Беларусаў зноў чакае «чорны рынак» і дэфіцыт валюты

Гнуткасць курсу пагражае вялікімі невыгодамі.

На мінулым тыдні старшыня ўправы Нацыянальнага банка Павел Калавур аднавіў традыцыю правядзення прэс-канферэнцый у самім Нацбанку, што існавала за Пятром Пракаповічам. Традыцыя была парушаная ў тыя гады, калі Нацбанкам кіравала Надзея Ермакова. Першая прэс-канферэнцыя з новай сэрыі адбылася 5 траўня, піша «Белрынок».

Паўлу Калавуру было што паведаміць журналістам, і, мабыць, самай галоўнай навіной стала ягоная заява аб тым, што найбліжэйшым часам Нацбанк мае намер ужыць яшчэ больш гнуткую, чым цяпер, курсавую палітыку, перайшоўшы да механізму правядзення валютных таргоў у форме бесперапыннага падвойнага аўкцыёну.

Гэта азначае, што курс беларускага рубля на біржавых таргах будзе ўстанаўляцца на працягу дня шмат разоў пры супадзенні кошту заявак на куплю і продаж замежнай валюты. У якасці абгрунтавання гэткіх намераў ён спаслаўся на жаданне зрабіць палітыку Нацбанка на валютным рынку яшчэ больш празрыстай і такой, што выклікае большы давер.

Да якіх наступстваў гэта прычыніцца для ўдзельнікаў валютнага рынку, Павел Калавур не паведаміў, адзначыўшы толькі тое, што эканамічным агентам, прадпрыемствам і банкам спатрэбіцца адаптацыя да новых правіл.

Прагноз: высокія стаўкі дэпазітаў або дэфіцыт валюты

Можна меркаваць, што Павел Калавур не стаў абмяркоўваць канкрэтныя наступствы з простай прычыны: удзельнікам валютнага рынку пагражаюць сур'ёзныя невыгоды. Так, праблемы могуць паўстаць на рынку гатовай валюты. Банкам давядзецца змяняць курсы абмену рубля на працягу дня, што ўскладніць працу абменных пунктаў. Для таго каб знізіць свае рызыкі, банкі, мусібыць, павялічаць маржу паміж курсамі куплі і продажу валюты, што зробіць аперацыі з замежнай валютай больш стратнымі для насельніцтва.

Акрамя таго, абарачэнне на валютным рынку Беларусі даволі малое, ваганні попыту і прапановы на валюту істотныя, таму новы механізм фармавання курсу можа прычыніцца да павелічэння ваганняў курсу беларускага рубля.

У Нацбанку гэта, здаецца, разумеюць. Прынамсі, са слоў Паўла Калавура, калі б яго спыталі, якая правільная палітыка з пункту гледжання прадказальнасці наладжвання бізнэсу і прадказальнасці курсу, то ён бы адказаў, што гэта палітыка фіксаванага курсу. Але, мяркуе кіраўнік Нацбанка, фіксаваны курс - гэта не для беларускай эканомікі.

Так што прадпрыемствам і насельніцтву давядзецца звыкаць да невыгод. Але гэта яшчэ паўбяды. У новай палітыкі ёсць і іншы падводны камень, які патэнцыйна можа прычыніцца да сур'ёзных праблем на рынку гатовай валюты ў краіне.

Рэч у тым, што насельніцтва Беларусі цяпер супакоілася, бо даляр ЗША пасля дэвальвацыі слабее ў дачыненні да беларускага рубля. Але гэта не будзе доўжыцца вечна, і рана ці позна курс даляра пачне расці. Пры гэтым, раз Нацбанк цвёрда мерыцца адмовіцца ад выкарыстання рэзэрваў для падтрымкі курсу рубля, ваганні курсу даляра могуць стацца значнымі, што справакуе дадатковы рост попыту на валюту з боку насельніцтва. Каб спыніць гэты працэс, Нацбанку давядзецца зноў павышаць стаўкі рублёвых дэпазітаў і крэдытаў, бо калі ён гэтага не зробіць, то ўзнікне дэфіцыт валюты ў абменных пунктах, як гэта было ў канцы мінулага - пачатку гэтага года. А гэта будзе стымуляваць развіццё чорнага рынку валюты.

І гэтая гісторыя будзе паўтарацца зноў і зноў. Гэта значыць, падвышаная гнуткасць курсу беларускага рубля ў варунках адмовы ад выкарыстання золатавалютных рэзэрваў для падтрымкі курсу рубля на перыяды нават невялікіх крызісаў можа прычыніцца да сталых ваганняў ставак рублёвых крэдытаў і дэпазітаў, якія доўгі час давядзецца ўтрымліваць на параўнальна высокім узроўні.

Але і гэта працягвацца доўга не можа, бо эканоміцы ў такіх варунках працаваць складана. Аднак раз уводзіць падтрымку рубля за кошт валютных інтэрвенцый ніхто не ладзіцца, ды, уласна, і рэзэрваў на гэта ўжо няма, то давядзецца шукаць іншае выйсце. І вось тут валютны рынак Беларусі чакае сур'ёзная невыгода: у якасці такога выйсця Лукашэнка можа, крый Божа, наважыць адміністрацыйна абмежаваць продаж валюты насельніцтву, а то і замарозіць валютныя ўклады ў банках.

