У Беларусі з'явіцца новы падатак? На беспрацоўе

Уладам няма дзе ўзяць грошы, каб дапамагчы людзям, якія заўтра могуць апынуцца на вуліцы.

Рэцэсія, якая зацягнулася, прывяла да пагаршэння фінансавага становішча прадпрыемстваў. Паводле ацэнак эканамічных уладаў, сёння на прадпрыемствах, якія адчуваюць фінансавыя цяжкасці, працуюць амаль паўмільёна чалавек, піша naviny.by. Рызыка, што частка з іх можа застацца без працы, відавочная. Дзе дзяржава знойдзе грошы, каб дапамагчы людзям, якія заўтра могуць апынуцца на вуліцы?

Галоўнае пытанне, на якое няма адказу

Сярэдняя сума дапамогі ў беспрацоўі сёння - 13 даляраў, што складае прыкладна 15% бюджэту пражытковага мінімуму. Зразумела, што жыць за такія грошы нерэальна. Відавочна, ва ўмовах, калі фінансавае становішча прадпрыемстваў пагоршыцца і над людзьмі дамоклавым мячом навіслі скарачэнні, сістэму сацыяльнай абароны неабходна рэфармаваць.

Варыянты падтрымкі беспрацоўных абмяркоўваліся на мінулым тыдні падчас круглага стала, арганізаванага Федэрацыяй прафзвязу Беларусі. Са стэнаграмы мерапрыемства вынікае, што ўлады ўжо рыхтуюць пастановы ў падтрымцы беспрацоўных.

«Мы цяпер працуем над праектам дакумента аб дыферэнцыяваным павышэнні дапамогі ў беспрацоўі. У найбліжэйшы час ён будзе пададзены ва ўрад», - заявіў прадстаўнік Міністэрства працы і сацыяльнай абароны.

Разам з гэтым, паведаміў ён, Навукова-даследчы інстытут Мінпрацы вывучае магчымасці стварэння ў краіне сістэмы страхавання ў беспрацоўі.

«Вядома, галоўнае пытанне заключаецца ў тым, хто будзе плаціць страхавыя ўзносы і ў якой сумай. Зразумела, што дзяржава наўрад ці справіцца адна. Без дапамогі працадаўцаў і саміх работнікаў, напэўна, у нас не атрымаецца пабудаваць рэальна функцыянальную сістэму абароны ад беспрацоўя», - растлумачыў прадстаўнік Мінпрацы.

У сваю чаргу, прафсаюзы і эканамічныя ўлады акцэнтавалі ўвагу на тым, што механізмы сацыяльнай абароны насельніцтва неабходна ўкараняць аператыўна, бо існуе рызыка павелічэння колькасці беспрацоўных.

«На сённяшні дзень людзей, якія знаходзяцца пад рызыкай скарачэння, пад рызыкай звальнення ў сувязі з прымяненнем працэдуры неплацежаздольнасці, у нас дастаткова шмат», - канстатаваў прадстаўнік Міністэрства эканомікі.

Паводле звестак Мінэканомікі, на прадпрыемствах, у дачыненні да якіх ужо пачалася працэдура банкруцтва, працуюць блізу 20 тысяч чалавек.

Усяго на прадпрыемствах, якія, са слоў прадстаўніка Міністэрства эканомікі, «знаходзяцца ў дастаткова складаным фінансавым становішчы», працуе 470 тысяч чалавек.

У сувязі з гэтым ён паказаў на неабходнасць аператыўнага стварэння гарантыйных фондаў, сродкі з якіх маглі б выплачвацца грамадзянам у выпадках страты працы праз банкруцтва прадпрыемстваў.

Хто дапаможа беспрацоўным грашыма?

Як бачым, на ўзроўні Мінпрацы і Мінэканомікі разуменне таго, што тэмай абароны беспрацоўных займацца трэба, існуе. Складанае фінансавае становішча шматлікіх прадпрыемстваў, пра які добра дасведчаныя дзяржслужачыя, вымушае іх узяць пад сумненне здольнасць суб'ектаў гаспадарання забяспечваць ранейшыя маштабы занятасці.

