Андрэй Піянткоўскі аб выбарах: Навошта садзіцца з шулерамі гуляць у карты?

Змяніць уладу ў аўтарытарнай дзяржаве з дапамогай выбараў немагчыма.

Ці азначае расейскае вета ў Радзе Бяспекі прызнанне віны? Чаму Расея выступіла супраць стварэння трыбунала ў справе Боінга? Ці ўваходзіць у інтарэсы Крамля эскалацыя канфлікту на ўсходзе Украіны? Ці можа расейская пазасістэмная апазіцыя разлічваць на сам удзел у лакальных выбарах? На гэтыя пытанні Radio France International адказвае палітолаг і журналіст Андрэй Піянткоўскі.

- Апошнія два і, я думаю, наступныя два гады тэмай абмеркавання з'яўляецца ўкраінскі крызіс, - нагадаў ён.

- Уласна, ён не ўкраінскі, ён постсавецкі - гэта прадаўжаецца працэс памірання савецкай імперыі, і ён вельмі важны для Украіны, Расеі, Еўропы - для ўсяго свету. Я б сказаў, трагікамічная сітуацыя - галасаванне ў Радзе Бяспекі, дзе Расея практычна ўзяла на сябе адказнасць за гібель малайзійскага лайнера, перамогшы ў непадсуднасці трыбуналу, устаноў Рады Бяспекі. Трыбунал усё роўна будзе - гэта і калегі Чуркіну тлумачылі - можа быць, трыбунал, арганізаваны Генеральнай Асамблеяй, можа быць, і дзяржавамі. Справа ў тым, што трыбунал, заснаваны Радай Бяспекі, валодае ўнікальнай якасцю: імператыўнасцю, з пункту гледжання міжнароднага права, выдачы ўсіх грамадзян усякай дзяржавы-чальца ААН гэтаму трыбуналу. Мы пазбавілі сябе ад неабходнасці ў выпадку чаго выдаваць грамадзяніна Пуціна для разгляду злачынства, якое паводле статуту гэтага трыбунала, прыкладзенага да праекту рэзалюцыі, караецца пажыццёвым зняволеннем або зняволеннем на 30 гадоў. Выратаваць падпалкоўніка Пуціна - у гэтым была мэта нашых прадстаўнікоў ААН, але цаной гэтага было канчатковае пацверджанне сусветнай грамадскай думкі, што менавіта Расея - віноўнік гэтай катастрофы.

- Нечаканасці ў расейскім вета не было, пра яго шматкроць папярэджвалі загадзя.

- Не, я вас трохі папраўлю. Не было нечаканасці для сусветнай грамадскай думкі, але для выдатнага «гома саветыкус», выхаванага нашай тэлевізіяй, як ні дзіўна, была нечаканасць. Вы заўважылі парадаксальную рэч: паводле апытання грамадскай думкі, большасць грамадзян Расеі патрабавала гэтага трыбунала. Гэта выдатны феномен. Ён паказвае эфектыўнасць нашай прапаганды. Чаму яны патрабавалі? Таму што яны былі ўпэўненыя на 100%, што вінаватыя праклятыя «кропы». Таму абавязкова патрэбен трыбунал, які асудзіць гэтых «кропаў» і «піндосаў», якія стаяць за імі, бо пра гэта ім год распавядалі па тэлевізіі. Для грамадскай думкі нашага расейскага добрага, даверлівага народа адбылася пэўная нечаканасць. Я думаю, што ў найбліжэйшыя два дні дасведчаныя прафесіяналы на тэлевізіі згладзяць гэты кагнітыўны дысананс.

- Шмат хто казаў пра тое, што лета - гэта магчымы перыяд працягу ці аднаўлення баявых дзеянняў на ўсходзе Украіны. Гэтага не адбылося. Чаму?

