Відавочнае або неймавернае: версіі забойства Шарамета

Вялікая імавернасць, што сапраўдныя матывы забойства журналіста яшчэ не названыя.

Забойства аднаго з самых вядомых журналістаў постсавецкай прасторы Паўла Шарамета спарадзіла занадта шмат версій - і ўсе яны, хоць і з'яўляюцца відавочнымі на першы погляд, не дастаткова пераканаўчыя.

«Журнал» прааналізаваў асноўныя з іх.

Паводле стану на суботу, 23 ліпеня, ва ўкраінскага следства было ўжо шэсць версій расправы над нашым земляком і калегам. Асабістая непрыязнасць, прафесійная дзейнасць, «расейскі след», замах на грамадзянскую жонку журналіста Алену Прытулу і яшчэ дзве, якія пакуль не выдаюцца.

«Расейскі след»

Па зразумелых прычынах такое тлумачэнне любога рэзананснага злачынства ва Украіне цяпер узнікае аўтаматычна. Наколькі гэта справядліва гэтым разам?

Адной з асноўных (са слоў дарадцы кіраўніка СБУ Юрыя Тандзіта) гэтая версія стала пасля заявы народнага дэпутата Сяргея Высоцкага. Ён выказаў здагадку, што забойства Шарамета можа стаць пачаткам буйной спецаперацыі, мэта якой - дэстабілізаваць сітуацыю ва Украіне. Мяркуючы па тым, што следчыя паставіліся да яе вельмі сур'ёзна, інфармацыя аб падрыхтоўцы такой спецаперацыі як такой у спецслужбаў ёсць.

Цягам ліпеня праходзіць Усеўкраінскі хрэсны ход. Арганізаваны Украінскай праваслаўнай царквой Маскоўскага патрыярхату, ён павінен завяршыцца 27-28 ліпеня ў Кіеве. У святле апошніх абвастрэнняў расейска-ўкраінскага супрацьстаяння на рэлігійным фронце, працэсія і фінальная малітва - занадта добрая мішэнь для нападаў і правакацыяў, якія так лёгка затым выкарыстоўваць крамлёўскай прапагандзе.

17 ліпеня ўкраінская разведка апублікавала звесткі аб чарговай ратацыі рэгулярных расейскіх частак у акупаваным Данбасе і новыя пастаўкі баевікам расейскай вайсковай тэхнікі.

Але прычым тут Шарамет? Пакуль няма ніякіх прамых сведчанняў пра тое, што яго забойства неяк напрамую звязана з гэтымі падзеямі. Зрэшты, магчыма, у следчых ёсць інфармацыя больш сур'ёзная.

Зрэшты, «расейскі след» можа быць вельмі шырокім паняццем і не абавязкова азначае непасрэднага ўдзелу Крамля ў арганізацыі забойства. Галоўныя расейскія СМІ занялі ў дачыненні да гібелі Шарамета нейтральную або нават спачувальную пазіцыю. А вось «новароснутыя» пляцоўкі і прапагандысты пырскаюць нянавісцю ў дачыненні да нябожчыка, звыкла здзекуючыся над парэшткамі і зневажаючы блізкіх Паўлу людзей. Градус нянавісці там паказвае: гэтыя - цалкам маглі.

Верная гэтая версія ці не, зразумела адно: Крэмль ва ўласцівай яму цынічнай манеры пастараецца атрымаць максімальную выгаду ад забойства Шарамета і максімальна дыскрэдытуе Украіну праз каналы сваёй прапаганды.

Замах на Алену Прытулу

Гэта вельмі сумнеўная версія. Узровень выканання забойства занадта майстэрскі, каб за ім маглі стаяць дылетанты.

Напрыклад, выбухоўка была закладзена акурат між педалямі кіравання аўтамабілем і кіроўчым крэслам, вектар выбуху быў разлічаны такім чынам, каб нанесці максімальную шкоду кіроўцу - іншыя пасажыры, якія б знаходзіліся ў аўтамабілі, нягледзячы на сур'ёзную магутнасць набою ў 600-800 грамаў трацілу, пацярпелі б значна менш; тое ж тычыцца і знешняга асяроддзя.

Многія сябры і знаёмыя Паўла неаднаразова казалі, што Алена Прытула гэтым аўтамабілем не карысталася - затое на ім кожны дзень ездзіў Павел. Забойцы, якія, напэўна, сачылі за сваёй мэтай да выканання, не маглі пра гэта не ведаць.

Акрамя таго, у забойстве выкарыстоўваўся дыстанцыйны механізм дэтанацыі - як кажуць выбухатэхнікі, хутчэй за ўсё, для актывацыі набою на бомбу, што змяшчае сім-карту «патэлефанавалі». Варыянт паставіць «аўтаматычную» дэтанацыю ад павароту ключа запальвання злачынцаў не задаволіў.

Значыць, іх мэтай было пераканацца ў тым, што за руль сеў менавіта Павел - і пасля візуальнага кантакту з ім прывесці выбуховую прыладу ў дзеянне.

Прафесійная дзейнасць

Па стане на 23 ліпеня гэта асноўная версія злачынства.

Апошнім часам у забітага было два асноўныя месцы працы - адно з найбуйнейшых і паважаных у краіне онлайн-выданняў «Украінская праўда» і «Радыё Весці», за якім, паводле пагалосак, стаяць збеглыя алігархі, звязанымі з Януковічам, і якое многія абвінавачваюць у прарасейскай пазіцыі.

