19 сакавiка 2024, aўторак, 6:35
Падтрымайце
сайт
Сім сім,
Хартыя 97!
Рубрыкі

Юры Хашчавацкі: Не трэба ўдзельнічаць у дурным спектаклі 2015

34
Юры Хашчавацкі: Не трэба ўдзельнічаць у дурным спектаклі 2015

Сёння ў Беларусі час Каліноўскіх ды Касцюшкаў.

Днямі вядомы беларускі рэжысёр Юры Хашчавацкі прывёз у Варшаву свой ​​фільм «Звычайны прэзідэнт». Яшчэ ў 1997 годзе ён папярэджваў свет аб небяспецы дыктатуры Лукашэнкі, але мала хто прыслухаўся да перасцярог.

Сёння Захад пажынае плён сваёй блізарукай палітыкі, кажа Юры Хашчавацкі ў інтэрв'ю галоўнай рэдактарцы сайта charter97.org Наталле Радзінай.

- Юры Іосіфавіч, апошні раз мы з вамі бачыліся 3,5 гады таму, у дзень майго вызвалення з турмы...

- Ты засталася такой жа прыгожай. Я пастарэў. Але вы ўсе малайцы. Я вамі захапляюся.

- Добра памятаю нашу апошнюю сустрэчу, вы тады мяне вельмі падтрымалі. Што вы ўспамінаеце пра той страшны час, калі столькі людзей апынуліся ў турмах пасля прэзідэнцкіх выбараў?

- Паміж намі кажучы, дагэтуль адчуваю страшэзны сорам. Таму што з-за свайго здароўя (у мяне астма, я задыхаюся на марозе) не змог пайсці на Плошчу. А сябры мае селі. І так мне сорамна было, што я не з імі!

Я прыйшоў да цябе і Дзімы Бандарэнкі, як толькі вас вызвалілі, яшчэ і таму, што калі мне ламалі ногі ў 1997 годзе, хто прыйшоў да мяне, хто падтрымаў і маральна, і матэрыяльна? Менавіта вы! Таму што пра гэта казаць... Мы павінны заўсёды быць разам: змагацца, атрымліваць, сядзець, выходзіць і перамагаць.

- На вас напалі, збілі і зламалі ногі ў 1997 годзе, адразу пасля выхаду фільма «Звычайны прэзідэнт». Днямі вы прэзентавалі гэтую стужку ў Варшаве ў рамках імпрэзаў, прысвечаных Міжнароднаму дню салідарнасці з Беларуссю. Ці думалі вы тады, што праз 17 гадоў Лукашэнка ўсё яшчэ будзе знаходзіцца ва ўладзе?

- Не, ні ў якім разе. Я быў дрэнны прарок у гэтым сэнсе. Увесь час казаў: «Паўгода яму засталося, год яму застаўся...». І ўвесь час трапляў пальцам у неба. Я не ўлічваў, наколькі сур'ёзна дыктатару падтрымлівае Расея, нягледзячы на тое, што Пуцін яго ненавідзіць, а ён ненавідзіць Пуціна.

Я тады гэтага не разумеў, у чым раскайваюся, бо многіх ўвёў у зман, кажучы, што хутка ўсё скончыцца. Не, гэта не скончылася, гэта доўжыцца і яшчэ некаторы час будзе доўжыцца.

- І да якой пары?

- Патрэбныя дзве рэчы. Павінны прачнуцца беларусы, у іх павінна абудзіцца пачуццё ўласнай годнасці. Гэта вельмі важны момант. І павінны скончыцца грошы ў рэжыма Пуціна. Мяркуючы з усяго, што ўвесь свет аб'ядноўваецца супраць Расеі, чакаць засталося нядоўга...

З нагоды беларусаў. Вось многія, хто жыве каля Польшчы і Літвы, часта туды ездзяць, бачаць, што кошты там у 2-3 разы ніжэйшыя, вельмі шмат што разумеюць, а на Плошчу не ідуць! Гэта феномен.