- Я гэтага не казаў. Я сцвярджаю ва ўсіх сваіх інтэрв'ю - перш за ўсё, украінскім сродкам масавай інфармацыі, бо яны мяне больш пытаюцца, чым расейскія - што ніякай ваеннай эскалацыі з боку Пуціна не будзе. Гэта дзень апублікавання ў англамоўнай газеце The Moscow Times артыкула вельмі блізкага да Крамля палітолага, спадара Лук'янава, які называецца «Putin wants peaceful coexistance with the West» («Пуцін хоча мірнага суіснавання з Захадам»). Потым у «Расейскай газеце» з'явіўся яго пераклад на расейскую мову, і самыя ключавыя абзацы там адсутнічалі. Напрыклад, той, у якім гаварылася, што далейшая эскалацыя ваенных дзеянняў для Расеі была б небяспечная і надзвычай дарагая.

- Калі вайны не будзе, на вашу думку, ці будзе мір?

- Важна сказаць, што за апошнія 2-3 гады стратэгічныя мэты ў дачыненні да Украіны не змяніліся, яны проста рэалізуюцца рознымі сродкамі. Стратэгічная мэта - не дапусціць еўрапейскага вектара развіцця Украіны. Поспех Украіны на еўрапейскім шляху развіцця стаў бы занадта заразлівым і прыцягальным прыкладам для расейскага грамадства і стварыў бы пагрозу пажыццёвай уладзе Пуціна. Пуцін выбраў іншы шлях, таксама, на мой погляд, няўдалы, але ён пакуль яшчэ гэтага не зразумеў. Пашырэнне той жа ідэі - блакаванне еўрапейскага вектара. Вы заўважылі, што Пуцін і Лаўроў сталі гарачымі прыхільнікамі тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны? Яны з раніцы да вечара гавораць аб тэрытарыяльнай цэласнасці Украіны, за выключэннем Крыму, вядома. Увапхнуць гэтую «Лугандонію», як ракавую пухліну, унутр Украіны, каб яна сеяла там хаос і нестабільнасць. Цяпер мэта Крамля - спакусіць Украіну ілюзіяй тэрытарыяльнай цэласнасці і прымусіць прыняць гэтыя данайскія дары.

- Пагаворым трохі аб расейскай палітыцы. Ці ёсць расейская палітыка, і ці можа быць яе развіццё ў найбліжэйшы час?

- Палітыка - гэта магчымасць змены ўлады мірным дэмакратычным шляхам праз выбары, змяняльнасць улады. Як гэта, напрыклад, рабілася такой маладой дэмакратыяй, як Грузія, некалькі гадоў таму. З іншага боку, вам (гэта) можа не падабацца. Мне, напрыклад, ўлада «Грузінскай мары» падабаецца значна менш, чым ўлада «Нацыянальнага руху» на чале з Саакашвілі. Але я ўважаю за гіганцкае, сістэмаўтваральнае дасягненне Грузіі на шляху да дэмакратыі пераход улады ад адной палітычнай сілы да іншай у выніку выбараў. Я думаю, што нікому з нашых слухачоў не трэба тлумачыць, што гэты пераход у Расеі немагчымы, таму палітыкі не існуе. Ідзе старая спрэчка: удзельнічаць у гэтых выбарах ці не ўдзельнічаць. Я супраць удзелу ў гэтых выбарах. Навошта садзіцца з шулерамі гуляць у карты?

У маіх праціўнікаў часам гэтыя спрэчкі вельмі гарачыя. Маса людзей, якіх я бязмерна паважаю, калегі па апазіцыйнаму руху, яны мяркуюць, што трэба ўдзельнічаць. Мабыць, асноўны іх аргумент - яны (выбары) маюць велізарнае прапагандысцкае значэнне, што «мы прадэманструем усе хітрыкі улады, як яна пазбаўляе магчымасці ўдзельнічаць у выбарах». Але колькі гэта можна дэманстраваць? Адзін раз было прадэманстравана на выбарах 2011-2012 года - па-мойму, можна было зрабіць высновы.

