Юлій Кім: Пуцін выкарыстоўвае закладнікаў, як у СССР

Расейскі паэт, бард, драматург Юлій Кім распавёў пра тое, чаму нават людзі ў Расеі, якія думаюць, паддаліся "ўрапатрыятызму".

Юлій Кім даў эксклюзіўнае інтэрв'ю выданню "Гордон".

- Юлій Чарсанавіч, у "Песні пятай калоны" працяг будзе?

- Не, я на злобу дня пішу вельмі рэдка. "Песня пятай калоны" з мяне выскачыла сама сабой - настолькі я раззлаваўся. Я і па-ранейшаму злуюся, але да сачынення справа не даходзіць. Для гэтага трэба пэўны стан душы. У мяне зараз шмат іншых сур'ёзных праектаў. Я па-ранейшаму супрацоўнічаю з тэатрамі. Тэатральная справа, як і кніжная, у Расеі расквітае.

Праўда, нядаўна быў пазбаўлены памяшкання ў падвале жылога дома ў Трохпрудным завулку ў Маскве Театр.doc, які ставіць дакументальныя п'есы і рашуча адгукаецца на злобу дня, катэгарычна, бязлітасна, з усёй вастрынёй успрымання падзей. Гэтым і выклікае непрыязнасць улад. Але, думаю, месца тэатру ўсё ж знойдзецца - у іх магутная падтрымка калег. А ў прынцыпе дэмакратычныя здабыткі 1990-х гадоў незваротныя. Ідэалагічная цэнзура, вядома, існуе, але ў значна меншай ступені, чым пры Саветах.

- "Няправільныя хлопцы" з вашай "Песні пятай калоны" могуць сёння ў Расеі нешта змяніць?

- Пакуль я не ўяўляю, што можна зрабіць. Нешматлікія вырашацца выпрабоўваць лёс, беручы ўдзел у мітынгах і дэманстрацыях, калі за гэта пагражае тэрмін у два з паловай гады зняволення як мінімум. Хоць і ўлада неяк вымушаная лавіраваць. Прыклад таму - гісторыя з Навальным. Яго не адважыліся саджаць па-сапраўднаму, але зрабілі ўсё, каб закрыць яму рот, пасадзілі ягонага брата - як закладніка. У закладніках і Платон Лебедзеў, якому не даюць выехаць за мяжу, каб трымаць на кароткай цуглях Хадаркоўскага. Метад закладніцтва, які выкарыстоўваўся ў СССР, прымяняецца ў Расеі і сёння.

- Амаль чвэрць стагоддзя таму вы склалі песенную п'есу пад назвай "Маскоўскія кухні". Пра што толькі за гэты час не перамовіліся масквічы за сяброўскімі вячоркамі пад абажурамі - і шэптам, і ў поўны голас. А пра што гавораць сёння?

- Як заўсёды - аб унутранай і знешняй палітыцы. Але паколькі самыя галоўныя палітычныя падзеі ў апошні час звязаныя з Крымам і Данбасам, вядома ж, кажуць пра гэта. Усе астатнія тэмы, у тым ліку і заходнія санкцыі, далучаюцца да галоўнай.

Вельмі непрыемнай навіной стала для мяне тое, што нават частка расейскага грамадства, якая думае, рэзка раскалолася на дзве часткі - прапуцінскую і кантрапуцінскую, так бы мовіць. Некаторыя мае аднадумцы з ранейшых часоў і ў бягучых раптам запалалі "ўрапатрыятызмам", які, вядома ж, страшна нагнятаецца праз тэлевізійныя каналы, патрапілі пад гнілы ўплыў Пуціна і сталі яму падпяваць.

Але наогул менавіта з кухонных размоў як раз і ствараецца атмасфера супрацьстаяння кіруючаму рэжыму, што, вядома, адаб'ецца на выніках нейкіх выбараў. Я ў гэтым упэўнены.

- Вы ж часта бываеце ў Ізраілі. Пра што на кухнях гавораць там?

- Там свае тэмы. І ў першую чаргу - тэма араба-ізраільскага канфлікту, які доўжыцца ўжо больш за паўстагоддзя. Увесь гэты час, з 1948 года, калі Ізраіль узнік як дзяржава, краіна знаходзіцца ў перманентным стане вайны. Адна з вельмі балючых ізраільскіх тэм - стаўленне еўрапейскай супольнасці да гэтага канфлікту, лютая абарона праў палесцінскага народа, на якія ніхто не замахваецца на самай справе.

- А "ватнікі" сярод вашых ізраільскіх знаёмых сустракаюцца?

- Маё ізраільскае асяроддзе - гэта ўсё былыя мае суайчыннікі ў СССР. Там таксама нямала тых, хто падтрымлівае пуцінскую палітыку ў Данбасе і ў Крыме, але ўсё ж ліберальна настроеных больш. Бо Ізраіль - дэмакратычная краіна, і гэта накладае адбітак на былых расейцаў, якія жывуць там.

