Як беларус здабываў Rolex ў страўніку акулы

49-гадовы Ігар Мацюшонак з Касцюкоўкі амаль 25 гадоў з свайго працоўнага месца бачыць кіламетры вады і тоны рыбы.

Працуючы боцманам галандскага рыбалавецкага судна, ён даведаўся, за што выкідваюць за борт, колькі мільёнаў еўра прывозіць траўлер за раз і як выглядаюць легендарныя буйкі на экватары. А таксама аўтарытэтна ацэньвае рыбны рынак Гомеля (ён ужо не той), піша Onliner.by.

- У мяне прадзед служыў на крэйсеры «Аўрора», дзядзька працаваў на кітабойным базе «Юрый Далгарукі», - распавядае Ігар. - У дзяцінстве, наслухаўшыся яго апавяданняў, я плыў па рацэ сярод жаб - і вакол марскія хвалі. А ўжо калі ён прыехаў у адпачынак з двухкасcетником Grundig, я цвёрда вырашыў: трэба ісці ў мора. Некалькі разоў беспаспяхова паступаў у мараходку, потым у вучылішча. Але мы не прывыклі адступаць. Пасля войска з трэцяга разу здзейсніў мару. Думаў, што куплю магнітафон - і ўсё, мора кіну. Купіў. Sharp дагэтуль дзе-то ў гаражы варта. А ў моры хаджу ўжо хутка 25 гадоў.

Апошнія 8 гадоў Ігар працуе ў галандскай фірме. Калі спрошчана, то яго справа - сачыць за захаванасцю трала і яго адпраўкай за борт. Траўлер мае даўжыню 120 метраў. Трал - авоська 2 кіламетры ў даўжыню, 135 метраў у шырыню і 95 па вертыкалі.

З тралам судна ідзе амаль 7 вузлоў (амаль 14 кіламетраў у гадзіну). У рубцы працуюць 10 манітораў, якія паказваюць месцазнаходжанне рыбы і яе хуткасць. Шанцаў сысці ў яе практычна няма. За раз ўлоў можа дасягаць 700 тон.

Рыба запампоўваецца помпай з хуткасцю 400 тон за паўтары гадзіны. Затым размяркоўваецца па ёмістасцям пад палубай. Там стаяць халадзільнікі і сартавальныя машыны, якія фарміруюць з рыбы брыкеты па 20 кілаграмаў. У суткі замарожваецца па 240 тон. За 14 дзён судна набірае каля 3000 тон грузу. Для параўнання: чыгуначны вагон месціць 60.

Тона намібійскага стаўрыды каштуе каля 900 еўра. Гэта значыць, за 2 тыдні траўлер прыносіць кампаніі амаль 2,8 мільёна еўра прыбытку.

- Колькі зарабляе боцман?

- Усё залежыць ад кантракту, сума агаворваецца індывідуальна. У мяне аклад не вельмі вялікі - 2600 еўра ў месяц. І яшчэ 40 працэнтаў ад грузу. Атрымліваецца тысяч 12-15 у месяц. 12 тыдняў у моры, 6 тыдняў на беразе. 08:00 працуеш, 8 - адпачываеш.

- А ці ёсць ўзроставыя абмежаванні?

- Галандцы, напрыклад, пажыццёва працуюць. Яны, можа, і рады б адпачываць раней, але толькі да 60 гадоў паспяваюць крэдыты пагасіць. Але цяпер вельмі строгая медкамісія. У нас жа адна з самых траўманебяспечных і суровых пасля касманаўтаў прафесій. Тыя ў небе, мы на вадзе. Да зямлі амаль 1,5 кіламетра ў вертыкальным кірунку, бераг - у трох сутках хаду. На судне няма лекара, яго абавязкі ўскладзены на старпома. Вось мне неяк вуха зашылі, а каб трымалася, замацавалі бялізнавы прышчэпка. Вядома, калі траўма сур'ёзная, даводзіцца вяртацца ў порт. Пры ветры ў 7 балаў мы яшчэ працуем, пры 8 ужо прывязваемся спецыяльным лятунком, каб не змыла.

- А бывала, што змывала?

