Лілія Шаўцова: Пуціну далі поўху, якой ён не чакаў

Знішчыўшы расейскі бамбавік Су-24, для Крамля ўсталявалі «чырвоную рысу».

Пра будучыню расейска-турэцкіх стасункаў у інтэрв'ю «апостраф» распавяла расейскі палітолаг, доктар гістарычных навук, старшая навуковая супрацоўніца Brookings Institution Лілія Шаўцова.

- Пасля знішчэння Турцыяй расейскага бамбавіка Су-24 стасункі паміж Анкарой і Масквой значна пагоршыліся. Наколькі далёка, па-вашаму, Крэмль гатовы зайсці ў сваіх спробах адпомсціць за інцыдэнт?

- Апошнім часам усе раптам сталі спецыялістамі па Турцыі. Я праводжу ночы і чытаю ўвесь матэрыял, прысвечаны гэтай тэме. Займаюся самаадукацыяй, так бы мовіць. Гэта вельмі рызыкоўна для чалавека, які не займаўся Турцыяй і Блізкім Усходам, раптам нешта сур'ёзнае сказаць і з упэўненасцю пракаментаваць сітуацыю. І гэта мяне вельмі прыгнятае. У свой час, калі пачалася ўкраінская драма, мы ўсе сталі спецыялістамі па Украіне. І нагаварылі столькі глупстваў, што часам хочацца нават забыцца, што было сказана. Цяпер я ніколі не каментую ўнутраныя ўкраінскія праблемы.

- Тым не менш, у вас жа склалася пэўнае меркаванне ў дачыненні да гэтай сітуацыі?

- Зараз я з рызыкай для ўласнай рэпутацыі магу сказаць толькі наступнае: як мне здаецца, гэта будзе меркаванне непрафесіянала, які ўзіраецца з маскоўскага акенца на гэтую вельмі складаную праблему. Першае: у чым мы, расейскія назіральнікі, памыляліся, гледзячы на расейска-турэцкія ўзаемаадносіны? Мы памыляліся, калі думалі, што ідэалагічная блізкасць Пуціна і Эрдагана можа прывесці да больш ці менш стабільнага дыялогу паміж Масквой і Анкарой. Мы забыліся, што стасункі паміж таталітарнымі і аўтарытарнымі лідарамі значна больш сейсмічныя і выбухованебяспечныя, чым стасункі паміж лідарамі дэмакратычнага генезісу.

Другое - мы, відавочна, не ўлічылі той магчымасці, што Турцыя, у якой інтарэсы ў Сірыі перпендыкулярна іншыя, чым інтарэсы Расеі, захоча «кінуць камень у шкло», як гэта пастаянна робіць Пуцін. У сутнасці, Эрдаган зрабіў тое, што хацелі б зрабіць Мэркель, Кэмеран, Аланд і Абама. Але яны ніколі не маглі рызыкнуць, таму што гэта не ўваходзіць у іх паняцці палітычнай рацыянальнасці і культуры. А Эрдаган і Турцыя як сябр NATO, маючы зусім іншую псіхалогію і палітычную ментальнасць, былі першымі, хто ў пуцінскім стылі даў Пуціну поўху. Чаго сам Пуцін, хутчэй за ўсё, ніколі не чакаў. І Эрдаган гэта зрабіў не таму што, калі верыць картам, расейскія самалёты час ад часу заляталі на турэцкую тэрыторыю і рабілі тое, што яны ўвесь час робяць у Балтыйскім моры або паблізу паветраных і водных межаў Вялікабрытаніі, на што ніводная з заходніх краін-сябраў NATO не рызыкуе адказаць. Эрдаган збіў расейскі самалёт зусім па іншай прычыне.

- Якой?

- Ён гэта зрабіў для таго, каб сказаць: Расея больш не мае права бамбіць яго хаўруснікаў - сірыйскіх туркаў. «І наогул, я стаўлю вам чырвоную рысу, калі мы высвятляем стасункі ў Сірыі». Гэта значыць, гэта іншая псіхалогія. Усё гэта было нечаканым для нас, мы ўбачылі, што краіна не заходняй псіхалогіі, але чалец NATO, вызначыла чырвоную рысу і прынесла пэўную карысць заходнім хаўруснікам. І зараз мы бачым, што абодва бакі - і Расея, і Анкара - шукаюць спосабы дээскалацыі сітуацыі. Абодва бакі спрабуюць знайсці шляхі захавання ўласнага твару і адыходу. Але, у той жа час, гэтыя краіны ў найбліжэйшы час не вернуцца да ранейшага эканамічнага супрацоўніцтва.

- На якіх, па-вашаму, сферах двухбаковага супрацоўніцтва гэта можа адбіцца?

- Для РФ па тавараабароту Турцыя была шостым партнёрам: $32 млрд. ад гандлю з Анкарой у 2015 годзе. Відавочна, Расея страціла магчымасць будаваць «Турэцкі паток». Украіна, дарэчы, ад гэтага можа выйграць. Таму што знікае магчымасць паўднёвай альтэрнатывы ўкраінскай газавай галінцы. Акрамя таго, Расея страціла на бліжэйшы час магчымасць працягваць праект па будаўніцтве атамнай электрастанцыі ў Турцыі. РФ пакарала сама сябе санкцыямі. Відавочна - урад РФ увядзе санкцыі супраць турэцкіх тавараў, і мы страцім турэцкія цытрусавыя. Наша турыстычная індустрыя, відавочна, ляжа на дно. Таму што пасля егіпецкага арэала расейцы страцяць магчымасць у найбліжэйшы год апынуцца на турэцкіх курортах. Усё гэта ўдарыць па нашым інтарэсам і нашаму ладу жыцця. Але мы прывыклі. Разам з тым, Турцыя стала вельмі сур'ёзным фактарам, які будзе ствараць для Захаду поле для тэставання таго, дзе чырвоная рыса ў стасунках з Пуціным.

- У сітуацыі, якая склалася можна было б зрабіць выснову, што ў выйгрышы апынуўся Крым як месца для адпачынку. Тым не менш, у апошнія тыдні гэтаму перашкаджае адно «але» - паўвостраў апынуўся абясточаны.

- У нейкай ступені Крым можа выйграць. Але толькі калі раптам да наступнага сезону пастаўкі электраэнэргіі туды адновяцца. Але агулам ад гэтага прайграе Расея. Таму што ўсе далейшыя дзеянні на сусветнай сцэне, з павелічэннем колькасці расейскіх праціўнікаў і скарачэннем колькасці камерцыйных агентаў, адбіваюцца на жыццёвым узроўні расейцаў. Крым, дарэчы, таксама быў ударам па нашым агульным жыццёвым узроўні.