У беларусаў забяруць «пернікі»

Пасля правальнага 2011 з яго дзвюма дэвальвацыямі і трохзначнай інфляцыяй беларускія ўлады спрабавалі дырэктыўна педаліраваць рост грашовых даходаў насельніцтва.

Улічваючы, што асноўнай крыніцай такіх даходаў з'яўляецца заработная плата, з канца 2011 года яе сталі хутка нарошчваць. Калі першапачаткова прырост заработнай платы ў намінальным выразе не перавышаў узровень інфляцыі ў краіне, то ўжо да красавіка 2012 заработная плата беларусаў пачала расці і ў рэальным выразе, піша Антон Балточка на сайце «Беларускія навіны».

Такім чынам улады знялі сацыяльную напружанасць пасля крызісных пертурбацыяў, насельніцтва атрымала незаслужаны пернік, а прадпрыемствы павялічылі выдаткі, што ў далейшым адбілася на іх фінансавым стане.

Апошняе адыграла важную ролю ў паступовым згортванні праграмы павышэння даходаў насельніцтва.

Напампоўваць заробкі больш немагчыма

Павялічаныя выдаткі прадпрыемстваў рабілі іх прадукцыю яшчэ менш канкурэнтаздольнай на рынку, а ў спалучэнні з ужо і так затаваранымі складамі абаротных сродкаў для працягу дзейнасці не хапала. Ўзбагацелае насельніцтва пачало марнаваць грошы на замежныя тавары, імпарт якіх рэзка ўзрос, негатыўна ўплываў на гандлёвы баланс краіны.

У выніку са жніўня 2013 г можна было назіраць зніжэнне намінальнай заработнай платы па краіне і паскарэнне інфляцыі, якая скараціла тэмпы прыросту заработнай платы ў рэальным выразе. Рыторыка афіцыйных уладаў таксама змянілася. «Нашы беларусы распешчаны дзяржавай. Я сёння беларусам кажу: у нас толькі лянівы можа не зарабіць грошы», - заявіў Аляксандр Лукашэнка ў лістападзе 2013 года. «Заробак - гэта зарплата, а ня зряплата», - рэзюмаваў тады кіраўнік дзяржавы.

І на самай справе ўжо ў студзені 2014 заработная плата беларусаў у намінальным выражэнні сур'ёзна асела. У параўнанні са снежнем 2013 яна скарацілася на 9,1% і склала 5 млн 322,4 тыс рублёў.

Хоць снежань у якасці базы параўнання ня паказальны, бо ў гэтым месяцы заработная плата па Беларусі вырасла на 9,5% у параўнанні з папярэднім месяцам. У асноўным гэта звязана з так званай трынаццатым заробкам, які плацяць паводле вынікаў года. Аднак калі параўнаць студзеньскую заработную плата ў рэтраспектыве, то можна заўважыць, што ў намінальным выражэнні яна знізілася да ўзроўню чэрвеня 2013 года. У даляравым выражэнні - наогул дасягнула ўзроўню сакавіка мінулага года.

Па адным месяцы складана судзіць аб пачатку якога-небудзь трэнду ў даходах насельніцтва, аднак з улікам цяперашняй эканамічнай сітуацыі ў краіне, узрастаючых дысбалансаў у эканамічных паказчыках можна сцвярджаць, што працяг палітыкі напампоўвання заработнай платы немагчымы.

У лепшым варыянце заробак будзе падтрымлівацца на тым жа намінальным узроўні, што і цяпер, з перыядычнай карэкціроўкай на інфляцыю. У горшым - павольна скарачацца пад ціскам комплексу фактараў.

Настаў час аддаваць

Выгаду ад узрослай пакупніцкай здольнасці насельніцтва атрымалі як улады, так і беларускія прадпрымальнікі. Прырост валавога ўнутранага прадукту краіны паводле вынікаў 2013 года (0,9%) у асноўным быў забяспечаны рознічным гандлем, а падзенне ВУП у студзені 2014 (-1,1%) было б большым, калі б не захаваліся аб'ёмы гандлю.

Такім чынам, эканамічныя ўлады часткова латалі дзіркі ў эканоміцы за кошт унутранага попыту, а прадпрымальнікі зараблялі дзякуючы магутнаму попыту на рознічным рынку. Аднак застымуляваннаму эканамічнаму росту прыйшоў канец, і цяпер неабходна прыбіраць дысбалансы, што утварыліся ў эканоміцы. Гэта азначае, што беларусам пара вяртаць назад грошы, якія яны не зарабілі, а проста атрымалі на час.

Зваротны працэс ужо пачаўся ў жніўні мінулага года, калі інфляцыя, якая ўтрымліваецца на працягу сямі месяцаў, пачала паскараць свае тэмпы, з'ядаючы частку даходаў насельніцтва.

У студзені 2014 індэкс спажывецкіх цэн склаў 1,6%, што ўжо з'яўляецца высокім значэннем, улічваючы планы ўрада ўтрымаць інфляцыю паводле вынікаў года на ўзроўні 11%. У лютым значэнне індэкса ўзрасло да 2%, што азначае: з пачатку года інфляцыя ўжо склала 3,6%. Гэта менш, чым за два першыя месяцы мінулага года, аднак вышэй за ўзровень аналагічнага перыяду 2012 года.

У выніку пад уздзеяннем інфляцыі насельніцтва паступова губляе частку свайго даходу.

Гэты ціхі злодзей працуе незаўважна для многіх, хто прывык не глядзець на кошты ў крамах. Тыя ж, хто да коштаў асабліва адчувальны, могуць здзівіцца вынаходлівасці вытворцаў, якія для стварэння ілюзіі меншага росту коштаў памяншаюць аб'ём тары. Напрыклад, асноўная частка малочнай прадукцыі цяпер разліваецца не ў літровыя пакеты, а па 900 мілілітраў.

Паказальна і тое, што эканамічныя ўлады паступова выкідваюць асобныя тавары са спісу прадукцыі, цэны на якую рэгулююцца дзяржавай. У выніку цэны на гэтыя тавары пачынаюць расці хутчэй.

Падступная камуналка

Асабліва сваволяць цэны на паслугі. У лютым 2014 іх рост быў вышэй, чым на харчовыя і нехарчовыя тавары. Прычына - у росце тарыфаў на паслугі жыллёва-камунальнай гаспадаркі, што карэктуюцца ў адпаведнасці з новым указам Лукашэнкі.

Указ № 500 вызначае, што цэны на камунальныя паслугі павінны індэксавацца ў адпаведнасці з ростам намінальнай заработнай платы і паквартальна. З 1 студзеня тарыфы былі павышаны на 3%, з 1 сакавіка павышаны тарыфы на газ, цеплавую і электраэнергію.

Пры гэтым за два месяцы гэтага года, як ужо гаварылася, назіраецца зніжэнне намінальнай заработнай платы па краіне. Аднак гэта будзе ўлічана толькі пры наступным пераглядзе тарыфаў, запланаваным на 1 чэрвеня. Вось толькі ўпэўненасці ў тым, што тарыфы будуць перагледжаны ў меншы бок, няма - указ № 500 не прадугледжвае такога зніжэння ў выпадку падзення намінальнай заработнай платы.

Атрымліваецца, што нават калі ў намінальным выразе заработная плата беларусаў будзе расці, то рост коштаў будзе зводзіць гэты прырост на няма. Зрэшты, не думаецца, што эканоміка Беларусі зможа вытрымаць далейшае неабгрунтаванае павелічэнне даходаў насельніцтва, таму варта чакаць зваротнага працэсу - іх скарачэння.