Як фінскі кантрабандыст падманваў савецкую мытню

Калле Ялканен дзесяткі разоў пабываў у Савецкім Саюзе ў якасці кіраўніка турыстычнай групы.

У кабінеце №741 аддзялення міліцыі міліцыянт скрыжаваў пальцы, маючы на ўвазе краты камеры. У дапытванага Калле Ялканена, што сядзеў па другі бок стала абмяклі калені. Гэта быў час, калі доўгія да падлогі бэрбэрскія паліто выходзілі ў Фінляндыі з моды, але ў Савецкім Саюзе яны яшчэ ўважаліся за вялікі шык, піша Helsingin Sanomat (пераклад - Иносми.ру).

Ялканен, які працуе кіраўніком турыстычных груп, закупіў у Ювяскюля дзесятак такіх палітонаў коштам 10 марак за штуку. Калі Ялканен абмяркоўваў угоду са сваім сябрам Сяргеем, нечакана наляцела міліцыя.

Спачатку Ялканен адмаўляў угоду, каб засцерагчы свайго сябра.

«Але калі мне паказалі турэмныя краты, я «успомніў», што, мабыць, Сяргей гэтыя палітоны ўсё ж набыў», - смяецца 83-гадовы Ялканен у сябе дома ў Ханкасалмі.

Ялканена затрымалі на чатыры гадзіны, ён заплаціў штраф, а Сяргей прасядзеў у турме пару месяцаў. Бэрбэрскія паліто засталіся акуратна складзенымі ў дзяржаўным сейфе.

Ялканен пабываў у Савецкім Саюзе блізу 80 разоў. Іскру высеклі ў 50-я гады, калі ён займаўся сельскай гаспадаркай. Калі паляўнічыя зрабілі прывал падчас палявання на ласёў, адзін знаёмы распавёў яму пра свае паездкі ў Ленінград.

Ялканен нічога не меў супраць савецкага народа, але ён ненавідзеў сістэму, пры якой дзяржава валодае ўсім. Калі таварышы-паляўнічыя распавялі яму, што дзяржаўныя крамы скупляюць у фінскіх турыстаў усякую лішнюю вопратку, Ялканен наважыў, што і яму трэба туды паехаць: «Мне прыйшла ў галаву думка, што там трэба пабываць».

Першы раз Ялканен прыехаў у Ленінград ў 1958 годзе. У чамадане ляжалі панчохі, красоўкі, джынсы і курткі, прызначаныя для продажу: «Народу было забаронена мець як заходнія тавары, так і заходнюю валюту. Нягледзячы на гэта, усе імкнуліся парушаць гэты закон, хоць за захоўванне заходняй валюты каралі паводле ўсёй строгасці».

Правоз заходняй валюты і тавараў праз савецкую мытню патрабаваў вялікай вынаходлівасці. Грошы хаваліся ў полую трубачку ад вешалкі для штаноў, у пакеты печыва і ў батоны хлеба. Новыя акардэоны «Вельтмайстар» можна было загрыміраваць пад старыя ў запэцканых чахлах кававымі плямамі і наляпіўшы на іх розныя налепкі: «На ўсялякі выпадак я вывучыў некалькі тактаў «Кумпарсіты», калі мытнікі загадалі б мне што-небудзь зайграць».

Жонка Аньян, працаўніца турыстычнага бюро, таксама часам выступала ў якасці кантрабандыста. Адзін раз фотаапарат быў схаваны пад плісіраванай спадніцай, а Калле схаваў інструкцыі карыстання на дне сваёй торбы: «Як быццам бы мытнік здагадаўся аб нашых выхадках! Ён прасунуў руку проста пад дно сумкі, выцягнуў інструкцыі і спытаў: «А дзе камера?». У мяне хапіла кемлівасці сказаць, што прыяцель папрасіў купіць запчасткі да сваёй камеры, але іх, на жаль, не знайшлося».

Анья са сваёй спадніцай не траплялася.

У прамежках паміж паездкамі сельская гаспадарка змянілася на ўтрыманне бакалейнай крамы, а пасля гэтага Ялканен перайшоў на працу ў страхавую кампанію. Калі Ялканен застаўся ўдаўцом, ён, на пенсіі, напісаў кнігу «Філіял Каленаў крамы на Усходзе», якую выдаў за свой рахунак: «Мне вельмі хацелася напісаць, бо падчас паездак шмат што адбывалася. Савецкі Саюз быў вельмі асаблівай краінай. Хацелася ўзгадаць мінулае і падражніць нашага ўсходняга суседа».

Як у кіраўніка тургруппы, у Ялканена было шмат клопатаў. Аднойчы валізка з пашпартамі ўсіх чальцоў тургруппы была забытая ў ліфце: «Я быў у такой паніцы, што думка пра тое, каб выкінуцца з акна, здавалася мне цалкам прымальным варыянтам».

Урэшце, валізка ўсё ж такі знайшлася.

«Я навучыўся верыць у тое, што са мной не можа здарыцца нічога дрэннага. Пачак цыгарэт «Бостан» дапамагаў развязаць усе пытанні», - кажа ён.

Падчас паездкі ў Сочы ён мог расстацца з жыццём, бо Ялканен наткнуўся на шкляную сцяну. Сцяна раскалолася на кавалкі, але Ялканен адкараскаўся невялікімі драпінамі: «Добра, што ад мяне не пахла гарэлкай, таму мне не выставілі рахунак за гэтую сцяну».

Сяргей заставаўся сябрам і партнёрам да канца 80-х гадоў, пакуль не заснуў у сваім крэсле і больш не прачнуўся. Тады стала здавацца, што ў Ленінград не варта больш ехаць.

У апошні раз Ялканен быў у Ленінградзе ў 1993 годзе. Горад ужо называўся Санкт-Пецярбургам, і часы падпольна гандлю ўжо прайшлі: «У Расею мяне больш не цягне. Акрамя таго, мяне ж там засмяюць, калі я пачну прадаваць джынсы».

Фота: Petteri Kivimäki