Зміцер Дрозд: Цікавасць да «выбараў» у тысячу разоў меншая, чым да курсу валют на 11 кастрычніка

«Выбары», якія сталі тэатрам аднаго актора, можна параўнаць з Алімпіядай 1980 года, дзе байкатаваны светам СССР «перамагаў» сам сябе.

Актывіст грамадзянскай кампаніі «Еўрапейская Беларусь», былы палітвязень, гісторык-архівіст Дзмітрый Дрозд у інтэрв'ю charter97.org параўноўвае Прэзідэнцкія выбары 2010 года з сённяшняй «кампаніяй» і праводзіць для яе гістарычныя паралелі.

- Да 11 кастрычніка засталося ўжо менш за месяц. Чым, на вашу думку, гэтая «кампанія» адрозніваецца ад выбараў 2010 года?

- У 2010 годзе былі вельмі моцныя кандыдаты, таму дзяржаўныя СМІ фактычна ігнаравалі ўсіх, акрамя Лукашэнкі. Нават у нейкіх агульных матэрыялах аб рэгістрацыі ініцыятыўных груп, зборы подпісаў ці агітацыі было зроблена ўсё, каб пазбегнуць вымаўлення прозвішчаў або паказу апазіцыйных кандыдатаў. Іх інтэрв'ю выразалі нават з перадач расейскіх каналаў.

Цяпер жа і Лукашэнка, і Ярмошына ўдзельнічаюць у рэкламе «кандыдатаў», раяць ім, як заслужыць каханне выбаршчыка, дзякуюць ім, хваляць... Сама Ярмошына нядаўна сказала кандыдатам нешта накшталт: дзякуй за тое, што без надзеі на перамогу вы дапамагаеце нам рабіць дзяржаўная справы...

У 2010 годзе ў людзей таксама быў страх нават паставіць свой подпіс за кандыдата: «Нам нічога за гэта не будзе, куды потым пойдуць гэтыя спісы?» Але я асабіста не раз бачыў, як людзі стаялі ў чарзе да нас, каб падпісацца за Саннікава ( зрэшты, і тады подпісы сабралі далёка не ўсе кандыдаты). Тады была надзея, якая адолела страх, і ў выніку выплюхнулася ў адну з знамянальных падзей сучаснай гісторыі Беларусі - Плошчу.

Цяпер жа толькі апатыя і абыякавасць да таго, што адбываецца. Над «выбарамі» смяюцца нават пенсіянеры ў аўтобусах.

- Якія асацыяцыі выклікаюць у вас, як у гісторыка, гэтыя «выбары»?

- Не магу ўспомніць для гэтай падзеі ніякіх сур'ёзных гістарычных прыкладаў з палітыкі - напэўна, менавіта таму, што падобныя фікцыі не пакідаюць у гісторыі ніякага следу. Калі і ёсць прыклад, то толькі са спорту. Для мяне самой дакладнай асацыяцыяй з выбарамі 2015 з'яўляецца Алімпіяда 1980 года ў Маскве - калі пасля ўводу савецкіх войскаў у Афганістан больш за 50 краін абвясцілі спаборніцтву байкот.

Пры адсутнасці большасці сусветных лідараў спорту, тады СССР і краіны савецкага блоку спаборнічалі самі з сабой і, натуральна, усюды «гераічна» перамагалі самі ў сябе. Сапраўды таксама цяпер Лукашэнка абраў сабе спаборніка нават не з юніёрскай лігі - аматараў, школьныя каманды - «палітыкаў», пра існаванне якіх 99,9% беларусаў ніколі не чулі!

І гэта кандыдаты ў прэзідэнты! Нас прымушаюць паверыць у тое, што гэтая чацвёрка - і ёсць самыя годныя беларусы! І гэта выглядае як абраза нашага народа. Няма Саннікава, Статкевіча, Пазняка, Някляева... Не будзе ў бюлетэнях для галасавання дзесятка паважаных, аўтарытэтных беларусаў, якія дасягнулі найвышэйшых вынікаў у розных галінах - у навуцы, мастацтве, бізнэсе, спорце... А няма годных кандыдатаў - няма выбараў. У 2010 годзе было зусім інакш.

- Як вы б ацанілі стаўленне беларускага грамадства да выбараў?

- Працягваючы спартыўную аналогію, скажу, што ў беларускім грамадстве цікавасць да гэтых «спаборніцтваў» такая ж, як была б да чэмпіянату свету ў футболе, калі на ім прысутнічалі б, напрыклад, толькі краіны СНД. Відавочна, што гэта быў бы не чэмпіянат свету, а толькі назва, сапраўды гэтак жа як цяпер - не выбары прэзідэнта, а імітацыя выбараў.

Калі прафесійная каманда гуляе супраць школьнікаў - яна, вядома, не мае патрэбы ў дапамозе арбітра, яна можа даць спаборніку любую фору і лёгка перамагчы. З кандыдатамі, чыя падтрымка (дакладней, нават - вядомасць!) вагаецца паміж 1 і 2% - ніякія фальсіфікацыі ўжо не патрэбныя - усё ўжо зроблена. І выбаршчыкі гэта разумеюць.

Таму з боку дзяржавы - неверагоднае напружанне сіл і сродкаў, каб стварыць ілюзію чагосьці грандыёзнага, сур'ёзнага, вялікага, завабіць людзей на ўчасткі - а стаўленне ў грамадстве - ніякае!

Нуда, абыякавасць, смех ды неразуменне: навошта трэба марнаваць такія грошы на гэты «пшык»? Цікавасць да выбараў прэзідэнта ў тысячу разоў меншая, чым цікавасць да курсу валют на 11 кастрычніка. Ад першага не залежыць нічога: напіша сабе Лукашэнка 60 ці 90 адсоткаў - наша жыццё не зменіцца. А вось ад курсу - вельмі нават.