- Як-то перавялі да нас на павышэнне з трума, дзе выкладваюць замарожаную рыбу, 24-гадовага галандца Денні. Дзе-то ў берагоў Англіі, а там тэмпература вады такая, што пяці хвілін не вытрымаеш, хлопец знік. Выкінулі 300 тон рыбы за борт, думалі, што ён зваліўся ў ёмістасці. Выклікалі самалёт. Яго камандзірам, дарэчы, у тую ноч быў прынц Уільям. Карацей, Дэні не знайшлі, затое паднялі цела зваршчыка з рускай парахода. Выкінулі, відаць, яго за борт ... Можа, скраў, пакрыўдзіў або паклёп каго і словы свае не пацвердзіў. У моры з такімі не цырымоняцца: за борт і да пабачэння. Строга? Усё па-чэснаму.

- Вясёлы вы народ, маракі ...

- О так. У першых рэйсах старыя маракі прыколваліся: трапілася акула - бяры, Ігарок, разразаем ёй пуза, можа, там рука з «Ролекс» або палец з пярсцёнкам. І я - малады, даверлівы - рэзаў. А акул, асабліва ў цёплай Маўрытаніі, немерено. Лох-Несское пачвараў? Ня лавілі. На самой справе тое, што для людзей «вау, экзотыка», для нас лішнія непрыемнасці. Дапусцім, злавілі акулу, парвалі снасці, значыць, прыйдзецца рамантаваць, а гэта лішні праца.

Адзін з традыцыйных святаў - скрыжаванне экватара. Капітан аб'яўляе: жадаючыя паглядзець на буйкі, якія падзяляюць паўшар'я, могуць выйсці. Вядома, буйкоў там няма. Затое для тых, хто перасякае яго першы раз, мы ладзім «чысцец». Для гэтага робім нешта накшталт трубы з цэлафану, якая знутры абмазваецца адпрацоўкай. Праз гэты тунэль і неабходна прайсці пачаткоўцам. Акрамя таго, ім трэба выпіць літр марской вады.

У кожнага судна ёсць «хросная мама», якую выбірае дырэктар або савет дырэктараў кампаніі. Перад выхадам у мора судну жадаюць 7 футаў пад кілем, жанчына разбівае шампанскае, а асколак ставяць у рамачку, якая захоўваецца на параходзе. На самай справе гэта проста праверка корпуса.

- Кажуць, жанчыны на караблі - да няшчасця.

- Раней у нас было шмат жанчын: кухары, афіцыянткі, радысты, прачка. Ну хто-то сваё шчасце сустракаў, хтосьці - няшчасце. Зараз экіпаж мужчынскай. З 96 чалавек толькі чацвёра рускамоўныя.

- Раз згадалі пра кухары: ад рыбы не ванітуе?

- Ды не, на самай справе мы ямо шмат мяса. Затое калі прыязджаю дадому, строганина з свежамарожанай рыбы для родных і сяброў - гэта святое. У Гомелі рыбу я купляю сам. На Цэнтральным рынку мяне спачатку ганялі, маўляў «прыбярыце гэтага марачка, усіх пакупнікоў параспужваў». Таму што я адразу «расколваў», дзе нясвежая рыба. Даходзіць да таго, што ад рыбы кілаграм на 50 застаецца вось такі хвосцік.

Ігар кажа, што яшчэ гады два таму рыбны рынак у Гомелі быў больш насычаны, таму што былі сувязі з Мурманскам. Цяпер нашмат сціплей. Дарэчы, скумбрыю, якую тут так любяць, 10 гадоў таму ніхто не лавіў: яна лічылася смеццевай.

Завушніцы ў Ігара у вуху - не проста так. Ён адзін з нямногіх у горадзе, хто носіць іх абгрунтавана. Першая - за бурны праліў Дрэйка. Другая - за нараджэнне дачкі.

Карціну дапаўняюць тэматычныя татуіроўкі.

- Тут ёсць усё, што трэба, каб вярнуцца дадому: «Лятучы Галандзец», стары галандскі параход, якар, компас. А вось пірацкая карта, дзе закапаны скарбы. Адкуль карта? А гэта сакрэт.

- Ці не хапае папугая на плячы!

- Хай на плячы лепш анёл сядзіць.