- Трэба ўлічваць яшчэ страх людзей перад рэпрэсіямі. Сёння ў Беларусі ў 7 разоў больш міліцыянтаў, чым было ў СССР. Але вернемся да Плошчы. У 2006 годзе вы знялі фільм з такой назвай. Героі фільма кажуць, што выхад на Плошчу стаў для іх пераломным момантам і галоўнай падзеяй у жыцці.

- Так, гэта стала галоўнай падзеяй у іх жыцці, бо яны зрабілі тое, што павінны былі зрабіць. Многія з іх адсядзелі, вельмі многіх адусюль павыганялі. Цябе вось пасадзілі ў 2010 годзе. І я думаю, што сёння і ты, і Дзіма Бандарэнка, і Андрэй Саннікаў, і Іра Халіп шчаслівыя. З адной простай прычыны - вы зрабілі тое, што павінны былі зрабіць. Вам няма ў чым сябе папракнуць. Вось у чым уся штука. І тыя хлопцы, якія выходзілі на Плошчу ў 2006 і ў 2010 гадах, таксама малайцы, таксама могуць ганарыцца сабой шмат у чым.

Вельмі важна не прапусціць такі момант, падняцца над сабой, над сваімі страхамі. Зразумела, што ў турме дрэнна, нязручна, але гэтым трэба грэбаваць.

- Ці ёсць нейкая альтэрнатыва Плошчы для пераменаў у Беларусі?

- Не. Ну, акрамя натуральнай смерці галоўнага героя. Ён учапіўся ва ўладу, як клешч, і не аддасць яе. Віця Шандаровіч геніяльна напісаў пра такіх дыктатараў: «Пуцін не можа прыбраць рукі з кармушкі, са стырна, бо як толькі ён прыбярэ гэтыя рукі - адразу ж прыбягуць людзі і пачнуць браць адбіткі пальцаў». Так і тут. Занадта шмат злачынстваў учынена, занадта шмат людзей забіта.

Да таго ж, давайце казаць шчыра: Беларусь эканамічна ўжо здадзеная Расеі. І патрэбна доўгая пакутная праца для таго, каб паспрабаваць вярнуць рэальны суверэнітэт. Гэта самае страшнае, што зрабіў Лукашэнка з нашай краінай за 20 гадоў. Намінальна суверэнітэт яшчэ ёсць, а рэальна яго ўжо няма.

- Некалькі гадоў таму вы знялі прароцкі фільм «Лабатамія» пра расейска-грузінскую вайну. Вы распавялі пра замбаванне расейскага насельніцтва прапагандай. Тады гэта здавалася перабольшаннем, сёння - гэта рэальная праблема.

- Мне было б прыемна сказаць табе, што я такі разумны і ўсё прадбачыў загадзя. Нічога такоўскага. Дакументальны матэрыял - гэта дзіўная штука. Ён сам выбудоўваецца і сам дыктуецца, сам пачынае гаварыць. І для мяне гэта таксама было адкрыццём.

Я магу памыляцца ў фільмах, але я ніколі не хлушу. Гэтая праўда сама распавяла пра тое, што будзе. Дакументальнае кіно - неверагодна цікавая рэч.

Ужо ў 2009 годзе я абсалютна дакладна ведаў, што Расея пойдзе на Крым. Я тады ў многіх інтэрв'ю гэта казаў у сувязі з «Містраллю», папярэджваў: чакайце іх у Крыме. Гэта вынікала з логікі майго фільму, той праўды, якая ў ім закладзеная. Мяне можа зразумець толькі той, хто рабіў дакументальнае кіно...

- Як Пуціну ўдалося за такі кароткі тэрмін «правесці Лабатамію» ўсёй краіны, пазбавіць здольнасці думаць такую ​​вялізную колькасць людзей?

- Жахліва! Калі ў свой ​​час Зянон Пазьняк казаў, што Беларусь - гэта мадэль, выпрабавальны палігон для Расеі, я смяяўся, думаў, што ён вар'ят. Але Зянон меў рацыю.