- У адным з інтэрв'ю, вяртаючыся да савецкіх часоў, вы ўспомнілі ХХ з'езд КПСС і даклад Хрушчова "Аб кульце асобы і ягоных наступствах", які выявіў страшныя злачынствы сталінскай эпохі. Вы сказалі, што гэтая падзея быццам вывела людзей з гіпнозу. А сёння, па-вашаму, што можа вывесці расейцаў з гіпнозу, пад якім яны крычаць "Крымнаш"?

- Цяперашні рэжым у Расеі загнаў сябе ў такі тупік, з якога яму выбірацца проста неабходна, каб не абрынуцца разам з краінай. Гэтая неабходнасць нарастае з кожным днём. Рэжыму давядзецца шукаць выхад і ісці на сур'ёзныя саступкі. Інакш за справу возьмецца грамадства.

Вось Садам Хусейн, напрыклад, усе свае паразы выдаваў за перамогі - у кувейцкай гісторыі, у вайне з Іранам. У гонар гэтых паражэнняў пасярод Багдаду з'явіліся помнікі перамогі. Але ў Расеі гэта не пройдзе. Так што развязка не за гарамі.

- "До чего же хорошо нам за родным забором. Здесь всегда пища и вода!

Здесь поём мы только общим хором!" - Ваш "Гимн обитателей птичьего двора", напісаны да мультфільма Гары Бардзіна "Непрыгожае Качаня", якраз зрабіць альтэрнатыўным гімнам сённяшняй Расеі. Камусьці "за родным плотам", можа, і добра, але, паводле афіцыйных звестак, сёння эміграцыя з Расеі дасягнула піка за апошнія 15 гадоў. Ад'язджаючы, хто на час, а хто і назаўжды, людзі кажуць, што ў Расеі стала душна і страшна. У вас на задуху яшчэ з савецкіх часоў адчувальнасць падвышаная. Вы адчуваеце яе ў Расеі?

- Так, гэта зусім дакладнае адчуванне ўзмацнення адсутнасці паветра. Калісьці аб Блоку казалі, што ён памёр ад недахопу паветра. Прыблізна тое ж самае, праз шмат гадоў, у пачатку 1980-х, яшчэ да прыходу Гарбачова, Акуджава на пытанне, як ён сябе адчувае, адказваў: "Я паміраю". Яму таксама не хапала паветра.

Нашай бяздумнай Дзярждумай прапануюцца ініцыятывы, якія абмяжоўваюць мастакоў у розных кірунках. Апошняе "дасягненне" - гэта скандал вакол фільма Андрэя Звягінцава "Левіяфан", у якім шмат мацюкаюцца і п'юць гарэлку.

- Хоць гэта толькі вонкавы бок ягонай праўды аб расейскай рэчаіснасці. Але пра гэта ні Дзярждума, ні падкантрольныя Крамлю кінакрытыкі, вядома ж, услых казаць не будуць. Таму што гэта фільм пра расейскую ўладу, перш за ўсё, для якой кошт чалавечага жыцця - капейка.

- Я ўпэўнены ў тым, што палітычная цэнзура сыдзе разам з пуцінскай эпохай.

- У вас ёсць выдатная, смешная і лёгкая, на першы погляд, песня "Унутраны голас", якая спяваецца ад імя другога "я" Пуціна. Як вы лічыце, унутраны голас сапраўднага, не песеннага Пуціна, нашэптвае свайму гаспадару толькі тое, што яму хочацца чуць, ці ўсё ж такі дапускаеце, што там можа ісці нейкая ўнутраная барацьба. Вучылі ж усё-ткі яго чамусьці ў школе, казкі добрыя чыталі перад сном...

- Разгадваць унутраны свет Пуціна праз ягоныя ўчынкі цалкам бессэнсоўна, таму што ён безумоўны практык, прагматык, добры тактык, але дрэнны стратэг. Гэта чалавек, безумоўна, вельмі закрыты. Гуляць у адкрытасць - ягоная дзяржаўная неабходнасць, з якой, як паказала выніковая прэс-канферэнцыя, ён спраўляецца. Добра мае зносіны з аўдыторыяй, і нават калі ўзнікаюць вострыя пытанні, грымаса цяжкасці рэдка адлюстроўваецца на ягоным твары. Ён дэманструе адкрытасць, але я не ўпэўнены, што знойдзецца хаця б дзясятак чалавек, якія скажуць, што добра яго ведаюць і разумеюць.