Для тых, хто сумняваецца, высновы зробленыя цяпер зусім бязбожнымі метадамі арыштаў і ў Кастраме, і ў Калузе, і ў Новасібірску. Я з задавальненнем падпісаў бы нядаўнюю заяву нашых выдатных апазіцыянераў - з якімі раней я быў у гэтым пытанні нязгодны - Навальнага, па-мойму, Мілава і Касьянава, дзе яны пішуць, што такія паводзіны ўлады абсалютна выключаюць магчымасць яе змены ў выніку выбараў, закрываюць шлях дэмакратычных зменаў. Вельмі добра. Калі гэта стала апошнім урокам для апазіцыі, то трэба вам за гэта падзякаваць. Мы пакінем гэтыя зусім непатрэбныя спрэчкі і задумаемся над сур'ёзнымі пытаннямі: дзе месца і роля апазіцыі ў дзяржаве, якая ўжо прайшла вельмі вялікую дыстанцыю ад аўтарытарнага да таталітарнага.

- Апошнія два кароткія пытанні. Ідзе другая палова года - што б вас моцна засмуціла з таго, што можа здарыцца, і што вас магло б парадаваць?

- Такіх абнадзейлівых прыкмет, каб нечаму парадавацца, вельмі мала. Палітыка непазбежна робіць чалавека цынікам і нават нас, назіральнікаў, аналітыкаў. Трэба старацца гэтага максімальна пазбягаць. Я казаў, што ваенная эскалацыя немагчымая, я нават да апошняга часу казаў, малаімаверная. Гэта не мой аналіз, гэта веды і настроі эліты - так званай абсалютнай эліты ў асяроддзі Пуціна. Яна абсалютна не гатовая да той канфрантацыі з Захадам, да якой трэба было ісці, калі прымаць канцэпцыю «расейскага свету» сур'ёзна. Калі б была ваенная эскалацыя, яна б прывяла да параўнальна хуткага эндшпілю для рэжыму Пуціна. Было б амаральна гэтага жадаць і гэтаму радавацца, таму давайце, не будзем гэтага жадаць. Калі гэта адбудзецца, гэтаму варта засмуціцца, бо тысячы людзей страцяць жыцці. Але калі гэтага не адбудзецца, то сыход ад рэжыму будзе дастаткова расцягнутым гніеннем.

Захад захавае той узровень санкцый. Усё ж звязанае: і гісторыя з Боінгам, і эканамічныя санкцыі. Вельмі цікавы спіс краін (якія ўвялі санкцыі супраць Расеі) - быццам бы ім неабавязковыя санкцыі, яны не чальцы Еўрапейскага звязу, але яны добраахвотна да яго далучыліся: наша братэрская Чарнагорыя, Украіна, Грузія, Ліхтэнштэйн, Албанія. Калісьці быў такі албанская лідар Энвер Ходжа, які казаў, што «нас з Савецкім Саюзам 201 млн». Цяпер ёсць расейскі палітык Уладзімір Пуцін, які кажа: «Нас з вялікім Кітаем 1,5 мільярда», логіка прыкладна тая ж. Таму трэба падрыхтавацца да гэтага дастаткова доўгага шляху гніення. Эканоміка асуджаная, бо гэта эканамічны труп, у якім няма ніякіх інстытутаў рынкавай эканомікі, няма прыватнай уласнасці. Геніяльна сказаў Дзерыпаска, гэта можа паўтарыць кожны, уладальнік піўнога ларка або нафтавай кампаніі: «Ва ўсякі момант я гатовы з першага слова Уладзіміра Уладзіміравіча аддаць яму ўсе свае грошы». Такая эканоміка няздольная да развіцця - якое там імпартазамяшчэнне, калі ўся прадукцыя на 80% залежыць ад замежных камплектуючых.