Мустафа Джамілеў: Такога нахабства ў Крыме не было з часоў дэпартацыяў

Сітуацыя ў Крыме цяпер нагадвае савецкі час, дакладней, «маразматычны перыяд Леаніда Брэжнева».

Карэнныя жыхары Крыма крымскія татары апынуліся ў нязручным становішчы – яны не прызнаюць акупацыйныя ўлады, але вымушаныя прымаць расейскае грамадзянства, паколькі ў адваротным выпадку на іх аказваюць ціск, сцвярджае лідар крымскіх татараў Мустафа Джамілеў.

Паводле яго слоў, будынак Меджліса – адзіны будынак на паўвостраве, на якім лунае ўкраінскі сцяг. У размове з DELFI Джамілеў адзначыў, што сітуацыя ў Крыме цяпер нагадвае савецкі час, дакладней, «маразматычны перыяд Леаніда Брэжнева», а такога хамства ў адносінах да яго народа не было даўно – з часоў дэпартацыі.

- Якая цяпер агульная атмасфера?

- Непрыемная атмасфера, асабліва ў нязручным становішчы там крымскія татары, паколькі яны больш за ўсіх супраціўляюцца гэтаму акупацыйнаму рэжыму. Яны не прызнаюць акупантаў, адзіны будынак на тэрыторыі Крыма, дзе вісіць ўкраінскі сцяг – гэта будынак Меджліса. Улады спрабуюць падзяліць (крымскіх татар – DELFI), заахвочваючы пасадамі, а з другога боку – ціск. Калі яны не прызнаюць расейскае панаванне і не прымуць расейскае грамадзянства, то (пагражаюць – DELFI) будуць усякага роду нязручнасці, скажам, закрыццём бізнесу.

Ды і наогул, у адпаведнасці з іх нормамі ўсе павінны быць расейскімі грамадзянамі, а хто не прымае расейскае грамадзянства – замежнікі. Крымскія татары, карэнны народ, і калі яны не прымаюць гэтага грамадзянства, значыць, на сваёй тэрыторыі яны з'яўляюцца замежнікамі. Гэта азначае, што яны будуць атрымліваць толькі від на жыхарства на 90 дзён, потым выязджаць, паўгода яшчэ недзе жыць, а потым толькі вяртацца і зноў прасіць від на жыхарства на 90 дзён.

- Гучыць як выгнанне?

- Так, такога хамства ў гісторыі Крыма вельмі даўно не было, не было з часоў дэпартацыі. Праўда, украінскае заканадаўства прадугледжвае, што, калі чалавек сам пісьмова не адмаўляецца ад украінскага грамадзянства, па-за залежнасці ад таго, прымае ён чыйсьці пашпарт ці не, ён захоўвае грамадзянства Украіны. Але нядаўна Дзяржаўная Дума Расеі прыняла закон, які прадугледжвае крымінальную адказнасць за ўтойванне другога грамадзянства. Такі вось жорсткі дыктат.

Ва універсітэтах, напрыклад, студэнтаў прымушаюць пісаць заявы аб адмове ад украінскага грамадзянства і калі яны яго не пішуць, пагражаюць адлічэннем з універсітэта. Праблема зараз у тым, каб нашых студэнтаў, тых, якія не прымаюць расейскае грамадзянства, прымалі ў нейкія іншыя ВНУ на тэрыторыі Украіны або іншых краін.

Гэта значыць, захаваць сваю чалавечую, нацыянальную годнасць тут у Крыме ў апошні час становіцца практычна немагчыма.

- Расейскі прэзідэнт Уладзімір Пуцін у сваёй прамове шмат абяцаў татарам, як відаць гэтага не здарылася?

- Ніхто сур'ёзна яго абяцанняў не ўспрыняў. Праўда, можа быць, абяцанні развязаць нейкія сацыяльныя праблемы (...) Але Крым ўжо становіцца вялікім эканамічным цяжарам, таму што асноўная крыніца даходу – турызм, цяпер, можна сказаць, практычна вымер, таму што на акупаваную тэрыторыю мала хто будзе ездзіць.

60% турыстаў заўсёды былі з Украіны, цяпер яны не ездзяць. З-за мяжы – таксама, самалёты туды не лётаюць. Дарога толькі праз Маскву. Словам, такая вось абстаноўка, і нават тыя, хто быў вельмі прарасейска настроены ўжо пачынае трошкі сумнявацца.

- Што можна сказаць аб узроўні жыцця?

- Узровень жыцця не змяніўся, толькі трохі ў горшы бок. Праўда, кажуць, што пенсіі будуць павышаць удвая, але кошты там таксама прапарцыйна растуць, таму пакуль гэтага павелічэння няма, але калі пенсіі будуць павялічаныя, гэта не вельмі моцна адаб'ецца на эканамічным становішчы жыхароў Крыма.

- Ці шмат крымскіх татараў прынялі расейскае грамадзянства?

- Яны ўсё пакуль адцягваюць гэта, але, мабыць, усё ж такі будуць вымушаныя (прыняць грамадзянства – DELFI), паколькі гаворка ідзе аб вяртанні. А колькі гадоў трэба для вяртання? Таму мы асабліва жорстка не кажам, каб не прымаць расейскае грамадзянства. Але многія разлічваюць на тое, што калі статус-кво ўсё ж такі вернецца, то ўкраінская ўлада зразумее, па якой прычыне яны вымушаныя былі прыняць расейскае грамадзянства. Як доўга гэта (акупацыя Крыма – DELFI) працягнецца, невядома. Гэта залежыць, вядома, ад актыўнасці заходніх краін, у першую чаргу ад краін-гарантаў, якія нам гарантавалі бяспеку і тэрытарыяльную цэласнасць.

- Якое стаўленне цяперашняй улады Крыма да вас, вас там не вельмі любяць?

- Я – персона нон грата, мяне туды не пускаюць. 19 траўня яны забаранілі ўжо праводзіць мерапрыемствы ў цэнтры горада, абклалі іх бронетранспарцёрамі, жаўнерамі. Праўда, татары сабраліся на ўскраіне горада, усё роўна было дзесьці 15 – 20 000 чалавек, прымалі рэзалюцыю, у тым ліку і з патрабаваннем скасаваць забарону на мой ўезд. Але расейцы робяць усё з такім нахабствам замест таго, каб рабіць тое, што належыць згодна з правіламі.

- Гэта значыць, вы выгнаныя з Крыма?

- Так, я даўно ўжо быў у Крыме. Апошні раз – 19 красавіка, з гэтага часу не мог трапіць у Крым. 3 траўня спрабаваў, у нейтральную паласу зайшоў, 10 людзей, якія прыехалі, аштрафаваныя на вялікую суму. Словам, настаў час прыкладна падобны на савецкі. Узровень дэмакратыі прыкладна той жа, савецкі. Як на чырвоную анучу яны рэагуюць на ўкраінскія сцягі. На крымска-татарскія сцягі не так рэагуюць, а ў дачыненні да ўкраінскіх ёсць такая варожасць.

- Увогуле, гэта вяртанне да Савецкага саюзу?

- Я б нават сказаў, што да Савецкага саюзу не лепшых часоў. Прыкладна, скажам так, да маразматычнага перыяду Леаніда Брэжнева, далёка не перабудовачны перыяд.