Лукашэнка загнаны ў кут

Грошай дыктатару ўжо ніхто не дае.

На сустрэчу Лукашэнкі і Пуціна падчас ушанавання 70-годдзя патрыярха Кірыла многія ў Менску рабілі сур'ёзную стаўку. Зацягнуты газавы канфлікт, праблема паставак нафты, фінансаванне беларускай эканомікі і шэраг іншых пытанняў, акрамя як на ўзроўні двух кіраўнікоў развязаць ужо немагчыма, піша выданне eadaily.com.

Аднак устойлівае маўчанне як афіцыйнага Менска, так і Крамля ў якасці вынікаў сустрэчы прымусілі большасць аналітыкаў адзначыць, што перамовы наўрад ці ўвянчаліся поспехам, асабліва для беларускага боку. І ў тым, што ўсё для беларускага боку складваецца не самым найлепшым чынам, прадэманстравалі апошнія некалькі дзён, падзеі якіх не пакідаюць ніякіх ілюзій з нагоды таго, як прайшла сустрэча ў Маскве.

З абсалютнай упэўненасцю можна сцвярджаць, што пытанні паставак нафты ў Беларусь і аплаты запазычанасці за газ так і не былі развязаныя. Што б ні казалі ў Менску, але за апошні месяц сітуацыя практычна не змянілася: Беларусь так і не выконвае ўзятыя на сябе абавязанні, а РФ прытрымліваецца ранейшай пазіцыі «раніцай грошы, увечары крэслы».

Што сітуацыя складваецца не на карысць беларускага дыктатара, стала канчаткова ясна 25 лістапада, калі з'явілася інфармацыя аб тым, што ўлады наважылі зрабіць другую спробу падвысіць цану на транзіт расейскай нафты. Як вядома, такое жаданне ўжо было ў Менску ў разгар цяперашняга нафтагазавага канфлікту, калі Масква запатрабавала аплаціць запазычанасць за пастаўкі блакітнага паліва больш чым $300 млн.

Тады міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю Беларусі наважыла з 11 кастрычніка 2016 года падвысіць тарыфы на 50%, што было прамым парушэннем падпісаных раней дамоўленасцей. Праўда, пасля таго, як справа атрымала сур'ёзную агалоску, а праблема стала пагражаць сур'ёзным канфліктам з Расеяй, Лукашэнка скасаваў сваю пастанову і нават пагадзіўся выплаціць запазычанасць да канца кастрычніка.

Улічваючы тое, што ў казне грошай няма, запазычанасць «Газпрам» так і не атрымаў, а значыць, і ранейшыя аб'ёмы паставак нафты беларусы так і не ўбачылі. Гэта ўжо каштавала краіне ў страту блізу 0,3% ВУП, што пры гэтым няўхільным яго падзенні мае істотнае значэнне для эканомікі.

І вось на днях, так і не здолеўшы дамовіцца з Крамлём, Лукашэнка зноў вырашыў пайсці на шантаж: як паведаміў афіцыйны прадстаўнік «Транснафты» Ігар Дзёмін, «Гомельтранснафта Дружба» і «Полацктранснафта Дружба» апавясцілі расейскі бок аб тым, што маюць намер павысіць кошт транзіту расейскай нафты з 1 студзеня 2017 года на 20,5%. Прычым адэкватнага тлумачэння сваім дзеянням афіцыйны Менск так і не даў, і гэта не выпадкова.

Сёння беларускую ўладу ані не турбуе юрыдычны бок гэтага пытання, так як краіна знаходзіцца на мяжы банкруцтва. Гэта азначае, што, не здолеўшы знайсці кампраміс, чыноўнікі Лукашэнкі не прыдумалі нічога лепшага, як зноў шантажаваць расейцаў. І наўрад ці ў гэтым выпадку не абышлося без прамой на тое санкцыі з боку кіраўніка. Тым больш не дзіўны той факт, што Лукашэнка ў сваім нядаўнім інтэрв'ю азербайджанскаму інфармацыйнаму агенцтву Trend заявіў аб сур'ёзнай зацікаўленасці ў перапрацоўцы азербайджанскай нафты, адзначыўшы, што «могуць быць і ўзаемныя пастаўкі сыравіны, і наладжванне цеснай кааперацыі паміж хімічнымі прадпрыемствамі Беларусі і Азербайджана».

Прасцей кажучы, пасля сустрэчы Лукашэнкі і Пуціна ў Менску зразумелі, што Расея не збіраецца больш ісці на саступкі, а таму зноў было вырашана рэанімаваць працэс дыверсіфікацыі паставак вуглевадародаў у Беларусь.

Аб тым, што ў беларускай сталіцы расчараваліся ў цяперашнім да сябе стаўленне з боку Масквы, кажа і яшчэ адзін факт: пасля прыезду Лукашэнкі літаральна накінуўся на сваіх падначаленых, запатрабаваўшы ад іх «з пункту гледжання эканомікі наладзіцца на вайсковы лад». Хацелася б нагадаць, што гэта ўжо далёка не першая такая заява беларускага кіраўніка, і ўсе яны рабіліся ў перыяд нарастання крызісу ў двухбаковых стасунках.