Успамінаю 1997 год. Я паказваю кіно, тлумачу, што Лукашэнка - дыктатар, што вы ўсё яшчэ ад яго паплачаце, а мне кажуць: «Ну што вы так турбуецеся? Побач вялікая дэмакратычная Расея! Усё ў вас будзе добра! Нікуды ваш мясцовы дыктатар не дзенецца. Глядзіце, як ужо добра ў Расеі: там ужо і алігархі ёсць! І Беразоўскі, і Гусінскі...». І дзе цяпер гэты Беразоўскі?

Я тады адказваў, што вельмі небяспечна на гэта разлічваць. Зразумела, што Беларусь маленькая, а Расея - вялікая. Але кожны вірус маленькі, а арганізм вялікі. Вірус можа забіць гэты арганізм. Было відавочна, што Расея паўторыць наш шлях, і яна паўтарыла. Калі вы паглядзіце, як яна гэта зрабіла, якія былі праведзеныя мерапрыемствы, вы заўважыце, што гэта абсалютны паўтор крокаў Лукашэнкі.

Калі б яшчэ тады далі Лукашэнку добранька па шыі ў Еўропе, задаволілі б байкот, спынілі ўсе гандлёвыя стасункі - не справіўся б ён! Яго б тыя ж расейцы знішчылі!

Таму не трэба цяпер казаць, што мы, апазіцыя, слабыя. Усе гэтыя гады мы змагаемся з расейскімі грашыма, а гэтыя грошы - велізарныя. І ўсе нашы апазіцыянеры спрабуюць знайсці няшчасныя дзесяткі тысяч даляраў на перадвыбарчую агітацыю і гэтак далей, але сутыкаюцца з расейскімі мільярдамі. І гэта самае жахлівае.

Мне цікава, ці разумее, напрыклад, былы кіраўнік Кансультыўна-назіральнай місіі АБСЭ Ханс-Георг Вік, што кроў беларускіх апазіцыянераў, у тым ліку, і на ягоных руках? У 1999 годзе ён запэўніваў беларусаў, што трэба ісці з уладай на круглы стол.

Ці разумее ўсю адказнасць за тое, што адбываецца ва Украіне, тэлеканал «Еўраньюс»? Я чытаю блогі расейскіх дэсантнікаў, маладых хлопцаў, якія едуць ваяваць ва Украіну на баку сепаратыстаў. Адзін з галоўных іх аргументаў - падзеі ў Адэсе.

Я адмыслова запісаў з «Еўраньюс» іх навіну пра падзеі ў Адэсе. Гэта ўзрушае. Пачатак падзей ёсць. Канец падзей ёсць. Але няма галоўнага - сярэдзіны, калі напалі на Еўрамайдан, калі пачалі страляць, калі быў першы забіты з тых, хто проста ішоў па вуліцы з украінскімі сцягамі. (Дарэчы, Антымайдан за дзень да трагедыі хадзіў па вуліцах са сцягамі - і іх ніхто не чапаў!) І вось пра гэта не сказаць, не разабрацца ў сітуацыі, спецыяльна перакінуць з хворай галавы на здаровую... Колькі літраў крыві на «Еўраньюс?»

Таму трэба разумець, што ніхто не бязгрэшны. Еўропа таксама не бязгрэшная.

- Я ведаю, што ў вас ёсць ідэя зняць фільм пад назвай «Спакушэнне Еўропы». Пра што магло б быць гэтае кіно?

- Пра тое, як расейскае лобі, расейскі спосаб вядзення бізнэсу праз адкаты і распілоўванні сцвярджаецца ў Еўропе. Мы ў Беларусі ўсё абураліся карупцыйнымі схемамі з распушчальнікамі і разбаўляльнікамі, абвінавачвалі ў гэтым (і правільна абвінавачвалі) беларускую ўладу, але ні разу ніхто з нас не задаў пытанне: а хто быў іх партнёрам на Захадзе? Хто ўсё атрымліваў? Бо без еўрапейцаў гэта ўсё было б немагчыма.

