Bloomberg: ЕЗ трэба скончыць са «змрочнай зонай» ва Усходняй Еўропе

Украінскі крызіс павінен таксама нагадаць аб маштабным нядужанні шасці краін «Усходняга партнёрства».

У апошні час Еўрапейскі звяз падвяргаецца крытыцы за тое, што не прадпрымае ніякіх сур'ёзных дзеянняў у дачыненні да сітуацыі ва Украіне і наогул недастаткова актыўна прысутнічае ў палітыцы краін былога СССР. У аналітычным артыкуле вядомага агенцтва Bloomberg выказваецца меркаванне аб тым, што ЕЗ сапраўды варта было б змяніць стратэгію ў дачыненні да нашага рэгіёну, аднак прапанаваныя агрэсіўныя дзеянні - санкцыі, эмбарга і інш. - не прынясуць жаданага выніку. Эксперт фонду Карнэгі Томас дэ Ваал прапануе іншую стратэгію.

Заўтрашняя сустрэча расейскага прэзідэнта Уладзіміра Пуціна з лідарамі Еўразвяза ў Бруселі можа стаць самым халодным самітам за апошнія 20 гадоў, паколькі бакі разышліся ў поглядах на беспарадкі на Украіне, піша Bloomberg (пераклад - Inosmi.ru)

Аднак украінскі крызіс павінен таксама нагадаць пра больш маштабнае нядужанне шасці краін Усходняй Еўропы і Паўднёвага Каўказу, якія ўдзельнічаюць у праграме ўсходнееўрапейскага партнёрства ЕЗ. Гэтыя краіны, якія ствараюць буфер паміж ЕЗ і Расеяй, апынуліся ў падвешаным і напаўзабытым стане. Яны нашмат бядней астатняй Еўропы, і там у наяўнасці магутны канфліктны патэнцыял.

Гегемонсцкія звычкі Расеі, вядома ж, ствараюць істотныя праблемы для гэтай групы краін, куды ўваходзяць Арменія, Азербайджан, Беларусь, Грузія, Малдова і Украіна. Але яшчэ большай перашкодай з'яўляецца іх ўласная няздольнасць зрабіць стратэгічны выбар і пайсці па абраным шляху.

Добрая навіна складаецца ў тым, што Грузія і Малдова вырашылі пайсці па еўрапейскім шляху, парафіраваўшы пагадненне аб асацыяцыі, ад якога ўкраінскі прэзідэнт Віктар Януковіч у лістападзе адмовіўся. Яго рашэнне выклікала выбліск беспарадкаў, якія ахапілі краіну. Для ЕЗ пытанне заключаецца ў тым, ці хоча ён аказваць моцны ўплыў на тое, як будуць развівацца яго ўсходнія суседзі. Калі хоча, ён павінен прадэманстраваць больш актыўную падтрымку таго выбару, які зрабілі Грузія і Малдова.

ЕЗ стварыў свой праект усходнееўрапейскага партнёрства для таго, каб паказаць некаторыя перавагі еўрапейскай інтэграцыі зацікаўленым былым савецкім дзяржавам, не прапаноўваючы пры гэтым сяброўства ў ЕЗ. Грузія і Малдова лепш за ўсіх выканалі патрабаванні Еўразвяза, і ў Вільні яны парафіравалі пагадненні аб асацыяцыі, пачаўшы перамовы аб гандлёвым пагадненні, якое абяцае даць ім прывілеяваны выхад на адзіны еўрапейскай рынак.

Расея, якая метадамі запалохвання перашкодзіла Арменіі і Украіне падпісаць такое пагадненне, зараз пачынае рабіць грозныя засцярогі Малдове, спрабуючы не даць ёй падпісаць гандлёвае пагадненне з ЕЗ. У адказ некаторыя палітыкі ў ЗША і Еўропе заклікаюць ЕЗ больш актыўна дзейнічаць на поле геапалітыкі і ўступіць у канфрантацыю з Расеяй. Гэта было б памылкай. Пуцін не Леанід Брэжнеў, а яго праект па стварэнні еўразійскай альтэрнатывы ЕЗ далёкі ад інтрыг і махінацый Савецкага Саюза. Але калі справа дойдзе да тактыкі процідзеяння з прымяненнем санкцый, гандлёвых эмбарга і коштаўтварэння на энергарэсурсы ў якасці палітычнай зброі, то Расея кожны раз будзе атрымліваць верх. Так, у Малдове Расея можа падняць кошты на газ, можа ўмела кіраваць мясцовай камуністычнай партыяй, а таксама сепаратысцкім раёнам Прыднястроўе, каб дамагчыся свайго.