- Акрамя таго, што ўкраінцы сёння адчуваюць горкае пачуццё здрады з боку Расеі, мы перажываем яшчэ і падзенне з пастаментаў сваіх куміраў, фільмамі якіх заглядаліся калісьці, песнямі якіх заслухоўваліся. Куміры, вядома, ва ўсіх розныя - ад Міхалкова да Ахлабысціна, што залежыць ад узроўню інтэлекту і глядацкага густу. Але мы выкрасаем іх са свайго жыцця, таму што не можам дараваць іх па-чалавечы. Бо нават застаючыся "ўрапатрыётам", артыст, які паважае свайго гледача, можа пра гэта проста маўчаць. Але палітыка дабралася ўжо і да "КВЗ" - зараз там гуляе каманда "ДНР". Вось што нам з гэтым рабіць?

- Мне здаецца, Украіна цалкам правая, спыніўшы кантакты з тымі, хто падтрымаў захоп Крыма і "лугандон". Ды і наогул - хіба можна ўявіць, да прыкладу, каб у час вайны з Нямеччынай СССР запрашаў нямецкіх акцёраў, якія падтрымлівалі Гітлера, спяваць песні? Гэта абсурд.

Але вось калі казаць пра Міхалкова, да прыкладу, з ягоным шалёным патрыятызмам, з выпадамі ў адрас Макарэвіча за тое, што той выступіў з канцэртам у Данбасе... У яго ж ёсць цудоўныя фільмы: "Пяць вечароў", "Няскончаная п'еса для механічнага піяніна" , "Стомленыя сонцам" - супярэчлівая, але вельмі моцная карціна. І фільм "Дванаццаць", у якім падымаюцца вельмі сур'ёзныя праблемы - з уласцівым яму талентам і размахам. Думаю, што сур'ёзных мастакоў, перш за ўсё, трэба ацэньваць па іх працах.

- Сёння Украіна, праз год, успамінае трагічныя падзеі на Майдане. Вам жа таксама давялося там пабываць, толькі крыху пазней, у сакавіку, калі Януковіч ужо ганебна збег з краіны, і, здавалася б, самае страшнае ўжо прайшло. Ці не было ў вас прадчування, што Пуцін Украіне Майдан не даруе?

- Я быў на Майдане 1 сакавіка. Ужо мінуў той расстрэльны дзень на Інстытуцкай, але я ішоў па гарачых слядах тых падзей у суправаджэнні выдатнага чалавека, кандыдата навук, які адказваў за захаванасць музеяў і бібліятэк падчас Майдана - не памятаю, на жаль, ягонае імя. І гэты чалавек, сапраўдны актывіст, і ўся атмасфера Майдана аказалі на мяне вельмі моцнае ўражанне.

Я разумеў, чуў, ведаў, што Пуціну вельмі не падабаецца ўсё, што адбываецца ва Украіне, але выказаць здагадку, што за гэтым рушыць услед захоп Крыму (хоць там ужо было нейкае варушэнне, але да адкрытага ўварвання "зялёных чалавечкаў" справа яшчэ не дайшла), а ўслед за гэтым - Данбас, вядома, не мог. Ды і ніхто б не мог падумаць, што Пуцін вырашыцца на такое. Хоць кажуць, што адрыванне Крыма планавалася ледзь не з 2004-га, але гэта ўжо ў вышэйшай ступені сакрэтныя планы.

У тую ж паездку я пабываў і ў Луганску, і ў Данецку. Там супрацьстаянне ўжо было, але нейкае несур'ёзнае. Вакол вялізнага помніка Леніну на цэнтральнай данецкай плошчы стаялі ўсяго два намёты пад рознымі сцягамі - адзін ад камуністаў, іншы - ад украінскіх патрыётаў. Мясцовыя жыхары казалі мне, што народ збіраецца вакол іх толькі на выходных. Адны, маўляў, усё спрабуюць Леніна скінуць з пастамента, іншыя яго абараняюць.

А вось калі ўжо разгарнуліся тысячныя мітынгі, мае знаёмыя ў Данецку мне распавядалі, як цэлымі аўтобусамі ў Данецк прыязджалі ашалелыя агітатары з Расеі. Такая ж схема, наколькі я ведаю, была і ў Харкаве, куды нават з Волагды прыязджалі, каб узбунтаваўся мясцовы народ. Але там гэта справа не прайшла, у адрозненне ад Данецка і Луганска.

- Вас з Украінай звязвае не толькі нязменная любоў гледачоў да вашых песень, але і сямейны "маёнтак" пад Палтавай. Ці не баіцеся таго, што вайна пасварыць вас з суседзямі?

- У мястэчку Шышакі, на блаславёнай гогалеўскай зямлі, у нас з адным на дваіх ёсць невялікая фазэнда, як мы яе называем, дзе кожны год адпачывае мая дачка з унукамі, і дзе я таксама ўлетку правёў дзесяць дзён. Прымалі нас з той жа шчырасцю, што і ўсе папярэднія трыццаць гадоў. Хоць, шчыра кажучы, я баяўся таго, што мясцовыя жыхары будуць ставіцца да нас, расейцаў, з прыкрасцю, але не заўважыў у адносінах ні адной драпіны. Паўтаруся, гэта было мінулым летам. Што будзе наступным - нават не магу ўявіць...