Зразумела, што і Расея была ўцягнутая ў гэтую схему. Але сёння мы ведаем, што ў сувязі з санкцыямі транзітная Беларусь становіцца асноўным полем для брудных гульняў. Бо Еўропа можа заплюшчыць на гэта вочы дзеля грошай, якія выдаюцца бюракратам.

Я б вельмі хацеў зняць такі фільм, але ўлічваючы рэзкасць тэмы, ён павінен грунтавацца на юрыдычна бездакорных фактах. Для гэтага мне патрэбныя вялізныя адвакацкія сілы, прыватныя дэтэктыўныя агенцтвы. Гэта вельмі дорага, я не знайду такіх грошай. Хоць трэба было б зняць.

Так, малайзійскі «Боінг», гэтая трагедыя прачысціла шмат каму мазгі. Але баюся, што вельмі ненадоўга.

- Новыя ўлады Украіны прапанавалі Беларусь у якасці пляцоўкі для перамоваў з Расеяй, хоць сёння гэта пляцоўка для размяшчэння расейскіх войскаў і вайсковай тэхнікі.

- Яны паўтараюць памылку Саакашвілі. Той таксама ўсё спрабаваў лавіяваць паміж каштоўнасцямі і эканамічнай выгадай. Але калі ты прыйшоў да ўлады, дэкларуючы маральныя каштоўнасці, ты не павінен здраджваць ім. Вось чаму я люблю бацькоў-заснавальнікаў Амерыкі? Яны здолелі так пабудаваць дзяржаву, што нават праз сотні гадоў ЗША не адступаюць ад прынцыпаў свабоды і дэмакратыі. Гэта тое, што не зразумеў Саакашвілі і пакуль не можа зразумець Парашэнка.

Расея вядзе праз Беларусь сваю гандлёвую дзейнасць, аддаючы рэжыму Лукашэнкі адсоткі. Цяпер шэрыя схемы заквітнеюць буйным колерам. Дыктатар можа азалаціцца на кантрабандзе. Тут будзе чорт ведае што. Гэта вельмі сумна, бо Беларусь вартая лепшага.

Вядома, усе мы смяротныя, і гэтая ўлада - таксама. Яны сыдуць, але што пасля іх застанецца? Вось у чым пытанне.

- У вас ёсць кранальны фільм «У пошуках ідыша» пра гісторыю беларускіх габрэяў, зняты разам з Аляксандрам Гарадніцкім. Як вы сёння ацэньваеце палітыку дзяржавы Ізраіля ў дачыненні да Беларусі?

- Што да фільма «У пошуках ідыша». Беларусі трэба шмат чаму павучыцца ў Ізраіля. Напрыклад, таму, як была адноўленая мова. Беларусам таксама трэба аднаўляць мову, каб усе сталі на ёй размаўляць.

Пра Ізраіль. Пасля слоў пра тое, што ў Беларусі няма палітвязняў, а ёсць толькі крымінальнікі, я вельмі расчараваўся ў амбасадары Ізраіля ў Беларусі. Я стары адэскі хуліган, і калі апынуся паблізу з Язэпам Шагалам, магу не стрымацца...

Думаю, што гэта мярзотнік, які ніякага дачынення да вялікай дзяржаве Ізраіль не мае і нейкімі няпраўдамі апынуўся амбасадарам у Беларусі. А якое ўзяў сабе прозвішча! Гэта ж здзек! Пазбавіць прозвішча, плюнуць у пысу і выкінуць з краіны.

- Напярэдадні я вас пыталася, якая атмасфера ў Менску, і вы адказалі: вельмі шмат гопнікаў. Гэта вынік беларускай і расейскай прапаганды?

