь ужо не існуе, а Гальфстрым разбіваецца на асобныя невялікія патокі ўжо ў 250 км ад берагоў Паўночнай Караліны, вынікам чаго стала анамальна спякотнае лета ў Расеі, засухі і паводкі ў Цэнтральнай Еўропе, высокія тэмпературы ў многіх краінах Азіі і масавыя паводкі ў Кітаі, Пакістане і іншых краінах Азіі, а таксама суровая зіма ў Заходняй Еўропе і асабліва на Брытанскіх астравах. Цангары быццам бы спрагназаваў экалагічны калапс, глабальны голад, смерць і масавую міграцыю насельніцтва з зон, непрыдатных для пражывання чалавека, і новы ледніковы перыяд, які ў любы момант можа пачацца з абляднення ў Паўночнай Амерыцы, Еўропе і Азіі і заб'е 2/3 чалавечай расы . Тое, што дадзеныя на сэрвэры амерыканскага спадарожніка, даступныя для назірання цяпер, не пацвярджаюць яго гіпотэзы, вучоны тлумачыць проста: цяперашнія мапы сфальсіфікаваныя пасля аварыі BP. «Яны знішчылі кардыёстымулятар сусветнага клімату на планеце», - нібыта заявіў італьянскі навуковец.

У выніку гэтых паведамленняў многія людзі цяпер лічаць, што Гальфстрым знік, што ўсе анамаліі надвор'я апошніх месяцаў звязаныя менавіта з гэтым і што сапраўды «жыццё на Зямлі змянілася», проста гэта «старанна хаваецца».

Але схаваць інфармацыю аб спыненні Гальфстрыму - гэта амаль тое ж самае, што схаваць навіну аб тым, што, напрыклад, Велікабрытанія сышла цалкам пад ваду.

Назіранні акіянічных плыняў праводзяцца не аднымі толькі амерыканскімі спадарожнікамі - іх даследаваннямі займаецца занадта вялікая колькасць вучоных, каб іх можна было ўцягнуць у адзіную «міжнародную змову». Да таго ж многія не бачаць розніцы паміж Гальфстрымам і Паўночна-Атлантычнай плынню, хоць яны маюць розныя перадумовы для спынення.

«Гальфстрым не спыніцца да таго часу, пакуль не спыніцца пасатная цыркуляцыя ў атмасферы, а яна існуе не перарываючыся, і нават думак няма, каб яна змянілася. Гэта ў нейкай ступені фундаментальная канстанта, калі можна так выказацца, самая ўстойлівая сістэма цыркуляцыі на зямным шары, якая існуе заўсёды, - тлумачыць Аляксандр Кіслоў, загадчык кафедры метэаралогіі і кліматалогіі геаграфічнага факультэта МДУ. - Казаць пра тое, што Гальфстрым можа спыніцца, - гэта проста нерэальна, паколькі гэтай падзеі не было ніколі за апошнія некалькі дзесяткаў мільёнаў гадоў - з тых часоў, як зачыніўся Панамскі пярэсмык. А вось з Паўночна-Атлантычнай плынню могуць быць праблемы. Яна існавала заўсёды, але яе інтэнсіўнасць на працягу палеагісторыі некалькі разоў адчувала моцныя паслабленні, вядомыя як ваганні Дансгора - Эшгера, і такіх падзей за апошнія 60 тысяч гадоў было каля семнаццаці».

На пытанне, ці можа разліў нафты паўплываць на Гальфстрым, вучоны адказаў адмоўна.

«Тут працуе вельмі просты механізм - напампоўванне вады ў вельмі замкнёныбасейн. Далей вадзе проста дзецца няма куды, яна павінна выцякаць - вось яна і выцякае. Тут няма пра што нават казаць. Вось з Паўночна-Атлантычнай плынню гэтыя падзеі маглі адбывацца - і яны адбываліся з-за змены салёнасці вод. Каб спыніць гэты працэс, трэба, каб адбылося моцнае апрасненні водаў у Паўночнай Атлантыцы. Зараз такі працэс адбываецца, апрасненне існуе як рэальны працэс, таму ёсць некаторая асцярога, ці не пойдзе акіянская сістэма па такім шляху. Але пакуль ніякіх разліковых і тэарэтычных уяўленняў не існуе, што такая падзея можа здарыцца. Гэта значыць патрошку яна можа аслабляцца на працягу 100 гадоў, але такога калапсу, як я казаў вышэй, мабыць, не будзе».

Заўважым, што, кажучы пра магчымае прыпыненне Паўночна-Атлантычнай плыні, Кіслоў ужыў фразу «мабыць, не будзе». Заўважым, што і Цангары ў сваёй публікацыі пра прыпыненне Гальфстрыму напісаў, што ён «можа адбыцца» з-за разліву нафты.

Словы «мабыць» і «можа» азначаюць нявызначанасць у дзеянні, і падобная нявызначанасць з'яўляецца неад'емнай уласцівасцю навукі.

Але часам гэтая нявызначанасць, якую навукоўцы выразна агучваюць, можа знікнуць. Гэта можа адбывацца выпадкова, як вынік неразумення сутнасці пытання або скажэнняў у працэсе перадачы інфармацыі. Гэта можа адбывацца і наўмысна, напрыклад для падтрымання накладаў жоўтых выданняў або фінансавання сумніўных даследаванняў. Грамадству цяжка ўсвядоміць, як навуковае разуменне дакладнасці ведаў сумяшчаецца з усімі гэтымі «магчыма» і «мабыць». З патрэбы ў абсалютным веданні нараджаецца яго ўбогі цень - калянавуковая плётка, жанр квяцісты і пацешны, але не такі ўжо бясшкодны: занадта часта навуковыя памылкі выкарыстоўваюцца цалкам ашчадна. Зрэшты, аб гэтым ужо ўсё сказана ў булгакаўскім «Сабачым сэрцы».