Было б таксама неабдумана думаць, што людзі ў гэтых краінах хочуць адхіліць Расею. У Расеі жывуць і працуюць сотні тысяч гастарбайтэраў і натуралізаваных грамадзян з гэтых краін. Многія грузіны, малдаване і ўкраінцы хочуць інтэграцыі з ЕЗ, але не за кошт разрыву шырокіх эканамічных і культурных сувязяў з Расеяй.

Большасць грузінаў, напрыклад, віталі пацяпленне ў адносінах з Расеяй, якое пачалося пасля прыходу да ўлады ўрада «Грузінскай мары» ў 2012 годзе і сыходу ў адстаўку ненавіснага Расеі былога прэзідэнта Міхаіла Саакашвілі. Пасля сямігадовай адсутнасці на расейскім рынку зноў з'явілася грузінскае віно і прадукцыя сельскай гаспадаркі. Наладжваецца транспартнае паведамленне і лініі сувязі. Але гэта ўсё роўна хутчэй халодны поціск рукі, чым цёплыя абдымкі. Дыпламатычныя адносіны па-ранейшаму замарожаныя па прычыне працяглага канфлікту з-за тэрыторый Абхазія і Паўднёвая Асеція. Але Еўропа павінна падтрымліваць гэта збліжэнне, таму што яно выгадна для ўсяго Каўказа.

Таму Еўразвязу не варта паводзіць сябе з Расеяй суровей (або мякчэй) з-за Грузіі і Малдовы. Яму трэба пакінуць лютую рыторыку рускім, а самому падтрымліваць адносіны з Пуціным на канкрэтнай аснове, падыходзячы да кожнага пытання індывідуальна. І ЕЗ павінен паводзіць сябе разумней, каб выйграваць у спрэчцы аб еўрапейскай інтэграцыі на месцах.

Весці такую спрэчку і прыводзіць аргументы будзе вельмі складана. Самую вялікую пагрозу еўрапейскай будучыні Грузіі прадстаўляе не расейскае войска, а лагер дамарослых ізаляцыяністаў, які карыстаецца падтрымкай значнай часткі праваслаўнай царквы і бачыць у Еўропе толькі прыкметы заняпаду і ўзмацненне гомасэксуальнасці. ЕЗ павінен адказваць на гэта больш яснымі і выразнымі заявамі пра тое, за што ён выступае. У яго ёсць выдатны прадукт на продаж: мірная інтэграцыя 28 еўрапейскіх эканомік, хоць яе часцяком засланяе сабой мала зразумелы тэхнічны жаргон. Калі чыноўнікі з ЕЗ здолеюць простай мовай растлумачыць перавагі зоны свабоднага гандлю для бізнесу і гандлю ў гэтых краінах, у тым ліку, для расейскіх кампаній, то палова справы будзе зроблена.

Пакет ЕЗ для Грузіі і Малдовы складаецца з літар «Г», «М» і «Р»: грошы, мабільнасць і рынкі. Гэта азначае паскарэнне працэдур па афармленні віз, што палегчыць грузінам і малдаванам паездкі ў Еўразвяз. Гэта таксама азначае нарошчванне тэхнічнай дапамогі, якая палягчае тую нагрузку, якая ляжа на плечы фермераў і бізнесменаў у сувязі з увядзеннем новых нормаў і правілаў ЕЗ, калі дзве краіны пачнуць рух у бок паглыбленай і ўсёабдымнай зоны свабоднага гандлю.

Каб запусціць гэты працэс і вывесці рэгіён з вечнага забыцця, Еўразвязу і эліце Грузіі і Малдовы (а ў будучыні, магчыма, і Украіны) прыйдзецца праявіць смеласць. Дзейнічаючы ў такім духу, ЕЗ можа зрабіць прапанову, якая вельмі моцна адрозніваецца ад усіх астатніх: намаляваць на доўгатэрміновую перспектыву чацвёртую літару - літару «С», якая азначае сяброўства ў ЕЗ, што ён цалкам паспяхова зрабіў у Цэнтральнай Еўропе і на Балканах.

Гэта шасцёрка постсавецкіх дзяржаў на дзесяцігоддзі адстае ад стандартаў Еўразвяза, у сувязі з чым іншым краінам-сябрам ЕЗ няма чаго баяцца. Калі магчымасці для сяброўства з'явяцца, а ўмовы будуць выкананыя, Грузія і Малдова зоймуць месца ў канцы чаргі, за такімі краінамі як Сербія і Турцыя. Нават такое абяцанне на далёкую перспектыву зменіць стратэгічны расклад сілаў, дазволіўшы грузінам, малдаванам, украінцам і грамадзянам іншых краін рэгіёну імкнуцца да еўрапейскай будучыні.

Томас дэ Ваал - старэйшы навуковы супрацоўнік праграмы «Расея і Еўразія» Фонду Карнэгі, аўтар некалькіх кніг пра каўказскі рэгіён