Генадзь Фядыніч: Крызіс выплюхнецца на вуліцы восенню

Запасныя рынкі збыту ніхто не рыхтаваў.

Лідар прафзвяза радыёэлектроннай прамысловасці (РЭП) Генадзь Фядыніч распавёў сайту «Беларуская праўда» пра настроі ў рабочым атачэнне.

- Менскае вытворчае аб'яднанне вылічальнай тэхнікі (МВАВТ) даўно перайшло на чатырохдзёнку, а ўвесь гэты тыдзень прадпрыемства наогул не працуе праз запазычанасці міністэрству энэргетыкі, - кажа ён. - Калі летась рабочыя атрымлівалі ў сярэднім 4,4 мільёна рублёў, то цяпер сярэдні заробак не дасягае нават 3 мільёнаў, прыбіральшчыцы не атрымліваюць і двух. Аналагічная сітуацыя магчымая на ўсіх прадпрыемствах, за выключэннем «Беларуськалія» і нафтаперапрацоўчых заводаў.

Ні ў адным абменніку няма праблем з валютай. Адкуль яна ўзялася? Людзі пачалі здаваць валюту, якую скуплялі летась, таму што не хапае на жыццё. Чалавек спачатку з'есць, а толькі потым задумаецца аб камунальных плацяжах, такім чынам, наперадзе - вялізныя запазычанасці камунальных плацяжоў.

І наогул, аб якім дармаедстве сёння можа ісці гаворка, калі ў эканоміцы дзеецца анархія, а прасвету наперадзе не відаць. Прадпрыемствы не могуць рэалізаваць сваю прадукцыю не праз нежаданне, а таму што беларуская прамысловасць арыентаваная на Расею і Украіну. А запасныя рынкі збыту ніхто і не рыхтаваў - гэта відавочны промах ўрада і кіраўніцтва краіны.

А што адбываецца з прадпрымальнікамі? 120 тысяч прадпрымальнікаў просяць аднаго: не перашкаджайце працаваць! Улады патрабуюць працаваць паводле правілаў Мытнага саюза. Спачатку беларусаў «абулі» з аўтамабілямі, цяпер правілы Мытнага саюза навязваюць прадпрымальнікам. Чаму народ Беларусі павінен пакутаваць праз пастановы, якія прымаюцца Пуціным? Мытны саюз быў выгадны Беларусі датуль, пакуль яна атрымлівала з Расеі крэдыты, танную нафту і газ. Цяпер сітуацыя кардынальна змяняецца, невядома, ці атрымае Беларусь расейскі крэдыт у ранейшых сумах. Праца місіі МВФ у Менску таксама не дае гарантыю, што краіна атрымае крэдыт.

Заробкі ў краіне ўжо цяпер не растуць. А дзяржаўная палітыка сканцэнтраваная на тым, каб выпампаваць ў людзей - іншых крыніц паступленняў няма. Падатак на дармаедства, павышэнне падаткаў, камунальных плацяжоў, меркаванае павелічэнне коштаў на праезд да 10 тысяч - гэта звёны аднаго ланцуга.

Частка насельніцтва ў разгубленасці; рабочыя звальняюцца з прадпрыемстваў, таму што ім паставілі ўмову - сыходзіць. А куды? Хіба ў нас стаяць свабодныя цэхі, куды можна накіраваць людзей на працу, забяспечыўшы заробак у 500 даляраў? Няма такіх цэхаў!

- Беларуская прамысловасць арыентавана на расейскі рынак збыту, які цяпер сам знаходзіцца ў крызісе. Значыць, перспектыў у прамысловасці няма?

- Калі з'явяцца перспектывы ў Расеі, яны наўпрост паўплываюць і на Беларусь. У Расеі пакуль перспектыў няма. Я баюся, як бы на фоне эканамічнага крызісу Беларусь зноў не захлынула карупцыя на вышэйшым узроўні. Гаворка пра чыноўнікаў, якія сядзяць на дзяржаўнай маёмасці. Узнялі цану на МВАВТ да 10 мільярдаў даляраў - ніхто не бярэ; крыху пачакаюць, кошты будуць апускаць да 8, 5, 3, 2 мільярдаў, затым за бясцэнак сплавяць прынадны кавалачак, а адкат пакладуць у кішэню. Народ пра гэта кажа ў голас, таму што не верыць, што ўлада паступіць прыстойна. Каб не дапусціць гэтага, працэс прыватызацыі павінен стаць крышталёва празрыстым.

- Як самі працоўныя ўспрымаюць тое, што адбываецца?