«Украінская праўда» вядомая сваімі гучнымі расследаваннямі, што датычацца незаконнага ўзбагачэння буйным бізнэсам і карупцыі. Аднак украінскія журналісты, з якімі ўдалося пагаварыць «Журналу», кажуць, што Павел асабіста даўно не расследаваў нічога рэзананснага. Зрэшты, апошні тэкст Паўла на «УП» - не журналісцкі нават, а блогавы - мог не спадабацца вельмі ўплывовым людзям, звязаным з ДОБРААХВОТНІЦКІМІ батальёнамі на ўкраіна-расейскай вайне.

Акрамя гэтага, Шарамет быў выканаўчым дырэктарам выдання. Украінскія СМІ пішуць, што «УП» сваімі расследаваннямі ўступіла ў жорсткую канфрантацыю з людзьмі кіраўніка МУС Арсена Авакава і экс-прэм'ера Арсенія Яцанюка - кіраўнікоў адной з уплывовых груп у постмайданаўскіх элітах - вакол прыватызацыі Адэскага партовага завода.

Напярэдадні забойства Шарамета «Украінская праўда» трапіла ў цэнтр скандалу: у інтэрнэце з'явіліся фота, на якіх спачатку адзін з былых кіраўнікоў выдання Сяргей Лешчанка, а потым і цяперашні галоўная рэдактарка «УП» Севгіль Мусаева-Баравік па чарзе сустракаюцца за вячэрай з алігархам Грыгарышыным, што «супрацьстаіць частцы акружэння Парашэнкі». Карыстальнікі сацсетак актыўна абмяркоўвалі гэтыя сустрэчы, крытыкуючы выданне за выбіральнасць: маўляў, цяпер зразумела, чаму расследаванні, якія тычацца самога Грыгарышына, «УП» не цікавяць. На момант публікацыі гэтага матэрыялу прадстаўнікі «УП» ніяк не пракаментавалі факт і змест гэтых сустрэч.

На «Радыё Весці» - найбуйнейшай у Украіне радыёстанцыі гутарковага жанру - Шарамет толькі вёў ранішні эфір. Туды ён і збіраўся фатальным ранкам 20 ліпеня. Тэмы ў эфіры падымаліся розныя - і далёка не заўсёды палітычныя.

Зрэшты, радыёстанцыя гэтая заўсёды была ў цэнтры ўвагі: адны ў Украіне яе пастаянна ганілі за сувязь уладальнікаў з Расеяй, іншыя - у тым ліку палітычныя журналісты, эмігранты з Расеі Мацвей Ганапольскі і Яўген Кісялёў - абаранялі, даводзячы, што расейскае паходжанне капіталаў на станцыі, «стрэл» за два гады пасля Майдана, не цягне за сабой аўтаматычна пракрамлёўскую палітыку рэдакцыі: маўляў, гэта бізнэс - і кіраўнікі могуць у рэдакцыйную палітыку не ўмешвацца, бывае і такое.

Ніякіх вострых ці сенсацыйных выпадаў у чыйсьці адрас няма і ў акаўнтах нябожчыка ў сацсетках. Апошняя фотаздымак Шарамета ў Інстаграме - слоік мёду, падарунак ад «аранжавага» прэзідэнта Віктара Юшчанкі. Шарамет, зрэшты, чакаў, што Юшчанка на яго пакрыўдзіцца - па ўсёй бачнасці, ён прыклаў руку да сатырычнага відэа, абыгрываецца распаўсюджаны піярцамі Юшчанкі «тонкі» відэаролік.

Зрэшты, версія аб тым, што Шарамет занадта моцна раззлаваў кагосьці сваёй дзейнасцю, не абмяжоўваецца апошняй актыўнасцю нябожчыка. Гісторыя крыўды цалкам можа быць застарэлай - так што, улічваючы стаж Паўла ў сур'ёзнай журналістыцы і ў Беларусі, і ў Расеі, і ва Украіне, гэты факт нельга скідаць з рахункаў.

Што яшчэ важна, не абавязкова шукаць след у публікацыях, што ўжо выйшлі.

Магчыма, у распараджэнне Паўла трапіла нейкая адчувальная інфармацыя або дакументы, якія пагражаюць сур'ёзнымі праблемамі вельмі ўплывовым асобам. Украінскія следчыя ўжо паабяцалі запытаць у Google і Facebook усю перапіску нябожчыка, а таксама прааналізаваць яго тэлефонную актыўнасць. Аналіз гэтай інфармацыі можа даць следчым адказ, ці «накапаў» Павел нешта сур'ёзнае.

Асабістая непрыязнасць

У самым агульным выглядзе такая версія вылучаецца вельмі часта, калі матывы забойства не зусім ясныя. Аднак у гэтым выпадку яна з'явілася не адразу, а праз гадзіны пасля першых заяваў афіцыйных асобаў. Магчыма, следчыя атрымалі нейкую не агучаную публічна інфармацыю, а магчыма - проста дадалі, каб праверыць. На ўсялякі выпадак.

У любым выпадку, гэтая версія прыкрытая цемрай. Фактаў пра тое, што хтосьці настолькі моцна варагаваў з Паўлам, у публічнай прасторы няма - і спекуляваць тут нельга. Пачакаем абнаўленняў ад следства.

Усе публічныя версіі аб'ядноўвае тое, што яны ляжаць на паверхні і зразумелыя. Іх шматлікасць азначае, што ўсе яны - не самыя найлепшыя.

Вялікая імавернасць, што сапраўдныя матывы апісваюцца не гэткай відавочнай версіяй.

Застаецца толькі пажадаць поспехаў украінскім следчым і іх калегам з ЕЗ і ЗША, якія падключыліся да расследавання, у раскрыцці гэтага злачынства.