- Гэта жах. 20 гадоў таму я пачаў рабіць фільм «Звычайны прэзідэнт». І цяпер дзецям, якія нарадзіліся ў той момант, ужо 20 гадоў. Што гэтая ўлада хацела ад іх, чаму яна іх навучыла? БРСМ, шкала каштоўнасцяў, у якой самая вялікая - гэта Лукашэнка з ягонай лысінай і непісьменнасцю...

Я не кажу, што ім атрымалася абалваніць усіх. У нас ёсць велізарная колькасць высокаінтэлектуальнай, пісьменнай моладзі, але балем кіруюць гопнікі, якія пасля хакея і футбола ходзяць па горадзе і крычаць "Ура!", цягаюць за сабой гэтую чырвона-зялёную анучу пад назвай «закат над болотом» і не ведаюць гісторыі краіны, у якой нарадзіліся і жывуць.

Іх спарадзіў і выхаваў гэты рэжым, і нам яшчэ вельмі доўга давядзецца прыводзіць гэтых людзей у ладу, тлумачачы, што і як.

- Вы так ці інакш удзельнічалі ва ўсіх прэзідэнцкіх выбарах у Беларусі: працавалі ў штабах Домаша і Ганчарыка ў 2001 годзе, у 2006-м падтрымлівалі Мілінкевіча, у 2010-м - Андрэя Саннікава. Якая, на ваш погляд, павінна быць стратэгія апазіцыі на выбарах 2015?

- Я цалкам упэўнены, што на выбарах у 2015 годзе ўсё будзе сфальсіфікавана, палічана так, як трэба.

Да таго ж, на выбарах 2010 года перамог Андрэй Саннікаў. Ва ўсякім выпадку, гэты палітык выходзіў у другі тур, а калі б быў другі тур - дакладна б перамог. Іншы кандыдат у прэзідэнты Мікалай Статкевіч дагэтуль знаходзіцца ў турме. І таму мне здаецца, што гэта несумленна ні перад грамадствам, ні перад самім сабой удзельнічаць у гэтых выбарах.

Трэба іх байкатаваць, прычым байкатаваць кожнаму, спакойна - не хадзіць і ўсё. Плошчы пасля гэтых выбараў, думаю, не будзе, бо ўкраінскія падзеі людзей вельмі сур'ёзна напалохалі. А іншага варыянту дабіцца праўды няма.

Таму трэба плюнуць на гэтую ўладу і не ўдзельнічаць у дурным спектаклі.

- Што нас чакае пасля 2015 года?

- Крах рэжыму Пуціна, а ўслед за ім рэжыму Лукашэнкі. Практыка паказала, што ўсё залежыць ад расейскай сітуацыі. Нават калі раптам дзякуючы Божай ласцы Лукашэнка сканае і адыдзе ад кармушкі, імгненна паўстане іншы. Патрэбныя вельмі сур'ёзныя змены.

Але сумаваць не трэба. Паглядзіце, як жыве Еўропа. Усё там добра, толькі крыху сумна. Змагацца няма з чым. Вось і змагаюцца яны з глабальным пацяпленнем ды іншым... З тым, што прыдумана, бо ўсе праблемы развязаныя.

А ў нас - дзівосны час. Ты можаш стаць змагаром, можаш стаць чалавекам, атрымаць імя ў гісторыі. Ты можаш вельмі многае зрабіць цяпер. Час, у якім быў Каліноўскі, а дагэтуль Касцюшка – тое самае і цяпер! І можа быць, хлопцы, вы зробіце тое, пра што потым будзе напісана ў кнігах. Вы можаце стаць незабыўнымі людзьмі. Не трэба хавацца, трэба змагацца, выйграваць і перамагаць!

- Да сустрэчы на ​​беларускай Плошчы?

- Да сустрэчы на ​​беларускай Плошчы ў свабоднай Беларусі. Я спадзяюся да гэтага дажыць, усё ўбачыць. Спадзяюся, што мы будзем жыць у сваёй краіне шчасліва, доўга і ўсяго ў нас будзе досыць.

Напісаць каментар 34

Таксама сачыце за акаўнтамі Charter97.org у сацыяльных сетках