Леў Марголін: Беларуская эканоміка - у пэўнай ступені фінансавая піраміда

У Беларусі відавочна не хапае золатавалютных рэзерваў, што спараджае недавер да краіны з боку замежных гульцоў.

Мінімальны ўзровень золатавалютных рэзерваў (ЗВР), неабходных Беларусі, складае 10 млрд даляраў . Аднак паводле стану на 1 траўня ЗВР Беларусі склалі 4,229 млрд даляраў - менш за палову неабходнага мінімуму.

Такія лічбы назваў старшыня праўлення Нацбанка Павел Калаур.

Як адбіваецца недахоп ЗВР на беларускай эканоміцы? І чаму Нацбанк ставіць галоўнай задачай захаванне фінансавай стабільнасці ў краіне?

На пытанні «Беларускай праўды» адказаў эканаміст Леў Марголін.

- Прынята меркаваць, што ўзровень золатавалютных рэзерваў у краіне павінен раўняцца трохмесячнаму аб'ёму імпарту. Такія меркі прымяняюцца да нармальных краін, якія не канаючых у замежных крэдытах. Сам па сабе ўзровень ЗВР ні пра што не кажа - проста дазваляе спакайней адчуваць нацыянальным банкам і нацыянальным імпарцёрам.

Пры дастатковым узроўні валютных рэзерваў пастаўшчыкі і крэдыторы ставяцца да краіны і да яе бізнэсу лаяльна: даюць растэрміноўкі, адтэрміноўкі плацяжоў. Прычым досыць працяглыя: на Захадзе адтэрміноўкі на неінвестыцыйнага тавары могуць дасягаць і двух месяцаў, на інвестыцыйныя - нават на гады. Але так ставяцца да краін з прымальным узроўнем золатавалютных рэзерваў.

Да краіны, дзе скарачаюцца золатавалютныя рэзервы, замежныя гульцы пачынаюць ставіцца з падазрэннем. Калі дзяржава хоча размясціць аблігацыі або ўзяць крэдыт за мяжой, то кошт такіх аперацый узрастае, паколькі ў іх закладваюцца рызыкі; калі хочаш набыць тавар - адтэрміноўка скарачаецца, часам нават патрабуюць перадаплату.

У Беларусі відавочна не хапае золатавалютных рэзерваў, таму да яе ставяцца з недаверам.

- А як цяпер беларускую эканоміку ўспрымаюць замежныя гульцы?

- Як няўстойлівую. Нездарма агенцтва складаюць краінавыя рэйтынгі, улічваючы ў тым ліку і аб'ёмы ЗВР.

Так склалася, што золатавалютныя рэзервы Беларусі фармуюцца за кошт замежных крэдытаў: узялі крэдыт, накіравалі яго ў рэзервы - і канстатуем рост ЗВР. Але адначасова расце і запазычанасць, якая патрабуе новых, яшчэ большых замежных запазычанняў.

Класічная формула фармавання ЗВР складаецца ў тым, што Нацбанк скупляе лішкі валюты на рынку і закладвае іх у рэзервы. А гэта магчыма пры актыўным плацежным балансе, калі прапанова валюты перавышае попыт. Нацбанк скупляе лішкі валюты за нацыянальную валюту, якія ніяк не ўплывае на аб'ём запазычанасці. Перыядычна такія рэчы адбываюцца і ў Беларусі, аднак, на жаль, пастаянна папаўняць ЗВР такім чынам не атрымліваецца.

- Па вялікім рахунку, беларуская эканоміка ўяўляе сабой фінансавую піраміду?

- У пэўнай ступені - так. Калі прадпрыемства не мае ўласных абаротных сродкаў і разлічвае толькі на крэдыты, няхай і льготныя, - гэта піраміда. Хоць піраміда даволі ўстойлівая: калі крэдыты выдае дзяржава, іх вяртанне гарантуе ўсё насельніцтва краіны. У самым апошнім выпадку дзяржава выпускае лішнія, нічым не забяспечаныя, грошы, абкладае насельніцтва інфляцыйным падаткам - такім чынам гасяцца запазычаннасці таго ці іншага прадпрыемства. Тое ж самае адбываецца, калі прадпрыемства выпускае дадатковыя акцыі, а дзяржава іх скупляе, дапамагаючы прадпрыемствам беззваротнымі грашыма.

- 30% беларускіх прадпрыемстваў стратныя, таму галоўная роля Нацбанка - забяспечыць фінансавую стабільнасць Беларусі. Наколькі фінансавая стабільнасць нестабільная?

- Ці фінансавая стабільнасць Беларусі сапраўды няўстойлівая. Калі 30% прадпрыемстваў краіны стратныя, яшчэ 30% прадпрыемстваў знаходзяцца на ўзроўні ніжэйшым за інфляцыю (фактычна таксама стратныя), безумоўна, такая эканоміка хістаецца. Прадпрыемствы, якія маюць запазычанасць у крэдытах перад банкамі, уважаюцца за праблемныя: банкаўскія крэдыты могуць ніколі і не вярнуцца. А банкі, між іншым, укладваюць не свае грошы - грошы ўкладчыкаў. Таму калі раптам пачнецца вал неплацяжоў, гэта пагражае ўстойлівасці ўсёй фінансавай сістэме краіны.