Дэвальвацыі быць

Уладам не ўдасца доўга ўтрымліваць беларускі рубель.

Неяк ужо традыцыйна павялося ў нашай краіне, што пасля чарговых прэзідэнцкіх «выбараў» урад і Нацбанк прыступаюць да правядзення нейкіх эканамічных эксперыментаў.

Не стануць выключэннем і гэтыя «выбары», але калі раней змены адбываліся, як правіла, раптам, на гэты раз можна выказаць здагадку, чаго варта чакаць і баяцца, піша фінансавы аглядальнік Уладзімір Тарасаў на сайце belrynok.by.

Раней перад выбарамі ўрад і Нацбанк прыкрывалі крызісныя з'явы ў эканоміцы раздачаю танных крэдытаў і бюджэтнай падтрымкі прадпрыемстваў. Паводле такога сцэнару павінны былі развівацца падзеі і ў 2015 годзе, але планы прыйшлося змяніць з прычыны нечаканага крызісу ў Расеі, які прывёў да таго, што рэсурсаў для забеспячэння росту УБП і заробку на ўзроўні 500 USD у месяц ва ўрада Беларусі выстарчыла толькі да канца 2014 . А потым наступіў крызіс: рубель дэвальваваўся, а заробак абрынуўся да 400 USD у жніўні гэтага года. Гэта, павінна было адбыцца пасля выбараў 11 кастрычніка, але здарылася раней тэрміну.

Ці азначае гэта, што новага крызісу і чарговай дэвальвацыі не будзе? Дзяржаўныя чыноўнікі сцвярджаюць, што дэвальвацыя нам цяпер не пагражае, бо курс беларускага рубля фармуецца паводле рынкавых прынцыпаў. Але гэта значыць толькі тое, што дэвальвацыя будзе не разавай, а плаўнай, што з'яўляецца слабым суцяшэннем. Рызыкі ж дэвальвацыі засталіся ранейшыя.

Калі глянуць на паказчыкі замежнага гандлю і замежнай пазыкі, то сітуацыя ў Беларусі можа здацца хоць і не шчаснай, але не крытычнай. Так, паводле звестак Нацбанка, сальда замежнага гандлю таварамі і паслугамі ў ліпені склала 225,4 млн USD, а за студзень - ліпень гэтага года яно дасягнула 1,35 млрд USD. Гэта значыць краіна зарабляе валюту, да таго ж трэба ўлічыць і пошліны ад экспарту нафтапрадуктаў, якія застаюцца ў бюджэце Беларусі, атрыманых на беларускіх НПЗ з расейскай нафты. У прынцыпе, гэтых даходаў можа выстарчыць на абслугоўванне дзяржаўнай пазыкі з улікам магчымасці рэфінансаваць частку запазычанасці. Прынамсі Расея на гэта пагаджаецца.

Некаторая рызыка ўзнікнення нестабільнасці на валютным рынку краіны звязаная з патрэбаю зніжэння стаўкі рэфінансавання і ставак па рублёвых дэпазітах. Але Нацбанк, магчыма, разумее небяспеку і не збіраецца спяшацца: як раней заяўляў першы намеснік старшыні праўлення Тарас Надольны, сёлета стаўка рэфінансавання застанецца нязменнай, а налета Нацбанк арыентуецца на стаўку ў дыяпазоне 20-22%.

Але рызыка дэвальвацыі ўсё гэта не здымае. Многія найбуйнейшыя беларускія прадпрыемствы знаходзяцца ў цяжкім фінансавым становішчы. Сума чыстай страты стратных арганізацый Беларусі ў студзені - ліпені гэтага года павялічылася ў 2 разы ў параўнанні са студзенем - ліпенем мінулага года і дасягнула 15 трлн BYR. А велічыня чыстага прыбытку прыбытковых арганізацый (без уліку банкаў і страхавых кампаній) засталася практычна нязменнай і склала 31,4 трлн BYR. Чаго добрага, страты прадпрыемстваў хутка перавысяць прыбытак.

