The Washington Post: Расея слабейшая, чым мы думаем

Расея выяўляецца параўнальна слабай дзяржавай, якая спрабуе ўмацаваць свае пазіцыі гегемона на постсавецкай прасторы.

Аб гэтым піша The Washington Post (пераклад Иносми.ру).

У спрэчках аб прычынах уварвання ва Украіну за звычайную аксіёму ўважаецца, што Расея - гэта магутная баяздольная дзяржава, якая займае жорсткую пазіцыю і грунтуецца на тым, што рэалісты называюць максімальным выкарыстаннем моцы. У адпаведнасці з такім пунктам гледжання крокі, прынятыя Расеяй, былі справакаваныя вонкавымі моцамі і прасоўваннем NATO на ўсход, і захоп былых савецкіх тэрыторый выклікаў неўнікнёныя дзеянні ў адказ. Крытыкі такой тэорыі сцвярджаюць, што агрэсія Расеі была матываваная альбо коштам нафты, альбо ўнутранымі праблемамі, але пры гэтым і жаданнем прадэманстраваць моц. Аднак калі мы аналізуем вынікі мінулых прыкладаў агрэсіўных паводзін Расеі, то цалкам апраўдана прыходзім да суздром іншай высновы: напраўду Расея выяўляецца дзяржавай і параўнальна слабай, і абмежаванай у магчымасцях, якая спрабуе ўмацаваць свае пазіцыі гегемона на постсавецкай прасторы.

Было б недарэчным уважаць дзяржава за абмежаваную ў сродках, калі яна накіравала (неафіцыйна) войскі ва Украіну, увайшла ў Грузію (у 2008 годзе), распачала варожыя дзеянні ў дачыненні да Эстоніі (у 2007 годзе), а надоечы непрыхавана пагражала Даніі ядзернай зброяй. Аднак галоўным з'яўляецца прааналізаваць, якім чынам выкарыстоўваецца моц прымусу напраўду. Што мы і зрабілі ў нашай практычна гатовай да друку кнізе «Расейская дыпламатыя моцы: энэргетычная, кібэрнэтычная і прыбярэжная палітыка як новыя формы ўплыву» («Russia's Coercive Diplomacy: Energy, Cyber, and Maritime Policy As New Forms of Power"). Аналізуючы ўжыванне Расеяй кібэрнэтычнай і энэргетычнай моцы, мы бачым дзяржаву, якая робіць мінімум з таго, што яна магла б зрабіць, і пры гэтым часцяком не дасягае пастаўленых мэт.

У 2007 годзе Расея прадэманстравала свае магчымасці ў кібэрпрасторы, калі эстонскі ўрад пастанавіў перанесці помнік савецкім жаўнерам-героям Другой сусветнай вайны з цэнтральнай плошчы ў Таліне на ўскраіну сталіцы. Успрынятая як абраза і прыніжэнне гонару Расеі, такая пастанова выклікала шматлікія хакерскія кібэратакі супраць эстонскіх дзяржаўных і прыватных сайтаў, што прычынілася да хібаў у дзейнасці камерцыйных арганізацый і ўрадавых устаноў, якія доўжыліся прыкладна два тыдні. Да 2008 года, збольшага ў адказ на кібэратакі, Эстонія ўмацавала свае пазіцыі ў якасці аб'яднанага цэнтра перадавых тэхналогій кібэрабароны NATO. Помнік савецкаму жаўнеру ў цэнтр Таліна так і не вярнулі, а кібэратакі прычыніліся да таго, што Эстонія канчаткова выйшла са сфэры расейскага ўплыву - што наўрад можна ўважаць за поспех расейскай улады, якая прадэманстравала сваю прыхільнасць да гвалтоўных метадаў.

Затым у 2008 годзе следам за сэрыяй кібэратак і скрыўлення вэб-сайтаў, зробленых Расеяй, быў узброены напад на Грузію з ужываннем звычайных сродкаў вядзення вайны. Гэтыя кібэратакі прычыніліся да хібаў у сістэмах сувязі і хаосу ва ўсёй краіне. Праўда, тактыка ўжывання кібэратакі не зрабіла вызначальнага ўплыву на вынік збройнага канфлікту. Гэтая непрацяглая вайна таксама ўмацавала Грузію і прыспешыла працэс яе інтэграцыі з Захадам.