Больш за тое, звесткі першага квартала 2016 года ўжо сведчаць аб тым, што колькасць звольненых істотна перавышае колькасць прынятых работнікаў. А той факт, што многія прадпрыемствы знаходзяцца ў складаным фінансавым становішчы, відавочна паказвае на рызыку павелічэння колькасці беспрацоўных.

«Рэструктурызацыя дзяржпрадпрыемстваў, хутчэй за ўсё, прывядзе да росту беспрацоўя. Таму вельмі важна даць сацыяльную абарону тым, хто з гэтай праблемай сутыкнецца, бо сённяшняя сума дапамогі не забяспечвае нават паловы пражытачнага мінімуму», - кажа экспэрт Беларускага эканамічнага даследча-адукацыйнага цэнтра (BEROC) Кацярына Барнукова.

Сусветны досвед, адзначае экспэрт, сведчыць аб тым, што сума выплат беспрацоўным павінна залежаць ад велічыні заробку, якую яны атрымлівалі да страты працы.

«У ідэале хоць бы першыя некалькі месяцаў дапамога павінна залежаць ад узроўню заробку. Па заканчэнні 3-6 месяцаў дапамогі можна знізіць да пражытачнага мінімуму, каб не ствараць антыстымул для пошуку працы», - адзначае Кацярына Барнукова.

Пытанне, якое ўлады пачынаюць цяпер абмяркоўваць, заключаецца ў тым, з якіх крыніц беспрацоўным у Беларусі можа быць дадзеная фінансавая падтрымка. Дарэчы, Мінфін сёння канстатуе, што вольных грошай у казне няма - увесь прафіцыт рэспубліканскага бюджэту дзяржава накіроўвае на выплату раней узятых абавязкаў.

Беларускія эканамісты бачаць два рэальныя спосабы стварэння рэсурснай базы для выплат беспрацоўным.

Першы - за кошт скарачэння расходаў бюджэту. «Дзяржава дэкларуе, што мае намер скарачаць падтрымку неэфектыўных прадпрыемстваў. Адпаведна, з гэтых бюджэтных сродкаў можна ствараць фонд для падтрымкі беспрацоўных», - мяркуе навуковы дырэктар Даследчага цэнтра ІПМ Ірына Тачыцкая.

Другі варыянт - увядзенне падатку, які можа легчы як на плечы прадпрыемстваў, так і насельніцтва. Напрыклад, у Літве ўсе камерцыйныя арганізацыі выплачваюць 0,2% ад фонду заработнай платы ў гарантыйны фонд, са сродкаў якога ажыццяўляюцца выплаты людзям, якія засталіся без працы ў выніку банкруцтва прадпрыемстваў.

«Калі дзяржава ў нас скажа, што за кошт уласных крыніц не зможа сабраць рэсурсы для сацыяльнай абароны беспрацоўных, іншых варыянтаў, акрамя як знайсці сродкі ў прадпрыемстваў і насельніцтва, не застаецца», - адзначае Ірына Тачыцкая.

Пры гэтым экспэрт канстатуе, што матэрыяльныя магчымасці насельніцтва абмежаваныя, таму перакладаць праблемы беспрацоўных на ўсё грамадства будзе складана.

«Варта разумець, што рэальныя даходы насельніцтва зніжаюцца, тарыфы на жыллёва-камунальныя гаспадарка растуць, і магчымасці насельніцтва несці дадатковы цяжар таксама вельмі абмежаваныя. Таму, ці зможам мы ў канчатковым рахунку забяспечыць беспрацоўным бюджэт пражытачнага мінімуму, невядома», - кажа Ірына Тачыцкая.

Тым не менш, мяркуюць беларускія эканамісты, нейкія механізмы сацыяльнай абароны беспрацоўных у Беларусі рана ці позна ствараць давядзецца. Адпаведна, і грошы, каб гэтыя механізмы працавалі, трэба будзе збіраць. З усіх?