Можна хаця б узгадаць словы Лукашэнкі 2011 года, калі 27 траўня падчас нарады ў бягучай сітуацыі на спажывецкім і валютным рынку ён запатрабаваў «паставіць усіх на вайсковыя рэйкі». Як вядома, наступныя месяцы паказалі, што гэтых слоў было відавочна недастаткова для таго, каб спыніць валютны і эканамічны крызіс, і толькі фінансавая дапамога з боку Расеі здолела больш-менш стабілізаваць абстаноўку на невялікі тэрмін.

Нешта такое казаў кіраўнік Беларусі і летась, калі незадоўга да чарговых прэзідэнцкіх «выбараў» на сустрэчы з прэм'ер-міністрам Андрэем Кабяковым ён адзначыў, што «ў нас ідзе ў эканоміцы вайна, вайсковае становішча».

І такія паралелі не могуць не насцярожваць. Тым больш калі разумець, што, па ўсёй бачнасці, беларускі кіраўнік на гэтым этапе адмёў зробленыя ў Маскве прапановы, вырашыўшы ісці ва-банк. Інакш складана растлумачыць, чаму пасля свайго вяртання на нарадзе з нагоды стратэгіі развіцця беларускага машынабудавання Лукашэнка заявіў, што «разлічваць трэба толькі на сябе», а таму неабходна весці «больш актыўную працу дыверсіфікацыі рынкаў збыту» і «ўсталяваць жорсткі кантроль у сферы якасці прадукцыі на ўсіх этапах вытворчасці». Гэта значыць, фармальна было абвешчана, што грошай з Расеі не будзе, і што трэба шукаць іншыя выхады з гэтай сітуацыі.

Тут неабходна адзначыць яшчэ адну даволі цікавую дэталь. Падчас сустрэчы ў Маскве Пуцін заявіў, што ўсе цяперашнія праблемы «часовыя», а паміж краінамі «створаны механізм узнаўлення аб'ёму нашых гандлёва-эканамічных сувязяў, і іх дыверсіфікацыі», а таму суседзі «не толькі ў стане ўсё гэта аднавіць, але і, безумоўна, рухацца далей».

Пры гэтым было адзначана, што галоўнымі перадумовамі для далейшага руху з'яўляецца той факт, «што ў нас ёсць не проста вялікія праекты», а «працягваецца пашырэнне кааперацыі, у тым ліку ў сферы машынабудавання, сельгасмашынабудавання». Наўрад ці прэзідэнт Расеі не ведае, як у рэчаіснасці ідуць справы ў гэтай сферы двухбаковага супрацоўніцтва, асабліва ў галіне «глабальных праектаў» накшталт зліцця «МАЗа» і «КамАЗа». Значыць, гэта заява была зроблена невыпадкова.

Цалкам верагодна, што за зачыненымі дзвярыма расейскі кіраўнік зноў вярнуўся да пытання аб далейшай інтэграцыі прадпрыемстваў машынабудаўнічага комплексу, паставіўшы яго ў якасці аднае з умоў магчымай дапамогі Беларусі. І тое, што Лукашэнка ўсё яшчэ не гатовы ісці на саступкі, і тое, што ён вырашыў зноў «прагледзець» машынабудаванне адразу ж пасля сваёй паездкі ў Маскву, толькі пацвярджае гэтае меркаванне.

Вядома, цяперашнія паводзіны беларускага кіраўніцтва самі за сябе сведчыць аб тым, што ў Маскве на пытанне аб грошах быў атрыманы вядомы ўсім адказ Дзмітрыя Мядзведзева наконт таго, што трэба трымацца.

Аднак, як павядуць сябе беларускія ўлады далей, пакуль казаць досыць складана, асабліва калі ўлічваць, што да Лукашэнку астудзілі і на Захадзе: МВФ крэдытаваць беларускую эканоміку пакуль не збіраецца, а працэс «братання» з ЕЗ перайшоў у стадыю спячкі.

Ва ўмовах, калі краіна знаходзіцца на мяжы калапсу, які не здараўся з ёй з 1990-х гадоў, ад Лукашэнкі можна чакаць як лагічных, так і ўчынкаў, якія не паддаюцца асэнсаванню. І, на жаль, другі варыянт здаецца найбольш імаверным.

Хутчэй за ўсё, у Менску, не прыдумаўшы нічога лепшага, зноў вернуцца да сваёй «старой песні аб галоўным»: мы для Расеі — усё, а яны нас «хочуць нахіліць». Таму не трэба здзіўляцца, калі самым найбліжэйшым часам беларускія ўлады ўспомняць Маскве і свайго паралімпійца з расейскім сцягам, і адмову падтрымаць украінскую рэзалюцыю аб абароне правоў чалавека ў Крыме, і недалучэння да антырасейскіх санкцый, і многае іншае.