Без дзярждапамогі многія прадпрыемствы не ў стане выбрацца з крызісу, але ў дзяржавы на ўсіх грошай не хопіць. Гэта значыць давядзецца альбо адмаўляцца ад іх падтрымкі і жыць па сродках, альбо ажыццявіць эканамічныя рэформы, ці нарошчваць запазычанасць, альбо друкаваць грошы. Два апошнія варыянты непазбежна прывядуць да новай дэвальвацыі рубля. А два першыя - да падзення УБП і ўзроўня жыцця насельніцтва. Што рабіць?

Ці ўратуе рубель замежная дэбіторская запазычанасць?

На сённяшні дзень ўрад яшчэ не вызначылася: ён дэкларуе прыхільнасць першаму варыянту эканамічнай палітыкі, абяцае жыць паводле сродкаў і сапраўды імкнецца ў некаторых выпадках гэта рабіць, але адначасова, не афішуючы, спрабуе дзейнічаць па-старому. Патроху павялічвае сваю запазычанасць, толькі больш не замежную, а ўнутраную, і праводзіць утоеную крэдытную эмісію, толькі замест Нацбанка крэдыты раздае Банк развіцця.

Спробу жыцця паводле сродкаў добра ілюструе карэкціроўка рэспубліканскага бюджэту на 2015 год, ажыццёўленая ў адпаведнасці з Указам прэзідэнта РБ ад 24 верасня 2015 г №399. Даходы рэспубліканскага бюджэту павялічаны на 6,6 трлн BYR - да 163,4 трлн BYR, а вось выдаткі - на 11,9 трлн BYR - да 152,9 трлн BYR. Пры гэтым на падтрымку прадпрыемстваў рэальнага сектара эканомікі дадаткова накіроўваецца 9,1 трлн BYR, што перавышае рост даходаў. Гэта значыць дзеля павелічэння падтрымкі эканомікі прыйшлося скараціць некаторыя артыкулы расходаў - вось яно, жыццё па сродках.

Да імкнення жыць па сродках можна аднесці і спробу ўрада скараціць замежную дэбіторскую запазычанасць беларускіх прадпрыемстваў, далучыўшы да гэтага праваахоўныя органы. Гэтаму пытанню надаецца надзвычай вялікае значэнне, і прэзідэнт рэгулярна праводзіць нарады на гэтую тэму.

Цікавасць гэтая зразумелая: у даляравым выражэнні гэтая запазычанасць складае блізу 4 млрд USD, гэта значыць вельмі значную велічыню. Калі б яе ўдалося скараціць хоць бы ўдвая, гэта забяспечыла б паступленне ў краіну блізу 2 млрд USD. Таму змагацца ёсць за што. Праўда, у якой ступені гэтая запазычанасць можа быць зніжаная, невядома, бо ў значнай ступені пастаўка тавараў з адтэрміноўкай плацяжу ўяўляе сабой нармальную эканамічную з'яву, у гэтым няма нічога крымінальнага.

Але вынік дзейнасці праваахоўных органаў, ужо ёсць. У ліпені замежная пратэрмінаваная запазычанасць прадпрыемстваў знізілася на 3,8% і склала 9,9 трлн BYR. Пры гэтым уся замежная дэбіторская запазычанасць таксама знізілася, але ўсяго на 1% у параўнанні з чэрвенем, да 67,8 трлн BYR.

Пачатак памяншэння запазычанасці паказвае на тое, што гэты фактар ​​трэба ўлічваць пры аналізе сітуацыі на валютным рынку Беларусі. Яе скарачэнне нават на 1-2% у месяц забяспечыць прыток валюты ў краіну ў суме 40-80 млн USD. Кардынальна змяніць сітуацыю на валютным рынку гэта, вядома, не зможа, але запаволіць зніжэнне курсу рубля цягам года-двух здольнае.

