Мая Абромчык: «Спецназаўцу, які збіў мяне, адплаціцца за злачынства»

У снежні 2010 года фотаздымак беларускай студэнткі Маі Абромчык на бальнічнай койцы з раздробненай нагой абляцеў многія СМІ.

Гісторыя дзяўчыны, якая стала ахвярай нападу сілавікоў пасля разгону Плошчы, не пакінула беларусаў абыякавымі.

Яе збівалі дубінкамі і нагамі, а яна ляжала на зямлі і клікала на дапамогу... Праз тры гады «Салідарнасць» звязалася з Маяй і распытала, як складаецца яе жыццё, і ці пакараны спецназавец, які збіў яе 19 снежня - у тую нядзелю, якую беларусы назавуць крывавай.

- Майя, як здароўе? Спачатку лекары не давалі прагнозаў, ці адновіцца функцыя зламанай нагі. Праз паўгода пасля траўмы ты перанесла дзве аперацыі і кульгала. Як адчуваеш сябе цяпер?

- Ужо не кульгаю. Усяго было тры аперацыі. Першая была самай складанай. Пасля трэцяй (яе зрабілі ў 2012-м) прыйшлося другі раз распрацоўваць нагу - я хадзіла на мыліцах. Левая нага да гэтага часу слабей правай: суставы пашкоджаныя. Мне нельга бегаць, займацца спортам. Хоць я раней любіла бегаць...

- З-за аперацый ты надоўга выпала з рэальнага жыцця?

- На некалькі месяцаў. Нягледзячы на тое, што не магла хадзіць, я працягвала вучобу. Іспыты здавала на мыліцах. Потым перавялася на завочнае і скончыла ВНУ.

- У 2010-м былі першыя прэзідэнцкія выбары, у якіх ты брала ўдзел як выбаршчык?

- Так.

- Можаш расказаць, за каго ты галасавала?

- За Някляева.

- Што цябе прывяло на Плошчу?

- Я адчувала, што не магу застацца ў баку і сядзець дома. Кожны мае права выказаць сваё стаўленне з нагоды таго, што адбываецца ў краіне. Гэта грамадзянскае права любога чалавека. Але ў нас, на жаль, гэтыя правы не выконваюцца.

...Мы пайшлі туды з сябрамі. Калі за намі пагналіся, двое паспелі ўцячы. Са мной побач быў хлопец, з якім я тады сустракалася. Спачатку спецназаўцы пачалі біць яго. А калі я за яго заступілася, напалі на мяне. Гэта была неабгрунтаваная агрэсія. Усё адбылося ўжо пасля разгону Плошчы. Мы не супраціўляліся, у нас не было зброі. Яны проста не мелі права нас біць.

- Пасля таго, як ты напісала скаргу ў пракуратуру, была ўзбуджаная крымінальная справа па артыкуле 155 КК РБ (прычыненне цяжкіх цялесных пашкоджанняў па неасцярожнасці). Вінаватага да гэтага часу не знайшлі. На якой стадыі цяпер крымінальная справа?

- Яна была прыпыненая яшчэ летам 2012-га, таму што нікога не знайшлі. Спачатку ёй займалася пракуратура, потым Следчы камітэт. У Беларусі я прайшла ўсе этапы і падала скаргу ў Камітэт па правах чалавека ААН. На працягу паўгода праваахоўныя органы Беларусі павінны былі даць адказ, але пакуль яго няма.

- Праз некалькі месяцаў пасля 19 снежня ў інтэрв'ю ты казала, што хочаш знайсці сведак, якіх супрацоўнікі міліцыі везлі разам з табой з Плошчы. Ці атрымалася кагосьці знайсці?

- Я знайшла жанчыну , якая сядзела са мной у аўтазаку. Сустрэла яе на судзе па справе аб масавых беспарадках. Яна пагадзілася быць сведкай. Мой адвакат яе апытвала, але наколькі я памятаю, яе не запрашалі следчыя.