Падчас нядаўняга ўварвання Расеі ва Украіну кібэратакі не рабіліся. Улічваючы, што ў дзвюх папярэдніх аперацыях яны выявіліся неэфэктыўнымі, расейская моц кібэрнэтычнага ўздзеяння, з усяго відаць, значна аслабла. Тое ж самае можна сказаць і пра моц энэргетычнага ўплыву - улічваючы з'яўленне альтэрнатыўных газаправодаў і падзенне кошту нафты. Зноў і зноў мы бачым, як Расея выкарыстоўвае сваю моц і магчымасці абмежавана і галоўным чынам сімвалічна. А яе дэманстрацыя моцы прычыняецца да вынікаў, якія, здаецца, шмат у чым процілеглыя пастаўленым мэтам.

Расея ўжывае сваю моц за межамі краіны таму, што грамадская думка ўнутры краіны падтрымлівае такія дзеянні, таму, што такую палітыку ёй дазваляў весці высокі кошт нафты і газу, а таксама таму, што стратэгічнае спаборніцтва з ЗША змушае Расею пацвярджаць сваё панаванне на постсавецкай прасторы . Аднак гэтыя дзеянні не дазваляюць дасягнуць стратэгічных поспехаў - за выняткам нязначных і, як уяўляецца, піравых перамог. З улікам гэтага, на што можа пайсці Расея напраўду? Расея імкнецца пакараць сваіх ворагаў – хай гэта ЗША, Грузія, Украіна або Эстонія, але зрабіць гэта яна можа толькі ў абмежаваных маштабах. І ўжыванне такога кшталту моцы заўсёды прычыняецца да наступстваў - і часцяком да непрадбачаных.

Выклікае неспакой тое, што покуль дзеянні Расеі будуць па-ранейшаму неэфэктыўнымі, а кошт нафты будзе падаць, у будучыні яна будзе дзейнічаць ужо не так стрымана. І ўсё ж, мяркуючы з апошніх дзеянняў Расеі, яе кіраўніцтва па-ранейшаму будзе захоўваць стрыманасць і разважлівасць, праводзячы пры гэтым палітыку распальвання ваеннай гістэрыі і пагражаючы ўжываннем вайсковай моцы. Расея - гэта не тая краіна, якая будзе максімальна выкарыстоўваць моц, а проста сярэдняя дзяржава, якая спрабуе абараняць свае інтарэсы, маючы абмежаваныя стратэгічныя магчымасці.

Калі паглядзець у будучыню, то наступным магчымым асяродкам напружанасці з'яўляецца Арктыка, у якой расейскія эліты бачаць велізарныя эканамічныя магчымасці і спрыяльную пэрспэктыву поспеху на міжнароднай арэне. Праўда, тут Расея дзейнічае ў рамках міжнароднага права для забеспячэння сваіх тэрытарыяльных правоў нароўні з Канадай, Нарвэгіяй і Даніяй (праз Грэнландыю). Гэтыя краіны заяўляюць аб сваіх падводных эксклюзіўных эканамічных зонах (EEZ) на падставе законаў, прынятых у рамках Канвенцыі марскога права ААН. Адзіная краіна, якая не ўдзельнічае ў гэтым працэсе, гэта ЗША.

Мы падтрымліваем Джона Васкеса (John Vasquez), які заклікае правесці даследаванне замежнай палітыкі, падчас якога прааналізаваць вынікі ўжывання моцы разам з выпадкамі стварэння стратэгічных сітуацый. Тое, якім чынам скончыцца гэты канфлікт, дазволіць даведацца аб наступных канфліктах. Ранейшыя выпадкі ўжывання моцы, пэўна, скончыліся няўдачай (Эстонія-Грузія). Ці стане такой жа няўдалай спробай і Украіна? Ці магчымы станоўчы вынік, калі такія дзеянні прычыняцца да знясілення рэсурсаў краіны, выведуць на чыстую ваду канфлікты ў сувязі з наборам на тэрміновую службу і ў далейшым прадэманструе няздольнасць Расеі дзейсна ўжываць свае кібэрнэтычныя і энэргетычныя магчымасці.