ВА УРАДА ЁСЦЬ ПЛАН, ПРА ЯКІ МЫ ДАВЕДАЕМСЯ ПАСЛЯ «ВЫБАРАЎ»

Агулам жыццё па сродках выглядае даволі бязрадасна: грошай на развіццё няма, УБП падае. У пошуках рэсурсаў для фінансавання эканомікі ўрад Беларусі робіць намаганні ў атрыманні крэдытаў ад міжнародных арганізацый - МВФ і Еўразійскага фонду развіцця. Абедзве арганізацыі грошы даць гатовыя, але толькі пад эканамічныя рэформы, сярод якіх ёсць і непапулярныя сярод насельніцтва павышэнне тарыфаў на ЖКГ, а таксама прыватызацыя.

Урад гатовы пайсці на некаторыя саступкі, і, як паведаміў 25 верасня першы намеснік старшыні Нацыянальнага банка Тарас Надольны, у сярэдзіне кастрычніка грамадскасці будзе прэзентаваная праграма структурных рэформаў рэальнага сектара эканомікі на 2016-2020 гады. Відавочна, гэтая ж праграма будзе пададзеная МВФ і Еўразійскаму фонду развіцця.

Мяркуючы па часе апублікавання праграмы - пасля прэзідэнцкіх выбараў, урад наважыў зрабіць некаторыя непапулярныя сярод насельніцтва захады. Але на радыкальныя пераўтварэнні разлічваць не варта. Аляксандр Лукашэнка падчас праведзенай 26 верасень сустрэчы ў Нью-Ёрку з дырэктаркай-распарадчыцай Міжнароднага валютнага фонду Крысцін Лагард выказаў надзею, што ў новай праграме эканамічных пераўтварэнняў, якая можа быць падтрымана МВФ, будзе ўжыты збалансаваны падыход у дачыненні да ўліку інтарэсаў краіны і палітыкі, якая праводзіцца дзяржавай, у забеспячэнні высокага ўзроўню сацыяльнай абароны грамадзян. Гэта значыць, што ён пастараецца змякчыць рэформы і ў максімальнай ступені захаваць неэфектыўную дзяржаўную падтрымку неэфектыўных прадпрыемстваў.

Гэта наўрад ці задаволіць МВФ, але ўгаварыць Еўразійскі фонд развіцця, можа быць, з дапамогай Уладзіміра Пуціна, атрымаецца. Гэта значыць грошы яшчэ на год-два на захаванне эканомікі краіны ў такім стане ва ўрада Беларусі могуць з'явіцца. Далейшае залежыць ад таго балансу рэформаў і захавання дзяржаўнай падтрымкі, які будзе рэалізаваны.

Калі ў краіне захаваецца высокая падтрымка прадпрыемстваў за кошт нарошчвання пазыкі дзяржавы і крэдытнай эмісіі, новая дэвальвацыя непазбежная. А імавернасць таго, што ўрад РБ паспрабуе забяспечыць такую ​​падтрымку ў нейкай схаванай форме, вялікая. Але як бы яе ні хавалі, эканоміку не падманеш, і ўрэшце гэтыя выдаткі будуць перакладзеныя на ўсіх жыхароў краіны, прычым адбудзецца гэта традыцыйна - з дапамогай чарговай дэвальвацыі, няважна разавай або плаўнай.

Такім чынам, чакаць новую дэвальвацыю рубля, выкліканую ўнутранымі прычынамі, цягам найбліжэйшых тыдняў пасля прэзідэнцкіх "выбараў" не варта чакаць. А вось цягам ад некалькіх месяцаў да некалькіх гадоў гэта цалкам магчыма. Можна чакаць, што ўжо праз пару месяцаў пасля апублікавання і прыняцця распрацаванай урадам і Нацбанкам праграмы эканамічных рэформаў стануць яснымі і перспектывы беларускага рубля.