У Нацбанку, вядома, не плануюць развіццё падзей паводле такога сцэнару. Але ж і Цэнтрабанк РФ, датэрмінова уводзячы ў канцы мінулага года вольнае фармаванне курсу расейскага рубля і спыняючы валютныя інтэрвенцыі, таксама не хацеў выклікаць падзенне курсу расейскага рубля, якое адбылося пасля гэтага. Дарэчы, у Расеі, змагаючыся з спароджаным Цэнтрабанкам крызісам, фактычна вярнуліся да валютных інтэрвенцый, толькі ў схаванай форме: Цэнтрабанк фармальна амаль не выкарыстоўвае рэзэрвы для падтрымкі рубля, але затое найбуйнейшым дзяржаўным прадпрыемствам загадалі прадаваць валютныя сродкі.

У Беларусі такіх схаваных золатавалютных рэзэрваў амаль няма, прыбытак найбуйнейшых прадпрыемстваў і так ужо ў значнай ступені забіраецца ўрадам. Таму расейскі варыянт замены золатавалютных рэзэрваў Нацбанка валютнымі рэзэрвамі дзяржаўных прадпрыемстваў не праходзіць. Гэта значыць, давядзецца шукаць іншае выйсце, і ўвядзенне забарон і абмежаванняў на валютным рынку можа здацца такім.

Напраўду такім чынам праблему не развязаць і з крызісу не выйсці, але кіраўніцтва краіны можа пайсці на такі крок, каб паглядзець, што ж адбудзецца. У нас жа экспэрыментальная эканоміка. Прынамсі, Лукашэнка відавочна душой за гэткія захады, і не ажыццяўляе іх, як мне здаецца, толькі баючыся масавай незадаволенасці насельніцтва. Але пасля выбараў прэзідэнта сёлета гэтыя асцярогі могуць адысці на другі план.

Аднак ні да чаго добрага экспэрыменты на валютным рынку не прывядуць, палёгка для дзяржавы будзе часовай, у канчатковым выніку расквітнее чорны рынак валюты, а банкі страцяць валютныя сродкі фізічных асоб. Насельніцтва Беларусі, памятаючы пра слаўныя партызанскія традыцыі, уступіць у барацьбу за свае валютныя рэзэрвы і, у канчатковым рахунку, пераможа. Але фінансавую сістэму Беларусі чарговы экспэрымент ладна пашматае.

У Нацбанку цяпер, здаецца, не разумеюць, у якую пастку ён залазіць, уводзячы ўсё больш гнуткае ўтварэнне курса рубля і адмаўляючыся ад ідэі падтрымкі рубля за кошт валютных інтэрвенцый хоць бы на перыяд крызісаў. Як у свой час і Пятро Пракаповіч не разумеў, чым скончыцца нарошчванне замежнай запазычанасці і павелічэнне заробкаў напавер у варунках адсутнасці рэфармавання ў эканоміцы.

Але будзем спадзявацца, што нейкае выйсце з пагражальных невыгод урад і Нацбанк здалее знайсці, і песімістычны сцэнар развіцця падзей на валютным рынку Беларусі не ажыццявіцца.

Пакуль, зрэшты, на валютным рынку Беларусі ўсё добра. Павел Калавур на прэс-канферэнцыі адзначыў, што складзены на гэты момант курс адлюстроўвае справядлівую вартасць беларускага рубля, якая сфармавалася на грунце попыту і прапановы на замежную валюту на таргах Беларускай валютна-фондавай біржы. Ён падкрэсліў, што на пачатку 2015 года Нацбанк вярнуўся да дапасавання курсу рубля да кошыка валют, зрабіўшы тым самым нацыянальную валюту больш гнуткай у дачыненні да ўнутранай і замежнай эканамічнай сітуацыі.

Пры гэтым, як адзначыў Павел Калавур, Нацбанк згладжвае кароткатэрміновыя ваганні курсу беларускага рубля, мінімальна выкарыстоўваючы для гэтага золатавалютныя рэзэрвы. Праўда, у I квартале 2015 года рэзэрвы знізіліся, бо яны выкарыстоўваліся для сплаты замежных і ўнутраных абавязанняў дзяржавы ў замежнай валюце. Але ў красавіку, адзначыў Павел Калавур, золатавалютныя рэзэрвы (у вызначэнні МВФ) выраслі прыкладна на 10 млн USD, дасягнуўшы 4,6 млрд USD, што адпавядае імпарту тавараў і паслуг у Беларусі на працягу 1,3 месяца.

Як удакладніў кіраўнік Нацбанка, у I квартале гэтага года валютныя інтэрвенцыі Нацбанка былі нулявыя, а ў красавіку - дадатныя.

Спрыяльны перыяд можа захавацца яшчэ даволі доўга, пакуль стаўкі дэпазітаў параўнальна вялікія. Нацбанк не спяшаецца іх зніжаць, хоць і рэкамендаваў банкам ўстанаўляць стаўку дэпазітаў на ўзроўні не больш за 30% гадавых, а з 1 чэрвеня банкам, якія ўстанаўляюць высокія стаўкі, давядзецца за гэта заплаціць.

Пры гэтым стаўку рэфінансавання Нацбанк зніжаць не спяшаецца. Цяпер яна складае 25%, а згодна з Асноўнымі кірункамі грашова-крэдытнай палітыкі на гэты год павінна была знізіцца да 15-16%. Але, са слоў Паўла Калавура, у цяперашніх варунках рабіць гэта немэтазгодна.

Ён адзначыў на прэс-канферэнцыі, што стаўка павінна зніжацца, але калі і як хутка, будзе залежаць ад развіцця макраэканамічнай сітуацыі ў краіне. «Мы павінны вельмі ўзважана падыходзіць да адсоткавай палітыкі з улікам прыярытэтных задач. А прыярытэтам з'яўляецца зніжэнне інфляцыі», - заявіў Павел Калавур.