Іспанія: гульні прастолаў

Гістарычнае рашэнне адмовіцца ад прастолу, які ён займаў з 1975 года, Хуан Карлас прыняў яшчэ ў студзені.

На наступны дзень пасля свайго 76 дня нараджэння, манарх, які яшчэ не цалкам акрыяў ад чарговай аперацыі, выступіў з прамовай на афіцыйнай ваеннай цырымоніі. Вяртанне на авансцэну іспанскай палітыкі ў спробе вярнуць былую папулярнасць, перадае «Еўраньюс».

«Гісторыя кахання» іспанцаў і караля пайшла пад адхон пасля скандалу з дарагім каралеўскім сафары ў Батсване. Іспанцы, якія зацягнулі паясы ў крызіс, былі не ў захапленні ад такога баўлення часу.

Манарху, які да таго ж трапіў на аперацыйны стол з-за падзення на паляванні, прыйшлося публічна папрасіць прабачэння. «Мне не церпіцца выйсці з лякарні і вярнуцца да адпраўлення маіх абавязкаў. Мне непрыемна ўсё, што адбылося, я паступіў няправільна і больш гэта не паўторыцца», - заяўляў ён.

Праблемы са здароўем толькі падмацоўваюць патрабаванні аб адрачэнні або чуткі аб будучым сыходзе з прастолу, якія дом Бурбонаў нястомна аспрэчваў. Але страшней апынулася пагаршэнне іміджу кароны, што пагражала самому існаванню іспанскай манархіі. Так, судовы скандал наўпрост закрануў інфанту Крысціну, якую абвінавацілі ва ўхіленні ад падаткаў і адмыванні грошай разам з яе мужам, якіх падазраюць у карупцыі.

У той жа час, шэраг пагроз узнікаюць і на палітычным небасхіле. Сам інстытут манархіі - гарант адзінства Іспаніі - пастаўлены пад удар імкненнем Каталоніі да аддзялення. Артур Мас, кіраўнік Жэнералітату, ураду аўтаноміі, прызначае рэферэндум аб самавызначэнні на 9 лістапада 2014, хоць плебісцыты такога роду ідуць насуперак з Канстытуцыяй 1978 г.

На тое, што пра адрачэнне было абвешчана зараз, а не пазней, магчыма, таксама паўплывалі і вынікі нядаўніх еўрапейскіх выбараў, якія прыкметна аслабілі пазіцыі дзвюх вядучых партый краіны.

Пераканаўчая парламенцкая большасць кіруючай Народнай партыі растала, як дым, а апазіцыйныя сацыялісты не змаглі прадставіць сябе надзейнай альтэрнатывай. Лічыцца, што як Марыяна Рахой, так і Альфрэда Перэс Рубалькаба былі месяц таму праінфармаваныя аб рашэнні караля адмовіцца.

Так ці інакш, будучаму каралю, ужо які атрымаў імя Фэліпэ VI, дастанецца няпростая спадчына, калі ён узыдзе на трон у чэрвені.

Разабрацца ў абставінах, якія прымусілі Хуана Карласа адрачыся ад прастолу, тэлеканалу дапамог палітолаг Антоні Гут'ерэс-Рубі.

- Аб'ява караля стала нечаканасцю або да яе рыхтаваліся?

- Гаворка ідзе пра адносную нечаканасць, якая, разам з тым, нейкі час рыхтавалася, паколькі манархаў дом і кароль асабіста разумелі, што ім ужо не ўдаецца вярнуць былы ўзровень папулярнасці, даверу і павагі, якіх патрабуе статус кіраўніка дзяржавы. Думаю, сам Хуан Карлас даўно абдумваў гэты крок. Магчыма, ён хацеў зрабіць гэту аб'яву ў абставінах - як фізічных, калі казаць пра яго стан, так і, калі дазволіце, эстэтычных, - гэта належыла б маштабу яго асобы і яго значнасці для гісторыі.

- Чаму пра гэта абвешчана цяпер, у цяперашнім палітычным кантэксце, пасля еўравыбару, якія, падобна, празванілі звон па традыцыйнай двухпартыйнай сістэме Іспаніі?

- Думаю, цяпер - крайні тэрмін для надання манархіі новай жыццёвай сілы, бо, не будзем забываць, гаворка ідзе пра кіраўніка дзяржавы. Сам інстытут каралеўскай улады тэрмінова меў патрэбу ў такім укідванні жыццёвай энергіі. Паглядзім, ці апынецца гэтага дастаткова для таго, каб вырашыць праблемы, якія стаяць перад іспанскім грамадствам. Забяспечыць пераемнасць - гэта добра, але важней, як мне здаецца, закласці асновы новага ўстройства Іспаніі. Уласна, гэта і будзе справай першай важнасці як для прынца Фэліпэ, так і для палітычных сілаў краіны - абазначыць, ці маюць яны намер проста забяспечыць працяг ранейшай лініі або закласці базу будучага развіцця.

- Сапраўды, якімі будуць асноўныя выклікі, з якімі прыйдзецца сутыкнуцца прынцу Фэліпэ, калі ён узыдзе на трон - чыё рэнамэ моцна пахіснулася?

- Ну, галоўнай яго задачай стане правядзенне ўсіх тых змен, якія не здзейсніў яго бацька, у сілу абмежаванняў палітычнага, культурнага або асабістага характару. Манархія павінна стаць прыкладам для грамадства, яна павінна стаць празрысцей, настаў час таксама адмовіцца ад шматлікіх прывілеяў і правесці свайго роду парламентарызацыю манархіі. У большай ступені паставіць яе на службу парламенту - напрыклад, зрабіўшы так, чаму б і не, каб кіраўнік апарата каралеўскага дома, іншымі словамі, той чыноўнік, хто шмат у чым і вызначае, як кароль павінен служыць кароне, дык вось, каб ён быў на службе ў парламента, а не каралеўскай сям'і. Гэта вельмі важна для маючых адбыцца маштабных пераменаў.

- Палітычныя арганізацыі, у асаблівасці, нацыяналістычныя, і грамадскія рухі, якія выступаюць супраць манархіі, ужо пачалі мабілізацыю сіл. Гэта будзе мець нейкія наступствы?

- Мне здаецца, усё іспанскае грамадства патрабуе свайго роду перазагрузкі канстытуцыйнага ладу. Якога роду? Якога маштабу? На якую фігуру яна павінна абапірацца? Да якой ступені, як і калі трэба паглыбляць гэты працэс? Пытанне застаецца адкрытым. Але праігнараваць гэтую магутную, шырокую патрэбу іспанскага грамадства ў абнаўленні, пераасэнсаванню і перабудове як самой канстытуцыі, так і працэсу фармавання канстытуцыйнага ладу было б для манархіі і, у дадзеным выпадку, для Фэліпэ, які, напэўна, стане будучым каралём, найгрубейшай памылкай.

- Мы перажываем рызыкоўны момант для выжывання манархіі?

- Калі прынц стане натхняльнікам, ініцыятарам і нават аўтарам некаторых ключавых пераўтварэнняў у іспанскім грамадстве ў тым, што тычыцца змяненняў канстытуцыйнага ладу - можа быць, нават насуперак сваім перакананням або iнтарэсам манархіі, - то, мне здаецца, гэта будзе вельмі пазітыўна ўспрынята і нават стане хутчэй шанцам, чым рызыкай. Шанцам як для яго самога, так і для ўсёй Іспаніі.