Андрэй Зубаў: У Беларусі, Украіне і Расеі ідзе грамадзянская вайна

На ўсёй постсавецкай прасторы ідзе вайна савецкага таталітарнага грамадства супраць еўрапейскага.

Андрэй Зубаў, які быў звольнены з працы ў МГІМО за выказанае 24 сакавіка параўнанне анэксіі Крыму з дзеяннямі гітлераўскай Германіі ў 1938 годзе, даў інтэрв'ю «Радыё Свабода».

- Нядаўна вы назвалі ваеннае ўварванне Расеі ў некаторай ступені поспехам Украіны...

- Вядома. Пуцін імкнуўся абысціся малымі сродкамі, як ён гэта рабіў у Крыме, і развязаць усёй «Новаросіі» - мабілізаваць сваіх прыхільнікаў, выкарыстоўваць малую колькасць дыверсійных груп, каб не выклікаць абурэння ва ўсім свеце і, як следства, - акупацыя. Гэтага не атрымалася. Украінскія войскі апынуліся баяздольнымі, яны пачалі змагацца, прычым змагаюцца ўсё лепш і лепш. Тады Пуцін адказаў на просьбу «паўстанцаў» і даў ім цяжкую тэхніку, танкі, устаноўкі «Град», артылерыю. У некаторай ступені гэта дапамагло, але потым усё ж прывяло да таго, што нічога яны зрабіць не змаглі, Ілавайск амаль узяты, Данецк і Луганск акружаныя.

«Паўстанцы» папрасілі пра ўвод рэгулярнага расейскага войска на тэрыторыю Украіны, бо сваімі сіламі яны нічога зрабіць не могуць. Гэта, верагодна, тлумачыцца, чаму ўсе кіраўнікі сепаратысцкіх рэспублік былі адхіленыя. У іх былі свае ідэалы, яны імкнуліся да сваіх мэтаў, а прыйшлі расейскія войскі, і на іх месца былі пасаджаныя простыя выканаўцы волі Пуціна без фантазіі. І таму ўвод гэтых войскаў азначае, што ўкраінскае войска ўмела змагаецца і перамагае. І ўжо інакш, чым уводзіць лепшыя часткі, элітныя, дэсантныя войскі, нічога не атрымліваецца...Але я думаю, што і тут нічога не атрымаецца.

- Калі праводзіць гістарычныя паралелі, то з якім гістарычным перыядам можна параўнаць цяперашні стан расейска-ўкраінскага канфлікту? Тое, што цяпер адбываецца ва ўсходняй Украіне, называюць расейскім уварваннем. Якое ваша вызначэнне сённяшняй сітуацыі?

- Тут напрошваецца шэраг вельмі важных паралеляў. Я не кажу ўжо пра паралелі з Другой сусветнай вайной, бо ўкраінскае войска ўжо паказала, што ваюе нядрэнна, мужна, як ваявала Чырвоная Армія, калі ўварваліся нямецкія войскі. Яна адыходзіла, цярпела паразы, але не была зламаная. І ў выніку перамагла. Быў свой Сталінград, і Чырвоная Армія перамагла. Мне здаецца, што сітуацыя падобная не да Польшчы, тым больш не да Чэхаславаччыны 1938 году, а падобная на барацьбу Савецкага Саюза супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў, якая ў выніку стала паспяховай.

Але і больш блізкія аналогіі мне цяпер бачацца. Гэта тое, што адбывалася ў Югаславіі ў пачатку 90-х гадоў. Тады камуністычна думаючыя сербы на чале з Мілошавічам, якія імкнуліся абараніць сваю, як бы мы сказалі, малую імперыю Югаславію. Яны пачалі вайну супраць усіх рэспублік, якія адышлі, каб зноў аднавіць уладу і стварыць вялікую сербскую дзяржаву. У выніку нічога не атрымалася і Мілошавіч апынуўся ў Гаагскім трыбунале. Гэтая аналогія цяпер вельмі блізкая.

Трэці момант, не аналогія, а проста важны факт. Да нядаўняга часу тое, што адбываецца ва Украіне, называлі грамадзянскай вайной ва Украіне, як бы расейскамоўны, савецкі Усход змагаецца супраць украінскамоўнага цэнтра і Захаду. На самой справе цяпер зразумела, што гаворка ідзе не аб грамадзянскай вайне ва Украіне, у якую ўмешваецца Расея, а аб грамадзянскай вайне на ўсёй постсавецкай прасторы. Гэта грамадзянская вайна старога, савецкага менталітэту таталітарнага грамадства з новым, вестэрнізаваным, жадаючым ісці ў Еўропу і будаваць дэмакратычную дзяржаўнасць грамадствам. Паўсюль.

І таму людзі ў Расеі, якія падтрымліваюць Украіну, якая імкнецца на Захад, яны на баку не Украіны, яны на баку новага кірунку ў грамадзянскай вайне. Гэта выразна відаць у зносе або аднаўленні помнікаў Леніну, Сталіну і гэтак далей. А тыя, хто наадварот падтрымліваюць савецкае, або ў Данбасе, або ў Цэнтральнай Украіне, у Крыме, у Расеі, у Беларусі - яны на другім баку ў грамадзянскай вайне. Цяпер на палях паўднёва-ўсходу Украіны праходзіць фронт грамадзянскай вайны ўсёй постсавецкай прасторы. Гэта вельмі важна зразумець.

- Як вы мяркуеце, ці мае сэнс далей выкарыстоўваць перамоўную пляцоўку ў Менску?

- Я думаю, што перамовы заўсёды трэба выкарыстоўваць. Наогул мець адкрытую пляцоўку для перамоў - гэта заўсёды добра. Іншая справа, што гэта не заўсёды прыводзіць да жаданага выніку, але перамовы весці трэба, нягледзячы ні на што. Трэба пакідаць адкрытай магчымасць ад ваеннага супрацьстаяння перайсці да мірных перамоваў. Але спадзявацца, што гэтыя перамовы прывядуць да капітуляцыі цяперашняй Украіны перад Расеяй наіўна.

Я перакананы, што Украіна не капітулюе, у канчатковым рахунку Украіна, або калі казаць па-іншаму, дэмакратычны заходні трэнд, заходняя дэмакратычная сіла ўсёй постсавецкай прасторы пераможа касцяную, кагэбісцкую камуністычную сілу, якая таксама вельмі моцная на постсавецкай прасторы.

- Як вы сябе адчуваеце ў Расеі? Ці падвяргаецеся цкаванню, прэсінгу?

- Я сябе адчуваю так, як цяпер сябе адчуваюць усе людзі на постсавецкай прасторы. Цяпер цяжкі момант. Я ўжо не прафесар МГІМО, 30 чэрвеня я быў звольнены з інстытута.

- Ці ёсць у вас магчымасць працаваць у Расеі?

- Пакуль ёсць. Асобныя прыватныя прапановы, лекцыі, кнігі пішу. Пакуль на кавалак хлеба хапае.