Der Spiegel: Нямеччына дапамагала Сірыі ствараць хімічную зброю

Шэсць нямецкіх кампаній дапамагалі Асада ў стварэнні хімічнай зброі.

Пра гэта сведчаць дакументы з архіваў урада ФРГ і рэжыму сірыйскага прэзідэнта. Яны прымушаюць падазраваць шэраг нямецкіх кампаній у тым, што яны дапамагалі прэзідэнту Сірыі Башару Асаду і ягонаму бацьку, экс-прэзідэнту Хафэз Асаду, развіваць хімічную зброю, ад прымянення якой неўстаноўленымі асобамі падчас цяперашняй грамадзянскай вайны ў Сірыі загінулі блізу 1400 чалавек, піша нямецкі часопіс Der Spiegel (пераклад - Инопресса.ру).

Усяго ў дакументах МЗС Нямеччыны, рассакрэчаных па заканчэнні 30-гадовага тэрміну і апублікаваных Інстытутам найноўшай гісторыі, ідзе гаворка пра шэсць кампаній, што садзейнічалі у 1984 годзе Дамаску ў стварэнні хімічнай зброі, а менавіта - пра шкляную кампанію Schott, вытворцу прыбораў Kolb, фармацэўтычны канцэрн Merck , а таксама пра фірмы Heraeus, Riedel-de Haën і Gerrit van Delden. Яшчэ падчас свайго візіту ў снежні 1984 ізраільскі пасол Іцхак Бэн-Ары падаў нямецкім баку "выведвальныя звесткі", з якіх вынікала, што з сярэдзіны 1970-х гадоў на даручэнне сірыйскага ўрада навукоўцы "пад прыкрыццём сельскагаспадарчых і медыцынскіх даследаванняў" распрацоўвалі хімічную зброю , асабліва - газ зарын. Да 1982 года, са слоў тагачаснага амбасадара, у хімічным аддзеле Навукова-даследчага цэнтра CERS у Дамаску, які і займаўся сакрэтнай праграмай, ужо была пабудаваная пілотная ўстаноўка, і Сірыя заключыла дамовы з еўрапейскімі кампаніямі на пастаўку трох завадскіх ліній па вытворчасці.

Да 1985 года, паводле прагнозаў Бэн-Ары, сірыйцы павінны былі быць здольныя вырабляць да 700 кг зарына ў год, што было б дастаткова для знішчэння мільёнаў чалавечых жыццяў. Тады, як гаворыцца далей, замежнапалітычнае ведамства ФРГ паабяцала ізраільскаму баку разабрацца ў тым, што здарылася. Аднак спіс нямецкіх кампаній, перададзены 16 месяцаў таму назад цяперашняму нямецкаму ўраду Арганізацыяй у забароне хімічнай зброі, прымушае сумнявацца ў гэтым. АЗХЗ, у сваю чаргу, атрымала яго ад урада Башара Асада, які пагадзіўся на знішчэнне свайго хімічнага арсенала пры ўмове публічнай агалоскі ўсіх кампаній-пастаўшчыкоў.

"Такім чынам атрымліваецца, што нямецкі ўрад не шкадуе нікога, калі гаворка заходзіць аб злачынствах супраць чалавечнасці, і адначасова з гэтым выкарыстоўвае любыя мажлівыя аргументы для таго, каб абараніць нямецкіх выканаўцаў", - каментуе Der Spiegel.

Да гэтага часу, як гаворыцца ў матэрыяле, у Нямеччыне не было створана ні адзінай камісіі ў вывучэнні гэтай старонкі яе гісторыі, а на саміх прадпрыемствах адмаўляюцца дапамагаць у расследаванні гэтых абставінаў. У прыватнасці, у Heraeus і Schott паведамілі, што ў іх архівах няма дакументаў аб угодах, учыненых некалькі дзесяцігоддзяў таму назад. А ў Riedel-de Haën наогул заявілі, што фірма была прададзеная іншай кампаніі ў 1995 годзе, у выніку чаго дакументаў за той перыяд проста не існуе.

Акрамя гэтага, у рассакрэчаных дакументах нямецкага МЗС змяшчаюцца ўказанні на тое, што тыя ж самыя кампаніі, якія працавалі ў Сірыі, удзельнічалі ў будаўніцтве завода вытворчасці хімічнай зброі ў ірацкай Самары. Да прыкладу, нямецкая фірма Karl Kolb GmbH&Co KG, як заявіў нейкі прадстаўнік Дзярждэпартамента ЗША 12 снежня 1984 года ў пасольстве Нямеччыне ў Вашынгтоне, "паставіла ў Ірак устаноўкі для вытворчасці вялікіх колькасцяў паралітычнага газу". Гэты завод, як піша Der Spiegel, спасылаючыся на заключэнне каманды экспертаў ад 2004 года, "у свой час быў самым сучасным заводам па вытворчасці хімічнай зброі, хоць ён і быў замаскіраваны пад фабрыку вытворчасці пестыцыдаў".

Былы супрацоўнік нямецкай выведкі BND, які пажадаў застацца неназваным, заявіў выданню, што спецслужба яшчэ ў 1978 годзе мела доказы таго, што ірацкі дыктатар Садам Хусейн карыстаецца нямецкай дапамогай, і інфармавала пра гэта нямецкае МЗС, аднак там гэтая інфармацыя лічылася непажаданай.

"Тыя, хто нібыта не разумеў, што ў Самарэ рабілі хімічную зброю, былі альбо наіўнымі, альбо бессаромнымі, - сцвярджае экс-супрацоўнік BND. - Нідзе ў свеце няма завода вытворчасці пестыцыдаў, дзе ўстаноўкі знаходзіліся б у падземных бункерах, паміж будынкамі заводаў былі кіламетровыя зоны, (...) а сам завод ніякім чынам не злучаўся б з іншымі хімічнымі прадпрыемствамі або аўтадарогамі. Да таго ж адміністрацыйныя будынкі размяшчаліся на зацішным баку, што вельмі дзіўна для фабрыкі па вытворчасці пестыцыдаў".