Павел Данейка: «Цяперашні крызіс будзе доўжыцца мінімум тры гады»

Цяперашні крызіс не падобны да папярэдніх. Ён будзе доўжыцца як мінімум тры гады.

Краіну чакаюць масавыя звальненні, а многія дзяржаўныя прадпрыемствы могуць быць закрытыя.

Такое меркаванне ў інтэрв'ю Naviny.by выказаў эканаміст, генеральны дырэктар Бізнэс-школы ІПМ Павел Данейка.

- Як бы вы ахарактарызавалі тое, што цяпер адбываецца з беларускай эканомікай?

- Да таго, што адбываецца, адназначна падыходзіць слова «крызіс», але, напэўна, ён трохі незвычайны.

- А чым ён адрозніваецца, напрыклад, ад крызісу 2011 года?

- У 2011 годзе ў Беларусі быў валютны крызіс. Пасля ад гэтага вельмі моцна выйгралі экспарцёры: усе тыя, хто прадаваў сваю прадукцыю на расейскім, украінскім рынках. Яны зарабілі дастаткова значныя дывідэнды.

Цяпер у выніку крызісу прайгралі і імпарцёры, і экспарцёры. Па экспарцёрам нанесены значна больш жорсткі ўдар за кошт больш глыбокай дэвальвацыі ў Расеі і Украіне. Па гэтай прычыне мы сутыкнемся з тымі з'явамі, якіх раней не было. У прыватнасці, з беспрацоўем.

У прыватным сектары ўжо пачаліся масавыя звальненні. Дзяржаўныя прадпрыемствы іх прадоўжаць, таму што калі экспарцёры ў прыватным сектары падбітыя, ім цяжка, то, хутчэй за ўсё, цэлы шэраг дзяржаўных прадпрыемстваў проста ўжо загінулі, але яны гэтага яшчэ не ўсвядомілі. Малаімаверна адраджэнне тых рынкаў, на якіх яны працуюць.

Гэта першая асаблівасць цяперашняга крызісу.

Другая асаблівасць у тым, што мы ніколі не мелі крызісу, які быў доўга. Пасля папярэдніх крызісаў цягам паўгода наступала стабілізацыя, і далей быў рост.

Цяпер пасля стабілізацыі валютнага крызісу мы ўпершыню будзем ў сітуацыі, калі росту не будзе шмат гадоў. Гэта зусім новы стан рынку, з якім пасля 1991 года мы ніколі не сутыкаліся. Заўсёды наступны дзень прыносіў больш багаты рынак, чым учора. Цяпер мы будзем жыць у свеце, у якім заўтра нашы кліенты будуць бяднейшыя, чым учора.

- Беларускія ўлады кажуць, што гэты крызіс выкліканы знешнімі фактарамі. Яны маюць рацыю?

- Калі казаць пра ўнутраную эканоміку, то ў гэтым выпадку наш патэнцыял адаптацыі да гэтага крызісу мог бы быць вышэйшы, але гэты крызіс выкліканы абсалютна знешнімі фактарамі. Беларуская эканоміка напалову завязана на Расею.

- Як вы ацэньваеце дзеянні ўладаў па выратаванні эканомікі?

- Нацыянальны банк у нас дастаткова прафесійны. У рамках тых палітычных, сацыяльных, арганізацыйных абмежаванняў, якія ёсць, па-мойму, ён праводзіць досыць паслядоўную палітыку. А агрэсіўныя дзеянні супраць імпарцёраў адбываюцца ў рамках той парадыгмы, якая ёсць у кіраванні эканомікай. Можна абмяркоўваць, верная гэта парадыгма ці не, але калі крызіс, то ў агульным не да абмеркаванняў. Магчымыя і іншыя падыходы.

- Якія?

- Для таго каб павысіць устойлівасць нашай эканомікі, трэба пазбавіцца ад цяжару дзяржаўных выдаткаў на падтрымку нерэнтабельных дзяржаўных прадпрыемстваў. Пакуль мы гэтага не зробім, мы ўвесь час будзем знаходзіцца пад пагрозай дэвальвацыі, а наша здольнасць рэагаваць на крызісы на тых рынках, дзе мы ў асноўным працуем, будзе дастаткова абмежаваная.

- Як доўга прадоўжыцца гэты крызіс?

- У Беларусі гэта залежыць ад таго, ці будзем мы захоўваць фокус экспартнай арыентацыі на Расею ці будзе прынятая пастанова аб дыверсіфікацыі рынку. Калі будзем працаваць толькі на Расею, то тады адказ на пытанне «Як доўга?» Будзе звязаны з тым, як будзе Расея далей будаваць свае стасункі з Захадам і Украінай.

Калі адбудзецца дыверсіфікацыя, будзе прынятая пастанова не толькі на ўзроўні прыватнага, але і на дзяржаўным узроўні, то крызіс будзе доўжыцца тры гады. Гэта той цыкл, за які звычайна адбываецца перабудова мадэлі: выхад на новыя рынкі, заключэнне кантрактаў, першыя пастаўкі.

- Наколькі гэта лёгка зрабіць?

- Вядома, цяжка. Патрэбна новая кампетэнцыя, час і інвестыцыі. Выхад на новыя рынкі патрабуе грошай. У нашага бізнэсу няма адпаведных кампетэнцый і доступу да грошай, і час досыць абмежаваны, каб развязаць гэтую задачу.