- Вельмі негатыўна. Але страх страціць працу ўжо адыходзіць на другі план, таму што кожны працоўны, які паважае сябе, не будзе працаваць за 3 мільёны - ён знойдзе, дзе схалтурыць. Чаму ўлады ўзялі паўзу ў прыняцці дэкрэта аб дармаедстве? Рабочых на прадпрыемствах заціскаюць, ледзь што не так - сыходзь. Калега з вагонарамонтнага завода прарваўся на прыём да намесніка міністра транспарту, дзе яму сказана прамым тэкстам: не падабаецца - сыходзь. Куды сыходзіць? Людзі хочуць нармальна зарабляць, карміць свае сем'і, а іх накіроўваюць зусім у іншае рэчышча.

Дэкрэт аб прыгоне цяпер увасабляецца ў жыццё. Але ж ва ўсяго ёсць адваротны бок медаля: кіраўнікі прадпрыемстваў, не забывайце - вы будзеце адказваць за прадпрыемства. Калі з 5000 працоўных вы пакінеце 500 чалавек, прадпрыемства не атрымае прыбытак, бюджэт не атрымае падаткі - хто будзе адказваць? А адказваць прыйдзецца, і яшчэ невядома, дзе вы пасля гэтага будзеце. А тое, што ўсе абласныя і раённыя бюджэты недаатрымаюць, стане відавочна пасля заканчэння першага квартала.

Рабочаму ўсё роўна, на каго працаваць - на дзяржаву, на прыватніка або капіталіста; ён павінен прадаць сваю працу за годны заробак. А ў нас, як гэта ні сумна, частку заробку не зараблялі, а атрымлівалі. Правал дзяржаўнай палітыкі варта прызнаць. Цяпер дзяржава патрабуе зацягнуць паясы. Так давайце пачнем з вярхоў: зробім трохразовае харчаванне - па панядзелках, серадах і пятніцах: людзі павінны ведаць, што ўлада сілкуецца тры разы на тыдзень, а не тры разы на дзень.

- Толькі за люты афіцыйная колькасць беспрацоўных вырасла амаль на 12 тысяч. Якія маштабы можа набыць беспрацоўе?

- Мы заўсёды казалі, што прыхаванае беспрацоўе складае як мінімум 15 адсоткаў. Цяпер прыхаваная беспрацоўе становіцца відавочным. Людзей трымалі на прадпрыемствах, не маючы магчымасці забяспечыць іх працай, кіраўнікі не маглі звальняць лішнюю працоўную сілу. Цяпер рабочых на прадпрыемствах не трымаюць. Але хто за 8 даляраў будзе хадзіць на біржу працы? Няма нармальнай дзяржаўнай праграмы перанавучання людзей; нам не патрэбныя юрысты і эканамісты, якіх няма куды падзець. У суботу быў у Берасці на будоўлі - праца ёсць, а грошай няма. Куды вернуцца гастарбайтэры з Расеі? Тут стала яшчэ горш, чым раней.

- Рост беспрацоўя, вяртанне як мінімум 500 тысяч гастарбайтэраў, якім патрэбна праца - у што гэта можа выліцца?

- Калі назапасіцца крытычная маса незадаволенасці, яе АМАПам не спыніш. Калі бытавыя праблемы становяцца праблемай дзяржавы - гэта сур'ёзна. Я не думаю, што ўлада настолькі блізарукая, што не заўважае таго, што адбываецца, проста яна не ведае, як можна змагацца з праблемамі. Кардынальна сітуацыю не зменіш: мы ўжо спазніліся на 20 гадоў, а вярнуць за год упушчанае ніяк не атрымаецца. Народ не зразумее заклікаў зацягнуць паясы. Давайце тады ўсё пагалоўна атрымліваць па 2 мільёны, па 3 мільёны, але ўсе: прэзідэнт, міністр, дэпутат, рабочы. Тады народ можа зразумець, што трэба зацягнуць паясы, каб праз год стала лягчэй. Але калі праз год лягчэй не стане, то народ змяце гэты ўрад. Няма публічнасці - няма даверу. Як толькі ўрад заяўляе, што дэвальвацыі не будзе, народ рыхтуецца да дэвальвацыі.

Але практычна зраўнаваць ўсіх немагчыма. Ва ўлады застаецца толькі адно выйсце - выцягнуць з людзей усё, што схавана ў панчохах - праз рост коштаў на камунальныя паслугі, на праезд... А што далей? Галодны, злы і бедны народ - страшная сіла.

- Пакуль бульба не закончыцца, беларус не стане выступаць.

- Увесну пратэстаў чакаць не варта. Але да восені паспеюць праблемы - у эканоміцы няма рэсурсаў для выпраўлення сітуацыі. Павялічыцца колькасць правапарушэнняў, таму што насельніцтва зоймецца рабаваннем. Дзяржаве трэба рыхтавацца да ўсіх праяваў крызісу.