Знайшліся і іншыя сведкі - хлопец і дзяўчына, якіх таксама збілі. Яны былі побач са мной у той вечар і ўсё бачылі. Хлопцы давалі паказанні ў пракуратуры. Праўда, падрабязнасцяў не памятаю. Гэта было даўно, і я стараюся пра гэта паменш успамінаць.

- Мая, а што табе казаў следчы, які вёў справу?

- Іх было трое. Пастаянна гэтую справу перакідалі. Ніхто не казаў, што нерэальна знайсці злачынцаў. Заяўлялі: «Будзем шукаць».

Праз паўгода пасля ўзбуджэння крымінальнай справы праводзілі апазнанне спецназаўцаў, якія падпісвалі пратакол аб затрыманні чалавека, які са мной быў. Гэта былі зусім іншыя людзі. Тады ж мяне запрасілі скласці фотаробат меркаванага злачынца. Было складана ўспомніць твар чалавека праз паўгода.

На гэтым, у прынцыпе, уся працэдура скончылася. Больш ніякіх дзеянняў не было.

- А зараз ты пазнала б таго, хто цябе збіваў?

- Наўрад ці. Занадта шмат часу прайшло. Калі толькі ён сам прызнаецца. Думаю, што ў органах ведаюць, хто гэта быў. Хоць я магу толькі меркаваць.

- Часцей за ўсё, калі чалавек трапляе ў стрэсавую сітуацыю, ён імкнецца як мага хутчэй забыцца пра тое, што здарылася. Чаму ты вырашыла ісці да канца?

- У мяне таксама было жаданне забыцца пра гэта. Але гэта складана. Мне хочацца мінімальнай справядлівасці. Хоць я ведаю, што ў беларускіх рэаліях гэта малаверагодна.

- Як ты лічыш, якога пакарання заслугоўваюць спецназаўцы, якія цябе збілі?

- Крымінальнага. Пазбаўленне волі і забарона на працу ў праваахоўных органах.

...Я веру, што чалавек, які пазбег пакарання за злачынства, усё роўна будзе пакараны. Яму адплаціцца за зло, а можа быць, ужо адплацілася.

- Праз тры гады ці пераследуюць цябе страхі пасля перажытага ў той вечар?

- Я баюся замкнёнай прасторы. Калі мяне везлі ў аўтазаку з паламанай нагой, было вельмі цесна...

- А масавых мерапрыемстваў не пазбягаеш?

- Не. Я выходзіла на «вечары апладысментаў» па серадах. Старалася не баяцца.

- Людзям, якія за цябе перажывалі, будзе цікава даведацца, чым ты зараз займаешся.

- Я працягваю вучобу ў магістратуры ўніверсітэта ў Любліне па праграме Каліноўскага. Мая спецыяльнасць - «паліталогія». Што будзе далей - не ведаю. Напішу дыплом, пагляджу на свае адзнакі і вырашу.

- Як будучы палітолаг ты напэўна сочыш за падзеямі ва Украіне. Па-твойму, у беларусаў, якія выйшлі на Плошчу ў 2010-м, і ўкраінцаў на Майдане ёсць нешта агульнае?

- Як мне здаецца, украінцы вераць у тое, што могуць нешта змяніць. А беларусы ў 2010-м мала верылі ў сябе, не гатовыя былі адстойваць да канца свае інтарэсы, супрацьстаяць АМАПу. Але ва ўкраінцаў ёсць пазітыўны вопыт барацьбы, у адрозненне ад беларусаў. Напэўна, таму нашы людзі ў сябе менш вераць.

- У 2015-м пойдзеш на Плошчу?

- Усё залежыць ад абставінаў. Як гэта ўсё будзе арганізавана, якія мэты, стратэгія. Не ведаю, дзе я буду ў той момант.

- Як змяніла цябе гісторыя 19 снежня?

- Я зразумела, што дзяцінства скончылася, і свет не заўсёды бывае справядлівы. Былі і расчараванні ў людзях. Ад блізкіх чакаеш падтрымкі. Але некаторым з іх спачуванне было чужое. Значыць, яны былі не зусім блізкія...

А з іншага боку, мне дапамагалі многія незнаёмыя людзі. Усім ім я хачу сказаць дзякуй.